dayereh

• patriyarkal zevatın eşssiz dayatmasını tekme, tokat eşliğinde suratınıza çarpan modern iran portrelerinden biri. abbas'ın on filmi haricinde çok da ilgi göstermediği bir konuyu panahi feci halde gerçekçi hale getirip, ciddi bir direniş sembolüne dönüştürmüş neredeyse.
  
  hateminin tüm zerafetine inat olanca bir sıradanlıkla iran'ı peşinden savuran ahmedinecad, kendi kılığıyla ilgili inadını idam ve hapis cezaları konusunda da sürdürmeyi başardı. kurallara uygun giyinmeyen kadinlarin tutuklanmasi, pesi sira gelen idamlar vs... film günü yakalaması açısından da ilgiyi hak ediyor. çünkü hemen hep dile getirildiği gibi baya bir birimize benziyoruz aslında.
  
  hayrunnisa gül'ün hikayesi de filmdeki pervanın hikayesinden çok farklı deği. kendiniz hakkında karar verecek iradeye sahip olamadığınız anlarda hemen teslim oluveriyorsunuz. o da koyvermek zorunda bırakılmış. küçük bir kız çocuğuyken de başka birşey değil bu. ilerleyen yaşlarda yapılacak pek birşey kalmıyor, hani iş işten geçmiş demek istiyorum ya da kalıyor aslında ama kimse size itibarınızla birlikte iradenizi de iade etmek istemiyor. ver irademi al başörtünü diyemiyorsunuz. yasağın yasakla kendine yer bulabilmesi hem filmin hem de gerçeğin ozunu teşkil ediyor.
  
  fasit daire tabirinin esas anlamini bulduğu anlardan biri. panahi görüntüyle bizi dairenin içine alıyorken tam ortaya da izleyicisini yerleştiriyor. hapsolmuş, kıstırılmış, mahrum bırakılmış, korku içinde ve neredeyse çaresizsiniz. kadınların yanlız başlarına sokağa çıkmalarının yasak olduğu, çıkanların hapse atılıp üç beş sene içerde kaldıkları ve tek başına gezenlerin sürekli taciz edildiklerini hesaba katarsaniz daireden kurtulmak pek o kadar da kolay degil aslinda.
  
  her biri kendi basina birer kacis hikayesi olan birkac ayri oyku bir birine teget gecerek, bir karakterden digerine tasinarak gene daire patternini izlemeye devam ediyor. baki kalan kadinlarin cikissizligi ve maruz birakildiklari inanilmaz siddet. sanki bir zombie filmi izler gibisiniz. kadinlar, kilik degistirmeden ya da yanlarina bir erkek katmadan sigara bile icemiyorlar. durumu tasvir eden tek kelime dehset olmali. daire, panahi`nin ustun aktarma becerisi ile sergiledigi dehset ya da...