marifetullah

• "...
  
  a) hayret, bir kimsenin, isim ve sıfatlarını ve onların tecellilerini yakından bilip tanıdığı halde, zat-ı akdesin mahiyeti karşısında hiçbir bilgiye sahip olmadığından şaşırıp kalmak, hayret içinde olmak manasına gelir. bu hususta peygamberler ve sıddıklar da dahildir.
  
  hz. peygamber (asm)’in “allah’ım! ben seni hakkıyla medh-u sena edemem. sen kendini sena ettiğin gibisin.” (futuhat, a.g.y) manasındaki hadiste bu manayı koklamak mümkündür.
  
  keza, hz. ebu bekir sıddık’ın şu “idraki derk etmekte âciz olmak (aciz olduğunu idrak etmek) bir idraktir.” (futuhat, a.g.y) şeklindeki meşhur sözünde de hayret mahallini görebiliriz.
  
  b) meşhur bir söz var: “kişi alim olduğu nispette cahil olduğunu anlar.” bu pencereden bakarak şunları söyleyebiliriz:
  
  marifetullahın her bir mertebesine ulaşan kimsenin bu konudaki / bir önceki basamakta bildiğini sandığı marifet hakkındaki cehaletini idrak etmesi ile orantılı olarak yaşadığı şaşkınlık bu tür bir hayrettir. bir yandan bir önceki basamaktaki cehaleti, diğer yandan bir sonraki mertebedeki cehaleti idrak etmek, iki cehalet arasında çok arifane bir idraktir.
  
  not: şu bilgileri de okumanızı tavsiye deriz:
  
  hayret, allah’ı tanıyan, fakat bunu ifade edemeyen arifin yaşadığı hal anlamında bir tasavvuf terimidir.
  
  sözlükte “şaşırmak, yolunu kaybetmek” anlamına gelen hayret kelimesini sûfîler, bir tasavvuf terimi olarak çeşitli tasavvufî makamlara göre özellikle mârifet ve yakin kavramlarıyla birlikte kullanmışlardır.
  
  allah’ın varlığı ve onun keyfiyeti hakkında olmak üzere iki hayret türünden söz edilmiştir. (hücvîrî, keşfü’l-ma?cûb, s. 488)
  
  allah’ın varlığı konusunda hayret şirk ve küfür, o’nun keyfiyetiyle ilgili hayret marifettir. çünkü o’nun varlığından ârifin şüphesi yoktur; keyfiyeti konusunda ise insan aklı hiçbir bilgiye sahip değildir.
  
  buna göre hakk’ın keyfiyetini anlama çabası içinde hayrete düşmek yakin alâmetidir. bu anlamdaki hayret de bir tür mârifettir.
  
  zünnûn el-mısrî, “allah’ı en iyi tanıyan o’nun hakkında en fazla hayret edendir”; cüneyd-i bağdâdî, “düşüncenin ulaşabildiği son nokta hayrettir”; sehl et-tüsterî, “mârifetin nihaî noktası hayrettir.” derken bu hususa işaret etmişlerdir. (kuşeyrî, er-risâle, s. 605)
  
  ... "
  
  "
  diğer taraftan allah’ın zâtını kavramaktan âciz olduğunu idrak eden akıl hayrete düşer. gerçek mârifet, allah karşısında aklın aczini ve yetersizliğini kavramasıdır.
  
  bazan sûfî, ilâhî tecellileri temaşa ederek hayrete düşer ve bu durumda hayretinin daha da artmasını diler. ebû bekir eş-şiblî bu hal içindeyken şu sözü söylemişti: “ey hayrete düşenlerin rehberi, hayretimi arttır!” (hücvîrî, s. 353)
  
  aynı anlayışa sahip olan ibnü’l-fârız da, “eğer hayret etmesem hayret bana!” demişti. şiblî bu sözü ile allah’ın varlığı ve sıfatlarının kemali konusundaki mârifeti kabul etmiş, bütün varlıkların maksadının allah olduğunu, dualarının o’nun tarafından kabul edildiğini, o’ndan başka hayret edilecek bir şey bulunmadığını bilmiş, o zaman hayretinin arttırılmasını dilemişti.
  
  öte yandan bu söz şu şekilde de yorumlanabilir: hakk’ın varlığı konusundaki mârifet bizzat o’nun varlığı hakkında hayret içinde kalmayı icap ettirir. çünkü kul allah’ı tanıyınca bütünüyle kendini o’nun hâkimiyeti altında görür. kulun varlığı ve yokluğu o’nunla, sükûnu ve hareketi o’ndan olunca o’nun kudreti karşısında hayrette kalır ve bütün varlığının bekası o’nunla olunca, “ben de kim oluyorum?” der.
  
  muhammed b. vâsî de allah’ı tanıyan kişinin sözünün az, hayretinin dâimî olduğunu söyler. allah’ı tanıyan fakat ifadeye sığmadığı için o’nu tanıtamayan ve anlatamayan ârif suskun ve şaşkın bir şekilde hayrete düşer.
  
  muhyiddin ibnü’l-arabî hayretle vuslat arasında bir ilgi kurmuştur. ona göre hakk’a vâsıl olan hayret eder. bu durumda hayret “ilim, irfan, yakin ve hidayet” anlamına gelir. celâl tecellileriyle cemâl tecellilerinin bir noktada birleşmesi ve özdeşleşmesi sûfîde hayret halinin doğmasına yol açar. (fu?û?, s. 72; bk. diyanet islam ansiklopedisi, hayret md.)
  "
  
  https://www.google.com/…-artir-sozu-hadis-midir?amp