oyun terapisi

• türkiye'de uygulanan bir oyun terspisi vakası:
  
  erhan, annesi tarafından getirilen 9 yaşında bir delikanlıydı. annesi, erhan’ın hiç arkadaşı olmadığından, diğer çocukların oyunlarını bozduğundan,onlara karşı saldırgan davrandığından ve okula gitmemek için direndiğinden yakınıyordu. erhan ise hiçbir sorunu olmadıı görüşündeydi ve konuşmaktan hoşlanmıyordu. gelmeden bir gün önce yine okula gitmeyi reddetmiş; annesini kendine ve ona fiziksel zarar vermekle tehdit etmişti. erhan farklı sorunları nedeniyle uzun süredir bir uzman tarafından izlenmekteydi. takip eden uzmanın görüşleri ve talebi çerçevesinde oyun terapisine alınması uygun bulunmuştur.
  
  oyun terapisinde en önemli hedefimiz çocuğun kendini özgürce ifade etmesini sağlamaktır. böylece, büyümenin önündeki engeller kalkar ve çocuk, kendi gizil güçlerini kullanarak kendini iyileştirir (axline, 1974). özgürlüğün ilk koşulu belirli sınırlara sahip olmasıdır. bu sınırlar oluşturulmadığı sürece özgürlük, can yakıcı bir karmaşaya ya da taraflardan birinin diğeri üzerindeki keyfi idaresine dönüşebilir. seansın girişinde verilen bafllangıç yönergesi erhan için mekan, süre, kabul edilebilir ve edilemez davranışlar açısından ilişkinin sınırlarını çizmeyi hedeflemektedir. böylece, erhan’ın iç dünyasına yapacağı keşif için gerekli olan esnek ve güvenli sınırların temelleri atılmıştır.
  
  bu bölüm kapsamındaki yazılar, değerlendirme sürecine girmemekte ve ulusal/uluslararası dizinlerde yer almamaktadır.
  
  t (terapist) : merhaba erhan
  d (dan›flan) : merhaba
  t : nasılsın?
  d : iyiyim siz nasılsınız?
  t : teşekkür ederim, bende iyiyim. evet erhan,saat şimdi 11 saat 12’ye kadar, yani 1 saat boyunca bu oda sana ait. bana, kendine ve çevreye zarar vermemek şartıyla bu süreyi istediğin gibi değerlendirebiliriz.
  
  çocuk için güvenilir olan duydukları değil, yaşadıklarıdır. dolayısıyla, terapistin ne ölçüde güvenilir olduğunu ve yönergeye ne ölçüde sadık kalacağını test etmek isteyebilir. odayı terk ederse yada zarar verirse terapist buna göz mü yumacaktır; yoksa, hoşnutsuz olup ona kızacak mıdır. peki, sessiz kalma hakkını kullanırsa neyle karşılaşacaktır?terapist söylediği gibi sessizliğine saygı mı gösterecektir, yoksa, onun adına kararlar alıp, etkinlikler mi önermeye başlayacaktır? oyun terapisine gelen pek çok çocuk için odada geçirdiği 1 saat inisiyatif kullanabilme şansına sahip olduğu tek zaman dilimidir. terapistle kurduğu ilişki aracılığıyla seçimler yapabileceğini ve bunların sonuçlarından sorumlu olduğunu öğrenir. terapistin sınırlarını anlamaya yönelik bu ilk girişimler, aynı zamanda çocuğun kendi sınırlarını belirleme sürecinin de ilkadımlarıdır. erhan’ın kararı sessizliğini korumak olmuştur. terapistin görevi bu seçime saygı göstermektir. erhan’ın kararının aynalanması, seçimlerinin farkına varabilmesi için gereklidir. şu anda sessizlik vardır çünkü bunu seçmiştir. kararlarına saygı gösterilmektedir. başka bir şey yaşamak istiyorsa bu konuda karar almak zorundadır. kontrol onun elindedir.
  
  d : ben konuşmak istemiyorum
  t : şu anda konuşmak istemiyorsun
  d : evet………
  t : …………
  
  erhan’ın merak ettiği terapistin onun sessizliğine ne ölçüde saygı göstereceği idi. bildiği bütün yetişkinler onun daha çok konuşması gerektiğini düşünüyordu. peki, terapistte erhan’ın değişmesi gerektiğini mi düşünüyordu. . terapistin erhan’ın sorusuna yanıtı açıktı: “senin olduğundan farklı bir şey olmanı beklemiyorum”. erhan’ın karşılafltığı, oyun terapisinin en temel taşlarından biri olan paradoks kavramıydı. paradox, çocuğun olduğu gibi kabul edilmesinin değişim sürecini başlattığını var sayar (axline, 1974). bu vaka içinde koşulsuz kabul edildiğini görmek, daha fazlası için erhan’ı harekete geçirmiştir.”
  
