çelebi mehmet

• (bkz: az kişinin bildiği süper padişahlar)
• toplam alti (6) mehmet gormu$ osmanli imparatorlugu'nun ilk mehmetidir. babasi yildirim beyazit'in ankara sava$i'ni kaybetmesi ile sava$ meydaninda bulunan karde$i mustafa da babasi ile birlikte mogollarin esiri olur. daha sonra mogollardan bizans'a gelip siginir ve celebi mehmet zamaninda hep problem olarak kalir ve hatta bu sorun ancak celebi mehmet'in oglu ikinci murat zamaninda cozume ula$tirilabilir.
  
  tarih kitaplarimizda hep fetret devri akabinde anadolu'daki birligi^* yeniden kuran padi$ah olarak bahsedilir. pek bahsedilmeyen ise $eyh bedrettin'i idam ettirmesi vakasidir.
• orta okul tarih terk sözüm ona osmanlı torunlarının pek bilmediği hatta tanımadığı padişah.
  
  olacaktı edecekti ile tarih değerlendirilmez ama bu adam olmasa belki daha kısa ömürlü bir osmanlı devleti olurdu. ankara savaşı'nda sonucu çakozlayıp canlı bahisten deplasman ekibine^* yüklü girebilmek için meydandan yol almıştır. sonrası kardeşleri ile uzun bir taht mücadelesi. fırsat buldukları her yerde savaşan bu kardeşlerin hikayesini sağlam bir dizi yapsak bizim game of thrones solda sıfır kalır. rüşvet ile devlet adamlarını ve aşiret liderlerini yanına çekme mi dersin, faili meçhul suikastler mi ne ararsan var.
  
  en nihayetinde bu mücadeleden mehmet galip çıkar. bununla da yetinmez ve yıldırım'ın düşmesi ile elden gitmiş olan toprakların çoğunu geri alır, ayrıca timurlular devleti ile de arayı bozmamaya gayret gösterir. tarih ile ilgili elimden geldiğince objektif olmaya çalışıyorum, her devlete millete eşit mesafede durmaya çabalıyorum(ben kimsem artık) ama sevgili cahil sözde osmanlı torunu kardeşim aç biraz oku tarihini, farklı kaynakları da araştır, sadece yavuz fatih kanuni değil yani bazı şeyler.
  
  (bkz: i. mehmet)
• annesi devlet hatun dolayısıyla (ağabileri gibi) mevlananın torunları soyundan gelir. en küçük kardeştir. fetret devrinde toprak ve gelir olarak en küçük kısım kendisine kalmıştır. fakat muvaffak olan yine o olmuştur.
  
  eşleri kumru hatun ve emine hatundur.
• sürre alayı geleneğini başlatan padişahtır.
  hayatı boyunca 17 yaşından itibaren muhaberelerde bulunmuştur. çok savaş yaptığı için aldığı yaralardan dolayı genç yaşta vefat etmiştir.
• çelebi sultan mehmet, orta boylu, yuvarlak yüzlü, çatık kaşlı, kara gözlü, sık sakallı, açık alınlı, beyaz tenli, kırmızı yanaklı, geniş omuzlu, uzun kollu idi. saltanat mücadelesi ve padişahlığı süresince bizzat 24 muharebede bulunmuş ve kırka yakın yara almıştı.^*
  
  müslümanlara karşı göstermiş olduğu adaleti, aynı zamanda hıristiyan tebaasına karşı da gösterirdi. çelebi sultan mehmet, tahsilini bursa sarayında tamamladı. daha sonra babası tarafından amasya sancağına vali tayin etti. valiliği sırasında da devlet işlerini öğrendi.
  
  genç padişahın en büyük arzusu, babası yıldırım beyazid zamanda osmanlı hakimiyetinde bulunan toprakların yeniden yeniden ele geçirilmesini sağlamak idi. bu arzusu için çok çalışmış ve büyük ölçüde muvaffak olmuştur. bu yüzden çelebi sultan mehmet’e osmanlı imparatorluğu’nun ikinci kurucusu gözü ile bakılabilir.
  
  bizans ve diğer devletlerle dost geçinen çelebi sultan mehmet, venediklilerle yaptığı deniz savaşını kaybetmiş daha sonra bu devletle barış anlaşması yapmıştır. memlük hükümdarı melik müeyyed şah ile de iyi ilişkilerde bulunmuştur. onun uzun müddet ve başarı ile yapmış olduğu mücadeleyi kısaca şöyle sıralayabiliriz;
  
  önce anadolu’nun birliği için kardeşleri ile mücadele etti. 1410 senesinde süleyman çelebi’yi, 1413 senesinde de musa çelebi’yi tasfiye ederek birliği sağladı.
  
  osmanlı tahtında yalnız kalınca ilk işi, etrafındaki beylikleri itaati altına almaya girişmek oldu. 1414’te karaman’a sefer yaptı ve karaman bey’ini esir aldı. ona, “ bir daha müslümanlara zararım dokunmayacak” diye yemin ettikten sonra serbest bıraktı. cardaroğulları beyliği’ni de hakimiyet altına aldı.
  
