• evrimsel biyolojide, ebeveynlerin yaşayan çocukları için yapmış oldukları, hayatta kalma ve ileride tekrar üreme şanslarını azaltan davranışlar bütünü.

    emzirmek hatta iç gebelik, yavrular büyüyünceye kadar aylar boyunca onlara enerji sarf etmek bu davranış kümesi içerisinde sayılabilir. homo sapiens sapiens türünde bu davranış biçimi maksimuma vurmuş olsa gerek.
  • ebeveynsel yatırım teorisi, türün iki cinsiyetinin de yeni bir birey üretmek için üstlendikleri maliyetin o türün fiziki özelliklerini ve psikolojisini nasıl etkilediğini açıklar. der ki, bir doğuma daha fazla yatırım yapan cinsiyet daha seçici olur, daha az yatırım yapan cisiyet ise fiziki olarak daha iri olmakla beraber daha saldırgan olur.

    insanlarda üremek erkek için bir kaç saatlik iş iken bunun maliyeti kadın için çok büyüktür, o sebeple erkek dişileri etkilemek için ve diğer erkeklerle de rekabet edebilmek için fiziki olarak ortalama %15 daha cüsseli psikolojik olarak ise daha agresif ve şiddete dönük hatta daha acımasız olmaktadır. keza tavuk ve horoz da aklıma gelen bir örnek dişinin maliyetinin daha fazla olduğu duruma örnek olarak.

    bazı yılan türlerinde ise dişi döllenmiş yumurtaları dışarıya bırakır ve erkek o yumurtaları alıp kan dolaşımında saklar. burada erkeğin maliyeti daha fazladır ve tahmin edileceği gibi bu tür yılanların dişileri arasında çok ciddi bir rekabet bulunur ve bu rekabet dişi yılanları erkeklere oranla daha iri ve daha saldırgandır.

    dişi ve erkeğin aynı oranda yatırım yaptığı türlerde ise dişi ve erkek arsında bir simetri gözlemlenir. buna bi kaç örnek vardı fakat şuan aklıma gelmiyor geldiğinde editlerim..
  • bir türün farklı cinsiyetlerinin üreme stratejilerini belirleyen başlıca etmendir.

    yavruya daha çok yatırım yapan cinsiyet (insanlarda dişi) için en temel strateji her bir yavrunun erişkin yaşa kadar yaşamasını sağlamak iken yavruya daha az yatırım yapan cinsiyet (insanlarda erkek) için temel strateji mümkün olduğunca çok yavru yapmaktır.

    tabi ki gerçek hayatta hiçbir şey bu kadar basit olmadığı için iş burada kalmaz. ya dişinin erişkin (çiftleşebilecek) yaşa getirdiği yavruların hiçbiri çiftleşecek eş bulamazsa? hadi buldu, dölleyemezse/döllenemezse? erkeğin bol bol döllediği yumurtaların hiçbiri canlı yavrulara dönüşemezse (örneğin anne doğum tamamlanmadan ölebilir)? ya da doğan yavruların hiçbiri çiftleşebilecek yaşa ulaşamazsa?..

    işte bu yüzden de karma stratejiler tercih edilir. örneğin insanlarda erkekler, her ne kadar hiç durmadan döl saçabilecek olsalar da, genelde, beğendikleri bir dişiyle yavrularının en azından bir kısmının çiftleşebilecek yaşa gelebilme olasılığını yükseltecek kadar birlikte kalmayı tercih ederler. hatta bunun yaklaşık (bireysel farklılıkları göz önünde bulundurarak) 3 yıl olduğu, bunun da aşkın ömrüne denk geldiği söylenir. bu yüzden, ortalama erkek stratejisi çok eşliden ziyade seri tek eşliye yakındır ve bu strateji döl saçma fırsatları da değerlendirilerek (aldatma) desteklenir.

    kadınlar için de en iyi karma strateji, bir erkeği (mümkünse iyi baba), yavrularının erişkin yaşa gelmesini garantileyebilecek biçimde yanında tutarak bir yandan da o yavrular erişkin yaşa geldiklerinde, aralarından en azından bir kısmının iyi üreyecek bireyler olmasını sağlayacak gen çeşitliliğini sağlamaktır (aldatma).

