hms agincourt

• hms agincourt (1913), brezilya donanması'ndaki adıyla rio de janeiro ya da osmanlı donanmasındaki adıyla sultan osman-ı evvel, 1913 yılında birleşik krallık'ta inşa edilmiş bir dretnot savaş gemisidir.
  1, 2, 3
  
  başlangıçta brezilya'nın güney amerika dretnot yarışındaki rolünün bir parçası olarak planlanan gemi, brezilyalıların özellikle "etkileyici bir tasarım" gereksinimlerine uygun olarak, diğer dretnot savaş gemilerinden daha fazla ağır top (14 adet) ve daha fazla taret (7 adet) taşıyordu. (normalde 10 top ve 5 taret olur)
  
  gemi, brezilya tarafından 1911 yılında birleşik krallık'taki armstrong whitworth firmasından rio de janeiro adıyla sipariş edildi. ağustos 1913'te ikinci balkan savaşı'nın sona ermesinden sonra oluşan avrupa mali bunalımı sırasında brezilya'nın dış borç alma kabiliyetini azaldı. aynı zamanda, uzak doğu'daki ingiliz plantasyonlarının gelişmesi nedeniyle brezilya'nın kahve ve kauçuk ihracatındaki tekeli çöktü ve bu nedenle brezilya'nın mali yönden zayıflamasına sebep oldu.
  
  ayrıca, brezilya'nın baş rakibi arjantin ile ilişkilerde azalan gerilim ve buna ek olarak, denizaşırı ülkelerden gelen yeni dretnot gemi inşaatı hakkındaki raporlar, geminin tamamlandığında rakiplerinin gerisinde kalacağını göstermesi nedeniyle, geminin inşası devam ettiği sırada brezilya gemiyi ekim 1913'te satışa çıkardı.
  
  gemi 28 aralık 1913'te tahmini 2.750.000 ingiliz sterlini karşılığında osmanlı donanmasına satıldı. geminin ismi, imparatorluğun kurucusu osman gazi'ye atfen sultan osman-ı evvel olarak değiştirildi. gemi temmuz 1914'te deniz denemelerine çıkartıldı.
  
  osmanlı mürettebatı gemiyi teslim almak üzere birleşik krallık'a gelmiş olsa da birleşik krallık hükümeti, kraliyet donanması'na dahil edilmek üzere, yine osmanlılar için birleşik krallık'ta inşa edilen zırhlı reşadiye (bkz: hms erin) ile birlikte gemiye el koydu.
  
  tyne nehri'nde bir nakliye gemisinde beş yüz türk denizcisiyle bekleyen türk kaptan hüseyin rauf, britanyalıları gemiye binerek türk bayrağını çekmekle tehdit etti.
  
  amirallik birinci lordu winston churchill ise böyle bir girişim durumunda "gerekirse silahlı kuvvetle direnme" emri verdi. iki gemiyi teslim almaya giden osmanlı subay heyetinin içinde, enver paşa tarafından sultan osman gemisine süvari olarak atanan rauf orbay da vardı. orbay'ın anılarını yazdığı "cehennem değirmeni" kitabında belirttiği üzere, birleşik krallık hükümetinden 2 ağustos 1914 günü reşadiye dretnotu ile beraber sultan osman-ı evvel drednotunu teslim alınması gerekirken, osmanlı sancağının çekilmesi törenine yarım saat kala ingilizler tarafından el konmuştur ve osmanlı heyeti istanbul'a döndüğünde seferberlik ilan edildiğini öğrenmiştir.
  
  ingilizler ikinci bir osmanlı zırhlısı olan ve vickers tersanesi tarafından reşadiye adıyla inşa edilen king george v sınıfındaki gemiye de el koyarak (bkz: hms erin) olarak yeniden adlandırdı.
  
  sözleşmede böyle bir eyleme ancak o sırada birleşik krallık savaştaysa izin veriliyordu. 3 ağustos'ta, almanya'nın belçika'yı işgale başlamasından bir gün önce birleşik krallık henüz savaşta olmadığı için bu el koyma hukuk dışıydı.
  
