murat giray

• <ukte>murad giray</ukte>
  1683 viyana kusatmasi sirasinda, kendisine leh^* ordusunun avusturyalilara yardima gelmesine engel olma gorevi verilmis, fakat zaten isteksiz katildigi bu seferde tarih kitaplarimizin yazdigina bakilirsa osmanli ordusuna "ihanet etmis", jan sobieski ve ordusunun viyana'ya yardima gitmesine ve kusatmanin kirilmasina neden olmus zamanin kirim hani..
• tarih dedikodularına göre (ki bunu ciddi tarihçiler de yapar) kırım hanı murat giray han'ın ikinci viyana kuşatmasındaki isteksizliğinin bir sebebinin vaktiyle bir mecliste merzifonlu kara mustafa paşa'nın kendisini bozum etmesi (hatta onu çürümüş at eti yemekle suçlayıp aşağılamış) olduğu söylenir. insan etten, kemikten ve nefsten ibarettir. ben olsam belki ben de nizam-ı alem, ilayı kelimetullah filan demeden sırf merzifonlu'nun kibrini alaşağı etmek için bu fiili işlerdim. bunun adına ihanet diyenlerin gene de dikkatle düşünmelerini tavsiye ederim.
• hafif süvariyle köprü savunması yapması istenmiş ve bunun intihar anlamına geldiğini bildiğinden ordusunu geri çekmiş kırım hanıdır, savaş sonrasında osmanlı ordusu dağılıp düşman karşı saldırıya geçtiğinde ayakta kalan tek kuvvet onunkiler olmuş ve düşmanın hızını kesmiştir, savaş sonrasında ibrahim paşa ve merzifonlu'nun kelleleri giderken murat giray han cezalandırılmamıştır
• kesinlikle hain değildir. koca ordu, merzifonlu'nun stratejik hataları nedeniyle sobieski'nin intihar etmek için gelen kuvvetlerine yenilmiş, murat giray, yanlış emri uygulamayarak osmanlı ordusu'nun insan kaybını azaltmıştır.
• tarihsel olması şaşırtıcı bir isim. ne bileyim bir okul-iş arkadaşı, bir futbolcu ismi gibi. nerde merzifonlu kara mustafa paşa nerde murat giray.
• fransızların "sen büyüksün, koçsun, aslan parçası senin fatih'ten neyin eksik gir şu viyana'ya!" yağlamasının etkisiyle padişahı avcı mehmet'e " macaristan'da birkaç kaleyi fethederek avusturya'ya gözdağı vereceğim." diye yalan söyleyerek sefere çıkan hırs küpü merzifonlu kara mustafa paşa, padişah'a viyana'ya yürüdüğü ancak belgrad'a vardığında haber etmiştir. bu yalanından ötürü zayıf topçu desteği ile ordusunu teşkil etmek zorunda kalan merzifonlu, kuşatma öncesi yapılan divanda bölgeyi bilen önde gelen isimlerin tavsiyelerini dikkate almamış, birçoğu da zaten cesaret edip sadrazamı eleştirememiştir. sadece kırım hanı murad giray han, konumu gereği sadrazamın niyetini eleştirerek, mevcut toplar ve erzak ile kış önü bu kuşatmanın yapılamayacağını, eğer kışı belgrad'da geçirirsek istanbul'dan daha büyük toplar getirtilebileceği, o zaman bu kuşatmanın sonuca ulaşabileceğini tavsiye etmiştir. geçmişten de gelen sürtüşme nedeniyle merzifonlu kara mustafa paşa, bu tavsiyeyi kabul etmeyerek cengiz soyundan gelen kırım hanı'nı " sen ki kokmuş at eti yemekten başka ne bilirsin?" diyerek savaş divanı önünde aşağıladı.
  