  d : biliyor musun, ben tiyatro oynatırım.
  t : bana tiyatro oynatabildiğini söyledin.
  d : evet, şimdi bir tiyatro oynatacağım. bu bir hayvan tiyatrosu olacak.
  
  erhan oyuncak hayvanları aldı. genişçe bir sehpa çekip sahne yaptı. küçük oğlan figürünü alıp anons yaptı: “bu günkü oyunumuzun adı inatçı keçi”. daha sonra erkek çocuğu figürünü aldığı yere bıraktı. oyunda 4 tane büyük, 7 tane yavru koyun ve keçiden oluşan bir hayvan sürüsü vardı. keçi yavrularından birini sürünün dışına koydu. bir tanesini de köpek olarak tanıttı ve sürünün yakınına yerleştirdi. bu erhan’ın oyununun başlangıç noktasıydı.bütün karakterlerin bir diğerine göre yerleşimini oluşturmuştu. terapistin dikkat etmesi gereken ilk nokta, erhan’ın oyun elemanlarına verdiği orijinal isimleri ve kimlikleri takip etmektir. çoğu zaman düzeltmeler oyunun akışını bozacaktır. ikinci önemli nokta, erhan’ın seçimleri ve davranıfllarının yorumdan kaçınılarak aynalanmasıdır. böylece çocuk hem terapistin bütün ilgisinin kendi üzerinde olduğunu hissedecek hem de oyun kurgusu hakkında geri bildirim alacaktır.
  
  t : büyük ve küçük hayvanlardan oluşan bir sürü kurdun. köpek ve keçi bu sürünün uzağında duruyor.
  d : evet, bu inatçı keçi, köpekte sürüyü koruyor.
  
  erhan’ın oyununda yavru keçi sürekli sürünün etrafında dolaşıyor, ancak sürüye dahil olamıyordu. sürünün diğer üyelerinin yolunu kesip, onları durdurmaya çalışıyor ve onlarla inatlaşıyordu. oyunun bu bölümünde kişilerarası alanda yaşadığı güçlüğü işlemeye başlamıştı.
  
  d : buradan geçemezsiniz, burası benim.
  diğer oyuncak : çekil başımızdan inatçı keçi, rahat bırak bizi.
  d : görürsünüz siz bi vurucam, hepinizi mahvedicem.
  tam bu sırada köpek geliyor ve yavru keçiyi ısırıyor.
  köpek : defol buradan rahat bırak herkesi
  köpek sadece yavruyu kovalamakla yetiniyor, hemen sürüye dönüyor.
  t : küçük keçi diğerlerinin yolunu kesiyor, vuruyor, sonra köpek onu kovalıyor. inatçı keçi ne istiyor acaba?
  
  bu noktadan sonra erhan’ın tüm dikkati oyuna yo¤ğunlaştı. terapistin varlığını unutmuş gibi görünüyordu. oyun sırasında çocuğun dikkatinin yoğunlaştığı anlar, terapist için önemli bir işarettir. bu durum çoğunlukla çocuk için zor ya da önemli bir temanın ele alındığına işaret eder. erhan küçük keçiyi yavaşça sürüye yaklaştırıp, koyunlardan süt içirmeye çalıştı.
  
  d : küçük keçi süt istiyor
  diğer oyuncak : demek süt çalıyorsun! defol git inatçı keçi.
  
  oyunun akışı erhan’ın bakıma ve ilgiye ihtiyacı olduğuna işaret ediyordu. ancak, bu ihtiyaçlarını çevreye yönelttiği taktirde reddedilmeyi bekliyordu. bu noktada erhan’ın dikkati kendi ihtiyaçlarına ve beklentilerine yöneltilmelidir. oyunun temel hedeflerinden biri çocuğa kendi ihtiyaçları konusunda daha çok farkındalık kazandırmaktır. bunun yanında, diğerlerinin tepkilerine yönelik beklentilerinin farkına varması da önemlidir.
  
  t : inatçı keçi ne hissediyor erhan
  d : karnı acıkmış açlıktan ölüyor. kimse ona süt vermiyor. onun kendi sütü yok. oda ağlıyor.(erhan’ın gözleri doluyor.)
  t : gözlerin doldu. çok üzgünsün.
  (erhan bir süre bekliyor.)
  d : hepinizi hapsedeceğim. ben çiftliğin sahibi olacağım. hepinizin sütünü alacağım.
  t : küçük keçi çok üzgündü, flimdi çok kızgın
  d : evet çok kızgınım!
  
  erhan bütün hayvanları zorla bir yere topluyor. köpekle kavga ediyor ve ona vurup öldürüyor.
  
