moderna

• moderna.
  
  hem abd hem de diğer ülkelerin basınları tarafından covid-19 ile ilgili hemen her haber içerisinde hakkında bir şekilde bahsedilen, covid-19 aşısı dünya durum raporunda da en ön sıralarda yer alan abd'li biyoteknoloji firması. kafalarda epey soru işareti barındırıyor geçmişi ve geleceği. birçok biliminsanı için de tartışmalı bir çalışma ekseninde görünüyorlar. kısaca covid-19 hikayelerine bakalım birlikte.
  
  çinli biliminsanlarının sars-cov-2'nin genetik dizilimini paylaşmasından 2 gün sonra 13 ocakta covid-19 aşısı için mrna-1273 isimli aday mrna aşısı çalışmasını duyurmuştu moderna. bundan kısa bir süre sonra da cepi'nin kendilerine fon sağlayabileceğini paylaştılar. 24 şubatta aşılarının önklinik çalışmalarını tamamladıklarını ve faz 1 klinik çalışmalarına başladıklarını duyurdular (bu aşı dünyası için rekor sayılabilecek bir süre olarak nitelendiriliyor, çünkü virüsün genetik özelliklerinin paylaşılmasının üzerinden yalnızca 42 gün geçmiş oluyor!). 16 martta aşının ilk adaya belirli dozda uygulandığını paylaştılar. bu çalışmada gönüllü olacak ve yaşları 18 ile 55 arasında değişen 45 sağlıklı yetişkin bireye aşının ilk dozunun uygulanması amaçlanacaktı.
  
  moderna mart sonuna doğru her ay milyonlarca aşı üretebilecek kapasiteye ulaşabileceğini açıkladı. bu hayli önemli açıklama sonrasında moderna'ya abd hükümeti tarafından 483milyon dolar teşvik verildi. abd'den teşviğini de alan moderna hiç vakit kaybetmeden çalışmalarını hızlandırarak devam ettirdi ve faz 2 klinik çalışmaları için 27 nisan'da başvuru yaptı. başvurusu 6 mayıs'ta onaylandı. bunu takiben isviçreli biyoteknoloji devi lonza, moderna ile 10 yıllık anlaşma imzaladı. böylelikle moderna, çalışmalara başladığından beri hedefi olan yıllık 1milyar doz aşı hedefine ulaşmış olacaktı. 12 mayıs'ta fda moderna'nın "fast track" başvurusunu kabul etti ve böylelikle tüm çalışmaları fda tarafından hızlı takip ve onay aşamasına alınmış oldu. bu moderna'nın "fast track" onayı almayan firmalardan daha çabuk onay alacağı anlamına geliyordu.
  
  moderna 18 mayıs'ta faz 1 klinik çalışma sonuçlarını duyurdu ve bunu dünyada yapan ilk firma oldu. sonuçlar oldukça umut vaat ediyordu, çünkü belirli dozda aşı uygulanan deneklerin immün sistemlerinin verdiği cevap ile covid-19'u atlatmış ya da virüs ile enfekte olmuş kişilerde görülen immün sistem cevapları birbirine benziyordu. bu da aşının "güvenli ve tolere edilebilir" olduğu ve hastalığa karşı kullanılmak için olumlu sinyaller sunduğu anlamına geliyordu. sonuçların paylaşılmasından kısa bir süre sonra, moderna, 29 mayıs'ta faz 2 klinik çalışmalarına başlayacağını ve faz 1'de aşıladığı gönüllüler yanında 600 sağlıklı yeni kişi ile de çalışmalarına devam edeceğini açıkladı. takiben faz 3 için temmuz 2020'de 30bin sağlıklı yeni katılımcı ile çalışmalarına devam edeceğini belirtti. bunlar gerçekten aşı için mükemmel gelişmeler. okurken bile insan heyecanlanıyor.
  
  gelelim tepkilere... bir başka önemli kısım da belki de burası. çünkü moderna çok tartışma yaratmıştı çalışmaları ile. biyoteknoloji nereden baksanız devasa bir sektör ve birçok ses çıkması normal tabii ki! birlikte bakalım:
  
  - moderna 10 mayıs'ta faz 2 klinik çalışmaları için onay alınca globaldata'nın enfeksiyon hastalıkları uzmanlarından philipp rosenbaum, 2020 sonundan önce aşı duyurmanın oldukça iyimser olduğunu belirtti. aynı zamanda mrna aşılarının insanlar üzerinde olumlu sonuçları verip vermediği konusunun muğlak olduğunu ve moderna'nın bugüne kadar bu kadar ilerlediği halde hiçbir sonuç paylaşmasının oldukça şüpheli olduğunu belirtti (moderna'nın 18 mayıs'ta sonuç paylaştığını yukarıda belirtmiştim. rosenbaum bundu sonradan görüyor tabii ki!).
  
  - moderna'nın, klinik çalışma sonuçlarını paylaşmasına rağmen, paylaştığı sonuçların tartışmalı olduğu gerçeği var. bu değişmedi; uzmanlar görüş ayrılığı yaşıyorlar ve sonuçlara faz 1 için bile kesin gözüyle bakmıyorlar.
  
  - geçtiğimiz ay avustralya monash university'den profesör colin pouton moderna'nın paylaştığı sonuçların güvenilir olmadığını ve tartışmalı olduğunu belirtti. sebep olarak da verilerin doğruluğunun test edilebilir olmadığını, moderna'nın kullandığı örneklem büyüklüğünün hayli küçük olduğunu ve herhangi bir şey söylemek için gelecek sonuçları beklemek gerektiğini söyledi.
  
  - imperial college london'dan robin shattock ne olursa olsun moderna'nın çalışmalarının oldukça önemli olduğunu ve doğru yolda büyük adımlar attıklarını belirtti.
  
  kaynak: https://www.clinicaltrialsarena.com/…ccine-moderna/