cüveyni

• cüveyni aynı zamanda çok iyi bir dil bilimcisiydi.. (bkz: martin heidegger) ve (bkz: ludwig wittgenstein) gibi modern dil bilimcileri dilin insanın evi olduğunu; dilin kişinin hayal dünyasını, düşünsel dünyasını dolayısıyla herşeyini sınırlandığını iddia etmektedirler. dil olmadan hiç bir şeyin ifade edilemeyeceğini hatta idrak edilemeyeceğini savunurlar. eş‘ariyye kelamcılarından cüveynî, insanın hakikati bir dil olmaksızın idrak edemeyeceğine yönelik bir iddiaya getirilen itirazı özetle şu şekilde dile getirir: akıl yürüten kimse bu süreci düzgün bir şekilde işletirse bilginin hakikatini elde eder. sonrasında eğer doğru bir ibare bulursa bunu tanımlar. eğer buna elverişli bir ibare bulamazsa hakikati sadece idrakle yetinir. ibarenin tanımlamaya tam oturmaması zarar vermez. zira bir şeyin hakikatini idrak eden herkes onun tanımını ifade eden düzgün bir ibareye sahip olmak durumunda değildir. "dillerin tümüyle bir tarafa bırakılıp terk edildiğini ve ibarelerin tamamen silinip yok olduğu varsayılsa bile akıllar aklın idrakine konu olan şeyleri tek başına idrak edebilir. örneğin bu durum şu şekilde açıklanabilir: akıl sahibi bir kimse misk kokusunun idrak eder. fakat buna dair bir ifade oluşturmak istediğinde bulamayabilir." bkz. el-cüveynî, el-burhân fî usûli’lfıkh, thk. abdülazîm ed-dîb (katar, 1399), 120-121; cüveynî’den aktardığımız bu örnek, o dönemde kelâmcılar arasında insanın bir dil olmaksızın bir şeyi idrak edip edemeyeceğinin tartışıldığını göstermesi açısından önem arz etmektedir.