gettysburg meydan savaşı

• 1-4 temmuz 1863 tarihleri arasında cereyan etmiş, amerikan iç savaşı'nın gidişini etkileyen, robert e lee komutasındaki konfederasyon'un (güney) 70.000 kişilik kuzey virginia ordusu ile george meade komutasındaki birlik'in (kuzey) 80.000 kişilik potomac ordusu'nun pennsylvania'nın güneyinde yer alan gettysburg kasabasında karşılaştığı ve kuzeylilerin kazandığı meydan savaşıdır.
  
  birçok açıdan sakarya savaşı'na benzer. kuzeyi istila eden, kuzey virginia ordusu, güneyin sağlayabileceği bütün kaynakları toplayıp, kuzeylilerin potomac ordusu'nu kendi saha ve seyircisi önünde mağlup etmek ve kuzey'e bağımsızlığını tanıtmak için giriştiği son bir harekettir. güneyin yenilgisi sonucunda konfederasyon'un tekrar kuzeyi istila edecek gücü ve cesareti kalmamıştır. savaşı gidişi değişmiştir.
  
  savaşa giden süreç güneylilerin, kuzeylileri aralık 1862'de fredericksburg, virginia'da çok ağır mağlup ettikleri ve mayıs 1863'te chancellorsville, virginia'da adeta taşak geçerek yendikleri savaşlardan sonra başlamıştır. kuzeyliler bu iki yenilginin ardından geri çekilmişler fakat virginia'yı terketmemişlerdir. bu sırada güney ordusunda moraller tavan yapar. erinden komutanına herkes yenilmez olduklarını düşünmeye başlamıştır. lee ve yardımcısı james longstreet virginia'da kalıp, orduyu bir arada tutarak kuzeylilerin yeni saldırılarını savuşturmayı düşünmektedirler. ne varki durum güneyliler için pek iyi gitmemektedir. donanması olmayan güney, kuzeyin deniz ablukası altında inim inim inlemektedir. başlıca gelir kaynağı pamuğu ihraç edemediği gibi, dışarıdan parasyıla bile malzeme getirememektedir. yani elindeki kaynaklar tükenmeye başlamıştır. buna ek olarak batı'da missisippi vadisi'nde kuzeyliler hem kuzeyden hem güneyden ilerlemektedir. missisippi'nin güneyinde, nehrin denize döküldüğü yerde kurulmuş olan new orleans kuzeylilerin eline geçmiştir. kuzeyden de ulysses s grant, missisippi vadisindeki kaleleri birer birer almaktadır. son olarak grant, missisippi'nin güneyindeki kuzeylilerle arasında kalan tek güçlü kale olan vicksburg'u kuşatır. kale direnmektedir fakat güneyliler kuşatma altındaki kaleye ne malzeme ne de asker yardımı gönderebilirler. durumu değerlendiren konfederasyon yönetimi lee'ye durumu anlatır ve kuzeylileri bekleyemeyeceklerini, kuzey ordusunu yok edip böylece washington'u tehdit ederek ivedilikle bir barış yapmaları gerektiğini söyler. hiç olmazsa kuzeyi istila ederek batı'daki vicksburg kuşatmasına katılan birliklerin bir bölümünü doğu'ya çekerek, kuşatma altındaki kaleye ulaşmak için bir harekata yardımcı olması istenir.
  
  lee istemeyerek te olsa kabul eder ve güney ordusu yola çıkar. bu sırada yara sarmakla meşgul olan kuzey ordusunun komutanı joseph hooker, abraham lincoln sürekli işine karıştığı için istifa eder. yerine george meade atanır. kendi derdi ile meşgul olan kuzey ordusuna çaktırmadan kuzeye sızan lee, shennondoah vadisinde ilerlemeye başlar. yolda kuzeylilere ait bir cephaneyi zarar görmeden ele geçirler ve ilerideki çarpışmalarda kullanılabilecek bolca malzemeye kavuşurlar. paralel olarak lee, süvari komutanı jeb stuart ve süvarisinin tamamını hem kuzeylileri izlemek hem de destek hatlarına akınlar düzenlemesi için ordunun ana gövdesinden ayırır ve batıya gönderir. kuzeyliler de sessizlikten kıllanıp süvarilerini güney ordusunun hareketlerini izlemesi için kendi ordularının ana gövdesinden ayırırlar. bu sırada kimsenin beklemediği birşey olur. her iki ordunun süvarisi kuzey ordusunun, kuzeybatısına denk gelen bir yerde karşılaşırlar. çarpışmanın galibi olmaz ama herşey değişir. kuzeyliler, kuzey ordusunun gerisinde bu kadar büyük bir gücün bulunmasından güneylilerin kuzeyi istila için harekete geçtiği gerçeğine uyanırlar. hemen pıllarını pırtlarını toplayarak kuzeye adeta koşar adım geri çekilmeye başlarlar.
  
  kuzeyli süvariler orduya yeniden katılırlar. fakat jeb stuart komutasındaki güney süvarisi, ordunun ana gövdesinden ayrı olarak, kendi ordusuna göre doğudan ve çok daha büyük bir hızla kuzeye ilerlemeye başlar. durum şudur: doğudan güneyli süvariler, onların gerisinde bütün kuzey ordusu, batıdan da güneyli piyadeler kuzeye doğru ilerlemektedir. bu sırada lee ise olan bitenden habersizdir. stuart ne süvarilerin çarpışmasını ne de kuzey ordusunun hareketlerini, yerini lee'ye bildirmez. güneyliler hiçbir direnişle karşılaşmadan, yayılarak ilerlemeyi sürdürürler. durumdan kıllanan lee, longstreet'e ortalığı kolaçan etmesini söyler. longstreet te, kendi karargahında bulunan henry harrison adlı, aslında tiyatro oyuncusu olan izcisini kuzeylileri ve stuart'ın süvarilerini bulması için görevlendirir. üç hafta sonra geri dönen harrison kuzeylilerin, kuzeye doğru yani güney ordusuna doğru harekete geçtiklerini, yalnızca bir ya da iki günlük mesafede olduklarını, stuart ve süvarilerin de kendilerinden çok daha kuzeyde bulunduklarını haber verir. bunu öğrenen konfederasyon kurmayları önce şaşkınlıkla bir hassiktir ardından da kızgınlıkla hay amına koyim çekerler. lee yayılan orduyu bir araya getirmek ve kuzey ordusu ile karşılacamak için avantajlı bir alan araken pennsylvania'nın güney sınırına yakın gettysburg adlı küçük kasabada karar kılar. burası güney ordusuna göre biraz güney doğuda kalmakla birlikte güneylilere, kuzeylilere olduğundan daha yakın bir kasabadır. ayrıca bu küçük kasaba her yönden gelen 10 adet yolun kesişme noktasıdır. lee kuzeylileri yendikten sonra böyle bir yerde çabucak eksiklerini tamamlayıp washington üzerine hücum edebileceğini düşünerek savaşı gettysburg'da yapmaya karar verir.