firdevsi

• aslında adı iran'da da teleffuz edildiği üzere "ferdusi"dir. çok ilginçtir şehname'de türkleri kötülemiş ancak yazdığı bu eseri sunduğu türk hükümdarı gazneli mahmut olmuştur. gerçi türkleri sevmediği gibi arapları da pek sevmezmiş kendisi. ilber hoca öyle yazıyor:
  
  "tus'ta ferdusi'nin mezarındayız. çoluk çocuk herkes iran'ın milli şairini ziyaret ediyorlar. 10. yüzyılın büyük şairi aliterasyonları ve sadeliğiyle, fars dilinin müziğiyle mısralarını döktürürken; batı avrupa?nın henüz böyle bir düzeyden çok uzak olduğu belliydi. "şehname"yi ısmarlayan gazneli mahmut'tur. "şehname"de efsanevi hükümdar feridun'un üç oğlundan en iyisi irec'in soyundan gelen iranlılarla, kötü oğul tur'un soyundan gelen turanlıların (türklerin) kavgaları destanın bitmez tükenmez malzemesi... dahası var, ferdusi (firdevsi) arapları da sevmiyor.
  
  ez şir-i şotur u hordeni sosmar
  arap ra becayi reside est kar
  ki tac-i kiyani konet arzu
  tufu ber tu ey ger dun-u felek tufu
  (deve sütü içip çekirge yiyen arap işi o raddeye getirdi ki, kayzer tacı giymek istiyor. tuh sana ey feleğin çarkı.)
  
  arapçayı mümkün olduğunca az kullanıyor. destanını derleyip kaleme alırken, acem diye küçümsediği, iran dilini dirilttiğini de fark etmez.
  
  biysi renc bordem der in sal-ı siy
  acem zinde kerdem bed in parsi
  (otuz yılda çok zahmet çektim ve fars dilinden acemi dirilttim)
  
  ferdusi uzun zaman iran milliyetçilerine önder oldu. onu diğer şairlerden daha çok sevenler var. kolay ezberlenen şiiri, bazen bir hükümdarın, bir rahibin, bazen bir köylünün saf diliyle kaleme alınmış ve asırların zihnine kazınmış."
  
  prof. dr. ilber ortaylı / eski dünya seyahatnamesi
  
  yukarıda yazdığı üzere ferdusi, şehname'de iranlılarla turanlıları kavga ettiriyor ve sonunda yenen hep iranlılar oluyor. yıllar yıllar sonra iran'ı fetheden ve "türk'üm" diyen timur -aslında yarı türk, yarı moğol'dur- rivayete göre, adamlarına emretmiş: "bana ferdusi'nin mezarını bulun!" diye. adamları aramışlar, taramışlar mezarı bulmuşlar. timur mezarın yanına gelmiş ve herkes şaşkınlık içindeyken iranlı şairin mezarının üzerine çıkmış! ve demiş ki "söyle bakalım ey ferdusi, şimdi kim kazandı?"