protestanlık

• protestanlık, hristiyanlığın en büyük üç ana mezhebinden biridir.
  16. yüzyılda martin luther ve jean calvin'in öncülüğünde katolik kilisesi'ne ve papa'nın otoritesine karşı girişilen reform hareketinin sonucunda doğmuştur (1529).
  
  papazlara ihtiyaç duymaksızın kitab-ı mukaddes'i okuyabildikleri için her vaftiz edilmiş inananın aracı bulunmadan rahiplik yetkisi olduğuna inanan protestanlar, kitab-ı mukaddes'i hristiyanlık için tek kaynak saymışlardır.
  
  reform sonrası ortaya çıkan dini akımlar öncelikle kendi içinde 3 ana kola ayrılmıştır. bunlar:
  lütercilik
  kalvinizm
  anglikanizm (protestan mezhebi olarak sayılmamakta ve bağımsız bir batı kilisesi olarak tanımlanmaktadır.)
  diğer protestan mezhepleri: pentakostalizm, baptistler, metodizm ve adventizm.
  
  protestanlık diğer hristiyan mezheplerinden bazı ayrımlar gösterir. katolik ve ortodokslar gibi ruhanî başkanları yoktur. protestanlık; katolik ve ortodoks kiliselerinin merkeziyetçi anlayışının tersine, çeşitli kiliseler veya mezhepler arasındaki kurumsallaşmamış bir topluluktur. katolik inanç sisteminin çoğunluğunu korusalar da katolik kilisesi'nin papa'ya verdiği geniş yorum ve uygulama yetkisini tanımama, dinî inançları daha kişisel düzeyde yaşama ve katolik kilisesi'nin dünyasallaşan ayin ve uygulamalarından uzaklaşma gerekçeleriyle katolik kilisesi'nden ayrılmışlardır.
  
  özellikle john calvin'in öncülük ettiği kalvinizm koluna bağlı olan reform kiliseleri ve presbiteryen mezhepleri eski ahit'te on emir'de yer alan kendin için oyma put; yukarda göklerde olanın ya da aşağıda yerde olanın ya da yerin altında sularda olanın suretini hiç yapmayacaksın, onlara eğilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin yasasına uyma gerekçesiyle kiliselerinde resim, heykel ve tasvir bulundurmazlar.
  
  lutherci kiliseler ise bu açıdan katolik mirasa bağlı kalmış ve kilise binalarındaki süsleme ve dekoru bir ölçüde muhafaza etmişlerdir.
  
  lutherci akım daha çok kuzey avrupa'da yerleşmiş, almanya'nın büyük bölümünde evangelische kirche adı altında ve isveç, norveç, finlandiya ve danimarka gibi iskandinav ülkelerinde ise ulusal devlet kilisesi temelinde kabul görmüştür.
  
  katoliklerin tersine protestan rahipler evlenebilmektedir. bazı protestan mezheplerinde ise kadınların da rahip olabilme hakları vardır. kitab-ı mukaddes'in ana dilde okunabilmesi de protestanlığın bir başka özelliğidir. katolikler ve ortodokslar kilise ayinlerinde kitab-ı mukaddes'i yunanca ve latince okumak zorundaydılar ancak ikinci vatikan konsülünün toplanmasının ardından katolik kiliselerinde de ana dilde ayin yapma özgürlüğü novus ordo adı verilen yeni bir kilise yasası uyarınca kabul edildi.
  
  protestanlıkta azizlere ve meryem ana'ya dua edilmez ve dilekte bulunulmaz. protestanlar kitab-ı mukaddes'in katolik kilisesi tarafından kabul edilen ama milattan önce sabitlenen yahudi kanonunda (kanon: kitab-ı mukaddes'in bölümler listesi) yer almayan bazı kitapları apokrif olarak tanımlar ve "tanrı sözü" olarak kabul etmezler.
  
  ayrıca dünyada kapitalizme dayalı kalkınmanın gerçekleştiği ülkeler büyük ölçüde protestandır. max weber protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhukitabında konuyu detaylı detaylı biçimde ele almıştır.