  sonuç olarak kuşatma yapıldı, lağımcıların çalışmalarıyla viyana'ya işgale imkan verecek gedikler de açıldı ancak merzifonlu şehrin askerlerce yağmalanmasını istemiyordu. viyana, ona teslim edilmeliydi ve o şehre fatih sultan mehmet gibi girmeliydi. askerde huzursuzluk had safhadaydı, lojistik destek alınamıyordu ve erzak tükemişti, atlar için bile onlarca kilometre gidilerek ot toplanır hale gelinmişti, gene de kuşatma sürdü. avrupa devletleri bu zaman zarfında yardım için anlaştılar, ağır teçhizatlı leh ordusu jan sobieski önderliğinde viyana'ya ilerlerken karşısında hafif süvari olan kırım ordusunun şansı yoktu, topçu desteği istendi ancak onu da göndermedi merzifonlu... leh ordusu geçti, orduyu tükenmiş halde yakaladı. osmanlı ordusu, tamamen kontrolsüz bir biçimde meydan savaşına girmek zorunda kaldı ve her şeyi bırakarak geri çekildi. geri çekilme ve bozgun o kadar kontrolsüzdü ki çok fazla zayiat verildi. savaş sonrası belgrad'da merzifonlu'nun boynu vuruldu, kırım hanı ise azledildi.
  
  murad giray han'ın yerine tekrar selim giray han getirildi. padişah, selim giray han'dan ilk olarak "nemçe kafirinin sofya'ya ilerlemekte olduğunu, yeniçerilerin baş edemediğini ve derhal yetişmesini" istedi. bu istek karşısında kırım ordusu kararsız kalmıştır, çünkü kırım'dan rus saldırıları haberleri gelmektedir. selim giray han, yine de rumeli'ye geçiyor ve kaçanik'te "ateşbazlıkta mahir olan" avusturya ordusu ile karşılaşıyor. ilk saldırısında bozguna uğrayan kırım ordusu tekrar toplanıyor ve selim giray han, "koç yiğitler, din ve millet uğrunda kurban gerektir!" diyerek ikinci saldırıyı başlatıyor ve düşman ordusunun geri çekilmesini sağlıyorlar. kırım hanı selim giray han'ın bu fedakarlığı için o dönem " teneffüs-i devlet-i aliyyeye sebeb-i müstakiller oldular. ( osmanlı devleti'nin nefes almasına başlıca sebep oldular.)" deniliyor.
  
  bu fedakarlıktır, çünkü kırım ordusu kaçanik'te ilerleyen avusturya ordusunu durdurmakla uğraşırken ruslar kırım'a girmiş ve birçok şehri yakıp yıkmışlardır.
  
  2. viyana yenilgisi ise ihanettir, evet. ancak murad giray han'ın değil, merzifonlu'nun ihanetidir. merzifonlu padişahı avcı mehmet'e yalan söylemiştir, kırım hanı'na hakaret etmiştir, komutanları dinlememiştir, osmanlı ordusu ganimet hakkını kullanmasın diye bomboş şehrin teslim olmasını beklemiştir ve sonuç budur.
• merzifonlu'ya ayar vereyim derken osmanlı'nın sobieski'den ayar yemesine sebep olmuştur. fakat bu merzifonlu'nun yaptığı hataların görmezden gelineceği anlamına gelmez. merzifonlu'nun kellesi alınmış, hak yerini bulmuştur.
• (bkz: hain-i din-u devlet)
• kuşatma sırasında merzifonlu kara mustafa paşanın stratejik hataları yüzünden günah keçisi ilan edilen kişi.
• behey efendi, sen bu osmanlı'nın bize ettiği cevri bilmezsin. yanlarında eflak-boğdan keferesi kadar değerimiz kalmadı. bu düşmanın durumunu kaç defa bildirdim. düşman çok, mukavemet imkansız, askeri siperden çıkartıp gerekirse saf cengi edelim dedim ve illa selamet yere varalım dedim de, inadından dönmeyip söz geçiremedim. tekdir yollu cevaplar gönderdi.
  
  paşa (bkz: merzifonlu kara mustafa paşa), cümle askerimin önünde bana demediğini bırakmadı, kokmuş at eti yediğimizi bile yazmış. inşallahu teâlá bu düşmanın defi yanımda işten bile değildi ve bilirim ki düşmanın geçişini böyle izlemek dinimize de düşmez ihanettir. lâkin asaletim beni bırakmadı: onlar da görsünler, kendileri kaç akçalık adam imiş! tatar kadrin bilsinler!
  
  (bkz: ikinci viyana kuşatması)