  1415’te venediklilerle ilk deniz savaşı yapıldı. 1416 ve 1417 senelerinde avrupa’ya akınlar düzenledi, büyük zaferler kazanıldı. 1419’da tuna nehri yeniden geçildi. 1420’de eflak voyvadası bir harpte öldürüldü, yerine kardeşi tayin edildi. candaroğulları beyliği tamamen osmanlı topraklarına katıldı.
  
  1420’de şeyh bedrettin isyanını bastırdı.
  
  timur’un yanından döndüğü söylenen düzmece mustafa ile daha mücadele edip, onu da saf dışı bıraktı. 1421 yılında, girmiş olduğu 40'a yakın savaşta aldığı yaralardan dolayı 32 gibi genç bir yaşta edirne’de vefat etti. naaşı bursa’ya getirilerek, yeşil türbe’ye defnedildi.
  
  çelebi sultan mehmet vefat edeceği sırada bayezid paşa’yı yanına çağırttı ve ona: “halef olarak yerime oğlum murad’ı tayin ettim. bana karşı göstermiş olduğun itaat ve sadakati ona karşı da göster. derhal, murat’ı buraya getirmenizi istiyorum. zira ben artık bu döşekten kalkamam. murat gelmeden önce emr-i hak vâki olursa, murat gelinceye kadar sakın ölümümü kimseye duyurmayın”dedi. şehzade murat henüz amasya’da iken, çelebi sultan mehmet 26 mayıs 1421’de vefat etti. padişahlar arasında ilk defa vefatı gizlenen zât kendisi olmuştur. kanuni sultan süleyman'ın vefatında dahi uygulanan bu gelenek daha sonra rusların vazgeçilmez devlet geleneği olmuştur.
  
  (bkz: copy paste sağolsun)
• timur'un anadolu işgali sırasında ona bağlılığını bildirmek için gitmemiş ve yarlıg almamış tek şehzadedir. öyle ki, timur kendi kızını vermeyi teklif etmiş, o ise bu tuzağı görüp yanına gitmemiş, sadece hediyelerle karşılık vermiştir.
• kendisinden kirişçi/güreşçi olarak bahsedilir. hem kiriş hem de güreş kef-re-şin ile yazıldığı için her iki ihtimal de göz önünde bulundurulur. fakat erken yaşta savaşlara katılan ve hayatı sürekli aksiyon içerisinde geçen padişahın güreşçi olmasına pek imkan yoktur. zaten güreşçi olsa rakiplerine tosun paşa filmindeki gibi yenil ulan şehzadeyi mi yeneceksin derlerdi. şehzadeye dokunup onla güreş tutabilmek de pek mantıklı değil. büyük ihtimalle kendisinin mesleği kirişçilikti.
  
  not: halil inalcık hoca, tdv islam ansiklopedisine yazdığı mehmed 1 maddesinde; kirişçi lakabının yunanca 'krytsez' kelimesinden geldiğini söylüyor. genç efendi demekmiş.
• yıldırım bayezit ile germiyanoğlu süleyman şah' ın kızı devlet hatun' un oğludur.
  fetret dönemindeki beyliği 1403 - 1413 tarihleri arasındadır.
  tek başına sultanlığı yani saltanatı 1413 - 1421 yılları arasındadır.
  
  1403 - 1413 yılları arasında, kardeşleri süleyman, isa, musa ile taht savaşına girmiştir.
  fetret dönemi öncesinde dağılan osmanlı devleti' nin ikinci kurucu sayılır.
  
  18 oğlu olduğu söylenir.
  ancak 8 oğlunun adları bilinmektedir.
  bunlar ; mehmed çelebi, ahmed çelebi, murad , kasım çelebi, mustafa çelebi, mahmud çelebi, yusuf çelebi ve orhan çelebi ' dir.
  
  tema :
  (bkz: osmanlı şehzadeleri)
• babasi timur tarafindan esir alininca, 7 erkek kardes kaldilar geride.
  
  bunlardan yusuf, bizans sarayinda buyumus, o kulture kendini ait hissetmis ve sonunda hiristiyan olmustur.
  
  yusuf adli kardese iliskin kaynaklarda pek bir bilgiye rastlanmamistir.
  
  en kucuk kardes olan mustafa ise timur'un esiri olarak, uzak diyarlara gitmistir (geri gelecek).
  
  kaldi geriye dort kardes: suleyman, isa, musa ve mehmet.
  