  d : şimdi sizi koruyacak kimse kalmadı bakalım ne yapacaksınız.
  (diğer oyuncaklar ondan korkuyor ve bir kenara toplanıyor.)
  d : hepsini hapishaneye kapattım, artık ben ne istersem onu yapacaklar.
  t : evet, keçi bütün koyunları hapishaneye kapattı. çiftliğin sahibi. köpek artık yok.
  d : ben en güçlüyüm. artık hepsi benim. herkes benim istediğimi yapacak.
  t : diğerlerini kontrol ettiğinde kendini çok güçlü hissediyor.
  
  erhan kızgınlığını ve kendine acı veren durum üzerinde hakimiyet kurma ihtiyacını oyuna taşımıştır. bu duygu ve ihtiyaçlar eleştirilmeden kabul görmüştür. inatlaflmalar, kızgınlığı ve kontrol isteğini kışkırtmaktadır. kızgınlık, üzüntü ve kontrol ihtiyacının kabul edilmesi ise çocuğa kendini gözlemleme fırsat› sağlamıştır. böylece, erhan’ın dikkati çevresine kaymaya başlayacaktır. diğer oyuncaklar: bu küçük keçiden nefret ediyoruz. ölse de kurtulsak artık. bizi dövüyor. ona süt vermeyelim.
  
  t : diğer koyunlar zarar verdiği için yavru keçiden uzak hoşlanmıyorlar.
  d : di¤er keçiler onları dövdüğüm için beni sevmiyorlar. süt vermiyorlar.
  t : seni sevmediklerini düşünüyorsun.
  d : çok yalnız bir keçi. şimdi uzaklara gidiyorum. yaşlanıyorum. çok yaşlanıyorum, açlıktan ölüyorum.
  t : çok yalnız hissediyor ve istediklerini alamadı.
  d : evet, şimdi döndü. hapishanenin kapısını açıyor. diğerlerini saldı. özür dilerim. ama diğerleri gidiyor.
  diğer oyuncaklar: rahat bırak bizi inatçı keçi
  
  sürenin bitmesine 5 dakika kaldığı bilgisi erhan’a iletilmiştir. zamanı ayarlamak çocuk için her zaman kolay olmamaktadır. en azından ilk görüşmelerde zamanın bittiği konusunda önceden uyarılmalıdır. zaman uyarısı, oyunu toparlamak için çocuğa fırsat verir.
  
  d : köpek iyileşmiş o kaldı.
  
  erhan izleyen seanslarda aynı oyun malzemesini kullanmayı sürdürmüştür. kendisi ve dahil olamaya çalıştığı grup arasındaki ilişki, en sık işlenen tema olmaya devam etmiştir. yaşıtlarına yönelik saldırgan davranışları erhan’ın en önemli sorunudur. ilk seanstan sonra, erhan yaşıtlarına yönelik saldırgan davranışlardan vazgeçmiştir. kırgınlığına ve kızgınlığına seans içinde anlam vermeye çalışılmıştır.
  
  oyun akışı giderek değişmiştir. başta izole ve yalnız olan ana karakter (inatç› keçi yavrusu), küçük gruplara katılmaya başlamıştır. karakterlerin bakım ve ilgiye olan ihtiyacı genellikle ön planda olmuştur. ancak, saldırmak yerine kılık değiştirmek, birinden yiyecek satın almak gibi yollarnbulmaya başlamışlardır. ilerleyen oyunlarda inatç›keçi kendini beslemeyi öğrenmiş ve diğerlerini beslemek gibi bir misyon almaya başlamıştır. görüşmelerde, erhan’ın oyun için ayırdığı süre azalmıştır. oyun oymamak yerine, günlük yaşamda arkadaşlarıyla ve annesiyle yaşadığı sıkıntıları doğrudan konuşmaya başlamıştır. erhan’ın görüşmeleri devam etmektedir.
  
  yukarıdaki seans özetinde de belirtildiği gibi oyun terapisi belirli kuramsal temellere dayanır ve teknik müdahalelerden içerir. çocuğun kendini büyütmeye yönelik bir gizil güce sahip olduğu, değişimin paradoksal bir yol izlediği ve katarsisin tedavi için önem taşıdığı oyun terapisinin kuramsal varsayımlarıdır (geldart ve geldart, 1999). bunlara ek olarak, sınırları açık hale getirme, koşulsuz kabul ve aynalama gibi teknikler ise terapiyi işler hale getirir (axline, 1974). özetlenecek olursa, oyun kuram ve uygulama açısından özen gerektiren, teknik bir olgudur. yukarıda sunulan kısa seans özetinin oyunun dünyasına küçük bir pencere açmakta faydalı olabileceği düşünülmüştü.
  
  ^**