hayy bin yakzan

• hikaye ile ilgili genel düşünceler zaten aktarılmış olduğu için hiç o mevzuya girmeden romanın piyasadaki baskıları üzerinde durmak istiyorum:
  
  yky çevirisinde ibn-i sinâ ve ibn-i tufeyl versiyonları birliktedir. dünya çapında üne kavuşan versiyonu da ibn-i tufeyl'in yazdığıdır. sırasıyla şerafettin yaltkaya ve babanzade reşid çevirileri esas alnmıştır ama sadeleştirme sırasında ne yapmışlarsa, sürekli okuyucu rahatsız edip duran kelimeler geçtiği için daha mutedil bir çeviri bulmaya karar verdim. yky'nin de birçok son not vererek felsefeyle ilgili kısımlarını açıklamasını es geçmeyelim. ancak bu son notlarda da aynı rahatsız edici türkçe mevcut.
  
  etkileşim yayınları'ndan çıkan orijinal babanzade reşid çevirisini buldum, her ne kadar günümüz türkçesi açısından mutedil olmasa da benim en sevdiğim çeviri idi. sadece ibn-i tufely'in eserini içeren bu çeviri yüzyıl öncesinin türkçesini anlayabilecek olanlar için okuması son derece zevkli, anlayamayacaklar için de arkasına iliştirilmiş sözlüğü sayesinde birçok kelime öğrenebilecekleri bir kaynak niteliğindedir. dönemin fazlasıyla farsça terkiplere meraklı yazımına rağmen yine de çok sade denebilir. ayrıca felsefe ve akâid terimlerinin çoğu, türk medreselerinde de okutulan mantık ve akâid kitapları sayesinde o zamanda zaten dile girmiş olduğu için çevirmen traduttori traditori durumunda kalmamıştır. hakkındaki güzel bir yazı için
  
  gelelim en mutedil çeviriye: insan yayınları'ndan çıkan "ruhun uyanışı" altbaşlıklı çeviri ise yine her iki kitabı içermekle ve ifade tarzı yky'ye göre daha iyi olmakla beraber kitaba ilk ulaştığımda aslında bunun yky'nin çevirisinden önce çıktığını bilmiyordum. son yıllarda çıktığını düşündüm. içerisinde kitabın metinleri hariç epeyce dipnot, bazı paragrafların detaylı yorumlanışı ve kitapların her ikisinde de yer alan felsefi öğelerle ilgili bağımsız makaleler mevcut. yani bir nevi kitabı tam olarak felsefenin ışığında okumak isteyenlere yönelik her türlü malzeme okuyucuya sunulmuş. vakti olan ve üzerine düşünmek isteyenler için güzel bir kaynak.
  
  ayrıca, kitabın ibn-i sinâ versiyonunun orijinal arapçasına hiçbir kütüphanemizde rastlayamadım. orijinalinin zaten kısa bir risale olması ve genelde başka kitapların içinde bir ek gibi yer almasından dolayı olabilir. ibn-i tufeyl'in kitabının ise orijinali isam kütüphanesinde mevcut.
  
  eserle ilk tanışmamın, vhs zamanlarında bir şirketin çıkardığı hay isimli çizgi film sayesinde olduğunu da naklederek, bu kitaptaki karmaşık konuların sade anlatımını bir çocuğun bile idrak edebileceği seviyeye indirgenebildiğini göstermiş olayım. tabii ki çizgi filmde felsefe'den çok bir insanın vahiysiz de olsa dinin hemen hemen tamamını keşfedebileceği üzerinde daha çok durulmuştur.