  en buyukleri suleyman, osmanli'nin rumeli topraklarina gecmis ve orada hukumdarligini ilan etmistir. (unlu tarihci resat ekrem kocu, suleyman'i bir padisah olarak tanir bu yuzden kanuni'ye ikinci suleyman der.)
  
  isa bursa ve cevresini ele gecirmis, mehmet ise amasya-tokat civarinda kendine bir hakimiyet sahasi bulmustur.
  
  musa ise babasi oldukten sonra, onun naasiyla birlikte timur'un yanindan ayrilmis, germiyanoglu'na siginmistir. kardeslerinin aksine sahip oldugu bir toprak yoktur.
  
  ayni zamanda anadolu'da neredeyse butun beylikler yeniden kurulmus, bizans pek cok kaleyi geri almistir.
  
  kardesler arasinda catisma kacinilmazdi. ilk sefer mehmet'ten geldi. bursa'ya yurudu ve abisi isa'yi maglup etti. yalniz isa savas alanindan sag kurtulmayi basardi.
  
  mehmet bursa'yi alinca ilk is olarak germiyanoglu'ndan babasinin naasini ve kardesi musa'yi istedi.
  
  musa tahtta tacta gozu olmadigini, mehmete omur boyu sadik kalacagini soyledi. isa ise suleyman'in yanina gidince, taht kavgasi ikiserli iki grup arasında donmeye basladi.
  
  suleyman, kardesi isa'yi anadolu komutani ilan etti ve surdu onu savasa ama isa yine mağlup oldu. savaştan yine sag kurtuldu ama muharebe sonrasi dagda bayirda gizlenirken bilinmeyen bir sekilde hayatini kaybetti.
  
  kaldi 3 kisi
  
  bir tarafta musa ile mehmet, diger tarafta suleyman. aslina bakilirsa suleyman o donem birkac adim onde. hem buyuk kardes, hem de en zengin topraklara o sahip.
  
  hal boyleyken bir gun musa, mehmet'ten onu rumeli'ye gondermesini istiyor. orada agabeyi suleyman'i maglup edip, mehmet'in hakimiyetini ilan edecektir. zinhar kendi menfaatini ya da ikbalini dusunmemektedir, soyledigine gore. mehmet de bu teklifi kabul eder.
  
  musa suleyman ile ilk muharebesinde agir bir maglubiyet alir. daglara cikar. 3 yil kalir. başıboş gezenlerden, dervislerden, koylulerden kendine bir ordu kurar.
  
  suleyman ise zevk ve sefaya düşkünlüğünden insanlari kendisinden sogutmustur. insanlar akin akin musa'nin ordusuna katilir.
  
  musa'nin gelmekte oldugu haberini suleyman bir hamam sefasi sirasinda alir. apar topar giyinir atlar atina ve baslar kacmaya.
  
  tam konstantiniyye yakinlarina gelmisken, dugunculer koyu adinda bir koyde saldiriya ugrar. basi kesilerek oldurulur.
  
  kaldi iki
  
  musa avrupa'da zafer kazanmistir ama mehmet'e verdigi sozu de unutmustur. derhal rumeli'de hakimiyetini ilan eder. ilk icraati de duguncu koyu sakinlerini evlerine kapatip atese vermek olmustur. aslinda yakalasa kendisi de öldürecekti. ama suleyman yerinde kendisi de olabilirdi. o yuzden halka hanedandan birine her ne olursa olsun dokunmanin ölüm getirecegini anlatmak istedi her halde.
  
  musa ilginc bir karakter. yalcin kucuk'e guvenilirse, o bambaska bir devlet nizami hayal etmistir. yepyeni bir medeniyet tasavvuru ile ortaya cikmistir. kazaskeri seyh bedrettin ile her kulturu kucaklayan, bunu yaparken kendi özünden de taviz veren bir hukumdardir.
  
  musa ayrıca konstantiniyye'yi de isgal eder.
  
  artik savas mehmet ve musa arasinda olacaktir. iki defa karsi karsiya gelirler ve musa'nin ikinci savasta kolu kopar. o haliyle eflak'a dogru kacarken yolda yakalanir ve idam edilir.
  
  iste 1402den 1413 e kadar suren ve fetret devri olarak bilinen bu donemin ardindan celebi mehmet tartismasiz olarak padisahligini ilan eder.
  
  osmanli yeniden kurulmustur. celebi mehmet bani-i sani'dir.
  
  devletin beli bukulmus. ilk is mehmet bizans'a yanasti. ona topraklar bagisladi
  imparator manuel'i babasi gibi gordugunu soyledi.
  
  karamanoglu osmanli'nin bu dusmus halinden cok faydalanmak istedi. bursa'ya kadar getirdi ordusunu. osmanlı'ya yenildi ancak, tipki 300 sene sonra baltaci mehmet pasa gibi o da yakin zamanda alinan agir maglubiyetin tesiriyle devletinin gucune guvenemedi. karamanogluna karsi galibiyetinden fayda saglayamadi.
  