  birleşik krallık hükümeti osmanlıları bir oldu bittiye getirmeye karar vermişti. 3 ağustos'ta, osmanlı imparatorluğu'ndaki birleşik krallık büyükelçisi, hükümete britanya'nın gemileri ele geçirdiğini bildirdi. churchill, gemilerin birleşik krallık'a karşı kullanılması riskini almak istemedi, ancak bunun sonuçları oldu.
  
  gemilere el konulması, gemileri kısmen halktan toplanan paralarla finanse eden osmanlı imparatorluğu'nda hatırı sayılır bir infiale neden oldu. osmanlı hükümeti, savaş gemilerinin maliyeti konusunda mali bir çıkmaza girdiğinde osmanlı donanması için halktan, okullardan ve pazarlardan bağışlar gelmiş ve büyük bağış yapanlar "donanma imtiyaz madalyası" ile ödüllendirilmişti.
  
  ingilizlerin parası ödenen gemilere el koyması ve almanların muharebe kruvazörü sms goeben (bkz: yavuz zırhlısı) ve sms breslau (bkz: midilli zırhlısı) gemilerini osmanlılara vermesi, imparatorluk kamuoyunun britanyalılardan uzaklaşmasına ve almanlara sempati duymasına neden olduğu söylenir.
  
  osmanlı bandrası altındaki sms goeben (yavuz zırhlısı) ve sms breslau (midilli zırhlısı) gemileri 29 ekim'de karadeniz'deki rus tesislerine saldırmasının ardından birleşik krallık, fransa ve rusya'nın da yer aldığı üçlü itilaf'a karşı osmanlı imparatorluğu almanya ve avusturya-macaristan imparatorluğu safında savaşa girmiş oldu.
  
  hms agincourt, kraliyet donanması'nda hizmeti sırasında özellikle "konforlu" bir gemi olarak kabul edildi. gemi içindeki teçhizatın üzerindeki talimat plakaları portekizce yazıldığı ve gemi ingilizler tarafından el konulduktan sonra pek değiştirilmediği için gemi içindeki denizcilerin bir miktar portekizce bilmesi gerekiyordu. 1917'de mürettebatı, 1.268 subay ve bahriyeliden oluşuyordu.
  
  kraliyet donanması, gemiye el koyduktan sonra üzerinde çeşitli değişiklikler yaptı, türk tarzı alaturka tuvaletler değiştirildi. geminin adı "agincourt", churchill'in favori isimlerindendi. bu ad başlangıçta 1914-15 deniz gereksinimleri kapsamında sipariş edilen ancak savaşın patlak vermesiyle henüz inşasına başlanmayan queen elizabeth sınıfının altıncı gemisine tahsis edilmişti. takma adı the gin palace, lüks donanımından ve adının bozulmuş telaffuzundan ("a gin court") geliyordu. ancak bu lüks donanım, osmanlı değil brezilya tarafından istenmiştir.
  
  hms agincourt, gayriresmi olarak, kıç tarafta pazar gününden başlayarak haftanın tüm günleriyle isimlendirilen 7 adet hidrolik güçle çalışan çiftli tarette toplam 14 adet 12 inç (300 mm) mk xiii 45 kalibrelik top taşıyordu. bu, bir dretnot savaş gemisine monte edilmiş en fazla sayıda taret ve ağır toptu.
  
  geminin ana toplarının 386 kg ağırlığındaki mermileri, 831 m/s namlu çıkış hızına sahipti ve zırh delici mermilerle 13,5 derece namlu yüksekliğinde maksimum menzilleri 18.000 metreydi. topların atış hızı dakikada 1.5 mermiydi.
  
  gemideki tüm toplar bir bordaya(tarafa) ateşlendiğinde ortaya çıkan alevler ve gürültü, bir muharebe kruvazörünün havaya uçtuğu izlenimini yaratacak kadar büyüktü. gemiyi ikiye böleceğine dair yaygın bir fikre rağmen, tam borda ateş ederken gemiye hiçbir hasar verilmemiştir, ancak hms agincourt'un ilk borda ateşi denemesinde geminin sofra ve cam eşyalarının çoğu paramparça olmuştur.
  
  el konulan osmanlı gemileri 1918'de görsel ön sağda hms agincourt (sultan osman-ı evvel) ve solda dönüş yapan hms erin (reşadiye).