    görüldüğü gibi, evrimsel olarak en iyi karma stratejiler, süreleri farklı da olsa, hem erkek hem de kadın için bir eş sahibi olup aldatmaktır. tabi ki üreme dahil hiçbir davranış yalnızca evrimsel optimizasyonla belirlenmez. bu işin doğal çevresi var, kültürel öğeleri var, rekabet var, psikoloji var, var oğlu var. ama işin özünü kapmışsınızdır.

    ha, hatun kişi hem iyi baba hem de iyi gen sağlayıcı bir eş bulmuş ve onu bir şekilde bağlamışsa, gen havuzunu genişletmeye gerek kalmaz. daha saf (karma olmayan) bir stratejiye dönüş yapabilir. erkekler için de bu gibi dış etmenler vardır. onları da başka bir entry'mde anlatırım.
  • --- alıntı ---
    dişi, bir bebeği karnında taşıyıp beslerken başka bebek yapamaz. sonuç olarak, bir erkeğin aynı anda birçok kadından bebeği olabilir, ama bunun tersi geçerli değildir.
    trivers'ın anlayışına göre, bu uyuşmazlık, ideal üreme stratejisinde bir erkek-dişi farklılaşmasına yol açar. dişiler, kendi çocuklarının sorumluluğunu üstlenmeye erkeklerden daha yatkın olmalıdır; çünkü çok az çocuk sahibi olabilirler ve bu yüzden her biri büyük önem taşır. bu düşünce, dişilerin çiftleşirken zor beğenmeye yatkın olmaları gerektiğini öngörür; doğru genlerle eşleşmenin peşinde bir göz, bunun bir seçenek olduğu türlerde, peşlerinden ayrılmayacak ve kendilerini ve çocuklarını koruyacak olanlara karşı yatkınlık. erkekler dişiler tarafından seçilmiş olmaktan yararlandıkları için, erkekler arasında, dişilere ulaşmak için karşılıklı bir rekabet eğilimi olmalıdır; bu yüzden, daha büyük ve daha güçlü olmaya ve çoğunlukla özel silahlar geliştirmeye yatkındırlar. aynca kendilerini dişilere tanıtırlar, bu yüzden gösterişli kuyruklar ve işaretler gibi özellikler geliştirirler. bu nedenle, erkek tavus kuşlarının göz alıcı kuyrukları vardır, dişi tavus kuşlarınınsa yoktur.
    bu durum, erkekler ile dişiler arasındaki olağan farklılıkları açıklamaktadır; ancak, bunu böylesine inandırıcı kılan şey, cinsiyet farklılıklarının gerçekleşmesi ve gerçekleşmemesi gereken noktalar hakkında güçlü öngörülerde bulunmasıdır. bu teorinin bakış açısından, önemli olan şey başlı başına cinsel organ değildir; bir penise ya da vajinaya sahip olmanın büyülü bir tarafı yoktur. yalnızca, penisi olan hayvanlar, yavrularına yatırım yapmaya vajinası olanlardan daha az yatkındır. bu bakış açısı, erkek-dişi yatırımının eşit olduğu ya da tersine döndüğü nadir durumlarda, cinsiyet farklılaşmasının da bu yönde değişmesi gerektiğini muntazam bir biçimde öngörür. olan şey de budur. ebeveyn yatırımının eşit olduğu bir türe sahipseniz, ya erkek ve dişi, aşırı kırılgan yavrularını korumak için birlikte çalıştıklarından (penguenler) ya da sperm ve yumurtalannı denize püskürttükleri ve yavrularının başka bakıma ihtiyacı olmadığı için (balık türleri), cinsiyetler arasında fiziksel ve karşı konulmaz bir eşitliğe ulaşabilirsiniz. erkeklerin, çocukların bakımını üstlendiği bir tür söz konusuysa ve dişiler anonim yumurta donörleriyse, zor beğenen erkeklerle ve gösterişli tüylere sahip daha büyük ve saldırgan dişilerle karşılaşırsınız.

    --- alıntı ---

    (bkz: hazzın bilimi) sf: 66-67
hesabın var mı? giriş yap