  bu donem ayrica venedik ile ilk surtusmelerin yasandigi donem oldu. ancak osmanli denizlerde venedikle henuz boy olcusemeyecegini aci bir sekilde öğrendi.
  
  borkluce, torlak kemal, seyh bedrettin
  
  borkluce hakkinda bizansli tarihci dukas sunlari soyluyor:
  " turklere mulk edinmemeyi vaaz ediyordu ve kadinlar dışında yiyecekler, giyecekler, cift hayvanlari gibi her seyin ortak olmasini buyurdu.
  
  bu ilginc bir ogreti idi. gucunu hiristiyan ve islam mistisizminin karisimindan olusuyordu.
  
  timur'un darbesini yiyen ve bir cikis yolu arayan halk bu ogretiye dort elle sarildi. nazim'in ifadesiyle aydin'in turk koyluleri, sakizlu rum gemiciler ve yahudi esnaflarindan olusan 10bin mülhid yoldasi vardi borkluce mustafa'nin. izmir valisini iki kez maglup ederler.
  
  borklucenin karsisina bu kez bayezid pasa ve sehzade murat cikar.
  
  gun batiminda 10binler 2bin kalmisti. kalan ikibin iskenceler altinda olduruldu. her biri "iris dede sultanim iris!" diye bagiriyorlardi. zira hepsi dede sultan'in (borklice'nin) onlari kurtaracagina inaniyordu. ama o da carmiha gerilerek olduruldu.
  
  not: nazim'in seyh bedrettin destani okunabilir. ayrica cem karaca'dan ya da zulfu livaneli'den dinlenebilir.
  
  torlak kemal ise manisa civarinda 3000 dervis takipcisiyle yasayan bir yahudi donmesiydi. o da borkluce ve bedrettin muridi idi. lakin o da 3000 adamiyla beraber olduruldu.
  
  seyh bedrettin tum bu olaylar baslamadan once iznik kadisi idi. catismalar baslayinca isfendiyarogluna oradan da eflak'a sigindi. yeni takipciler bulmak icin osmanli'nin rumeli topraklarinda faaliyetler yuruttu. yakalandi. serez carsisinda asildi.
  
  bir buyuk isyan boylece bastirildi. acaba bu insanlar basarili olsa ne olurdu? bilinmez.
  
  yazimizin basinda 5 yasinda timur ile giden kucuk sehzade mustafa'dan soz etmistik. bu hengamenin ardindan bir de o geri geliverdi ve tahtta hak iddia etti. sultan mehmet dedi ki "yalan bu! duzmece! bu adam benim kardesim degildir.' bu olay bu yuzden duzmece mustafa vakasi diye gecer ama mustafa duzmece degildir.
  
  mehmet mustafa uzerine guclu bir ordu ile yurur, mustafa ise bir bizans kalesine siginir. mehmet geri ister ama imparator manuel "beni baban gibi gordugunu soylemistin. bana siginani sana vermemi benden isteme. ama sen yasadigin surece mustafa zindan dışarı adim atmayacaktir" seklindebir mektup yazar.
  
  mustafa artik bizans'in elinde bir kozdur.
  
  sultan mehmet cokmus bir devleti almis ve yeniden kurmustur. saltanati cok kisa olmustur.
  
  henuz 43 yasinda, av sirasinda bir yaban domuzunun saldirisina ugramis ve beyin kanamasi geçirmiştir. once konusma yetisini yitirmis daha sonra vefat etmistir.
  
  oglu murad manisa'dan gelinceye kadar gecen surede ölümü gizlenmis hatta bir gün naasi giyinip kusandirilmis ve cam kenarina oturtulmustur.
  
  bonus bilgi: yesil cami adinda mukemmel bir mimari eser birakmistir geride. bu cami ayni zamanda meshur kaplumbaga terbiyecisi tablosunda cizilmis olan mekandir.
  
  ayrica yine osman hamdi'nin yesil cami onü adli eseri, 13 milyon tl'nin uzerinde alici bularak türkiye rekorunun yeni sahibi oldu.
  
  bonus bilgi 2: celebi mehmet istanbul'u ziyaret etmis (en azindan bildiğim kadariyla) tek osmanli padişahidir. bizans sarayi bu ziyaretten evvel ikiye bölünmüş, pek cok devlet adami bu ziyaretin buyuk bir firsat oldugunu, mehmet'in ele gecirilmesi gerektigini soylemistir. ancak imparatorun da dahil oldugu diger grup bunu devletlerinin serefine yakistiramamis ve siddetle karşı cikmislardir. nitekim ziyaret sorunsuz nihayete ermistir.