deus sive natura

• tanrı ya da doğa. deus sive natura, baruch spinoza’nın bir formülüdür. bunun anlamı, spinoza’nın tanrı’yı, doğa ile özdeşleştirmesidir. tanrı ya da doğa diyebileceğimiz bu gerçeklik sonsuzdur ve sonsuz nitelikler içerir. bu niteliklerin her biri ebedi ve sonsuz özüne aittir. ancak bunlardan sadece ikisini biliyoruz: kendi doğamız nedeniyle düşünce ve uzantı.
  
  spinoza, natura naturans ve natura naturata arasında da bir ayrım yapar:
  
  natura naturans olan yaratıcı doğa sonsuz madde ve her şeyin nedeni olarak bir tanrı'dır.
  
  natura naturata, var olan tüm bireysel gerçekliklerin oluşturduğu yaratılmış doğadır.
  
  ve söz konusu yaratılmış şeylerin sonsuzluğu, var olan tek öz olan tanrı'nın bir biçimidir. spinoza’ya göre bireysel gerçeklikler, tanrı'nın kipleri, tanrı'nın sonsuzluğunun farklı ifadeleridir. bu nedenle spinoza, tanrı'nın aşkın olduğu ve yaradılışın tanrı'dan farklı olduğu hristiyan öğretisinin farklı bir açıklamasını önerir; “doğa tanrı’nın kendisidir.”.
  
  öte yandan spinoza, yaradılışın doğal bir zorunluluk olduğunu da açıklar. tanrı, sonsuz bir öz olarak, gerçekliği yaratarak kendini ifade eder. ancak gerekli bir eylemin yaratılmasına rağmen bu, tanrı'nın özgür bir varlık olmadığı anlamına gelmez; tanrı özgürdür ve özgürce yaratır.
  
  özetle, spinoza, descartes’ın aksine maddenin kartezyen tanımından başlar. örneğin rene descartes’ın tanımına göre töz, var olmak için başka hiçbir gerçekliğe ihtiyaç duymayacak şekilde var olan bir gerçekliktir. spinoza ise üç değil, yalnızca tek bir madde olduğu sonucuna varır; hem düşünen benlik hem de genişletilmiş madde sonsuz öze ihtiyaç duyar. bunlar tanrı'nın işi aracılığıyla var olurlar, bu nedenle töz kavramına yalnızca tanrı karşılık gelir.