dönüş

• en çok türkan şoray'ın yönetmenlik başarısı açısından ele alınması gereken bir film.
  
  filmde ancak bir duayenin elinden çıkabilecek ince detaylar özenle işlenmiştir.
  
  --- spoiler ---
  gülcan'ın çocuğu boğularak ölmüştür. "babası gelmeden gömmem" diyerek çaresizlik içinde evde ölmüş çocuğunun başında bekleyen gülcan'ın kapısına köylüler toplanır. "etme kızım böyle bekletilmez mefta, açıkta duramaz, kokar, çürür" diyerek ikaz ederler. gülcan "her gün sabunlayıp silmekteyim" diye cevap verir. o anda kamera yatakta cansız yatan çocuğun yüzüne yaklaşır ve anbean çocuğun yüzünün morarıp şişmesi görüntülenir. bu sahne ciddi anlamda etkileyici ve hem çekim hem de fikir olarak ciddi bir yönetmenlik başarısı örneğidir.
  --- spoiler ---
  
  ancak filmde bir sahne daha vardır ki, seyirciye tesiri açısından kanımca yeşilçam'da bir benzeri daha yoktur.
  
  --- spoiler ---
  gülcan kaza sonrası kocası ve metresinin birlikte yerde yatan cansız bedenlerini görür. hem çocuğunu hem de kocasını kaybetmiştir ve artık yapayalnızdır. o sırada çalıların arasında ağlayan bir bebek görür, bebek kocasının metresinden olan çocuğudur. bebeğe doğru yürür. o sırada bebek arabadan kopan bir parçayı delice sallayarak ağlamakta ve gülcan'a bakmaktadır. gülcan bebeğe yaklaşır ve bebek otlar çalılar arasında tökezleyerek gülcan'ın ayaklarına doğru emeklemeye başlar. bebek emeklerken kamera öyle bir açıdadır ki bebeğin o acizliğini anlatabileceği en iyi şekilde anlatır. gülcan bebeği kucağına alır, fonda seha okuş'un muhteşem hasretinle yandı gönlüm yorumu ve kasvetli hava dağ bayır görüntüleriyle film sona erer.
  --- spoiler ---
• türkan şoray ın neredeyse tek başına götürdüğü müthiş ötesi film. türk sinemasının en iyi filmlerindendir. her izlenildiğinde ağlanılması farz olmuştur. tabii seha okuş un etkisini de unutmamak gerekir.
• kesinlikle bir türkan şoray klasiği ve filmlerinden en güzel olanı.ben bir filmde daha bu kadar çok ağladığımı hatırlamam... kadir inanır ın da filmde olmasına rağmen hemen hemen hiç görünmediği ve türkan şoray ın ne kadar muhteşem bir oyunculuğa sahip olduğunu kanıtlayan film.
• türkan şoray ve kadir inanır klasiği bir filmdir. bilal inci oynadığı tüm kötü adam rollerinden en kötü adam rolünü kuşkusuz bu filmde oynamıştır.
• mükemmel sıfatını hakeden mükemmel filmdir. türkan şorayın duruşu, bakışı, tavrı ,hali... sen neymişsin be sultan diyerek kendisine sarılmak hatta filmi beraber izleyip beraber ağlama isteği uyandırır insanda. film boyu boğazına oturan o düğümlerse günlerce yerinden kalkmak bilmez... hele son sahne... hele o müzik... onca saçma filmin arasında bu kadar güzel bir yapım için çok teşekkürler bu filmde emeği geçen herkese, bize bu kadar güzel bir şey bıraktıkları için.
• türk sinemasının ölümsüz filmi.
  
  hasretinle yandı gönlüm'ün melodisini her duyduğumda gözümden bu filmden kareler geçer. bu filmi başından sonuna kadar mazoşistçe bir ağlama krizi içinde izlemişimdir hep şimdiye kadar. türkan şoray'ın her anlamda devleştiği filmdir. sultan'daki kadar hatta belki ondan da güçlü bir kadını canladırır şoray bu filmde. (bkz: gülcan)
  
  da bana sorarsanız gülcan yerine ''hacer'' olmalıydı bu karakterin adı. zira hikayesini hacer'in hikayesine çok benzetirim, hem kocasının adı ibrahim, oğlunun adı da ismail'dir.^* hz. ibrahim'in hz. hacer'le bebek ismail'i çölde bırakması gibi ibrahim de gülcan'la ismail hasan'ı köyde bırakıp gider. sonrasında hacer'in çölde binbir zorlukla boğuşması gibi gülcan da köyde binbir zorlukla cebelleşir. gerçi hacer ishak'a analık etmemiştir, erkenden ölüp gitmiştir, ibrahim'in alman metresinin adı sare^* midir bilemiyoruz ama nedense bu film bana bu hikayeyi çağrıştırır böyle.
  
  öyle ya da böyle emeği geçenlerin ellerine sağlık demek boynumuzun borcudur. hatta bu vesileyle senaryosunu yazan safa önal'ı da anmadan geçmeyelim.
• (dönüş) 1972 yapımlı filmin yönetmeni, aynı zamanda başrol oyuncusu olan; türkan şoray'dır ve bu o'nun ilk yönetmenlik denemesidir.
  
  diğer filmleri için;
  
  azap (1973
  bodrum hakimi (1976)
  yılanı öldürseler (1981)
• türkan şorayın kaybedecek hiçbir şeyim kalmadı bakışı ile -en olmadık zamanda bile- yüreğimi dağlayan film.
• --- spoiler ---
  
  gülcan belki de fazlasıyla güçlüdür film boyunca. hem iyi bir aşıktır, hem de evine bağlı ve çalışkan bir kadındır. ibrahim 'in yoklugunda bile onu beklemekten vazgeçmemiştir.
  
  film aslında bir açıdan da bir kadının köy şartlarında varolabilmesinin ne kadar zor olduğunu gösteriyor. gülcan 'ın hayatı ibrahim gittikten sonra bir daha iyi olmaz. reşit bey (bilal inci) 'nin saplantısı, ona hayatı zindan ettirir. tarlası yakılır,aç ve susuz kalır. yine de o adama gidipte avuç açmaz.
  bir araya ibrahim, izinliyken almanya'dan köye gelir.ama artık çok değişmiştir. dönüş, aslında ibrahim'in değişiminden o dönem oraya giden vatandaşlarımızın dramına da biraz değiniyor. ibrahim, kültürünü bilmediği bir yerin sadece görünen yüzünü benimsemiştir. artık ne karısı ona cekici gelir, ne de evin de rahat edebilir.
  
  ibrahim yine gider, bu sefer mektup bile yazmaz. gülcan'ı bu sefer hem reşit bey, hem de töreler rahat bırakmaz. kendisine okuma öğreten köy öğretmeniyle arasında dedikodu çıkartılır, köyün erkekleri onu linc etmek ister. evinden çıkamaz olur. bir gün evinden çıktığında ona saldıran erkekler yüzünden çocuğu nehre düşer ve boğulur. köyde kendi başına çocuğuyla varolma sansı tanınmaz ona.
  bir erkeğin saplantısının,güçle birleşince, bir kadının hayatını ne kadar mahvedeceğini görürürüz.
  
  gülcan 'ın uğruna her şeye göğüs gerdiği erkek yani ibrahimyse filmin sonunda almanya'dan aldığı vosvosun içinde bir kadınla (büyük olasılıkla almandı) ve cocuguyla köye gelirken görürüz.
  
  köyün yakınlarına gelirken kaza yaparlar, ibrahim ölür. kaza yerinin ordan geçen gülcan ibrahim'in cesedinden tanır.
  inandığı adamı hem fiziksel, hem de manevi olarak kaybetmiştir.
  
  "ibrahim dönüşün böyle mi olucaktı."
  
  ve bu cümleyle gülcan ibrahim'e veda eder.
  
  --- spoiler ---
• työnetmenliğini de türkan şoray'ın yaptığı ve hatta çekimleri sırasında ( kendi anlattığına göre o kadar zorluk yaşamış ki ) bir ara farkında olmadan arabasıyla intihara çalıştığını söylediği ve son derece şerefsizce müthiş oynadığı kariyerinin en başarılı performanslarından birini kendi yönettiği filmde sergileyerek çalıştığı bazı yönetmenlere nanik yaptığı film..