mamuretü'l-aziz

• elazig vilayetinin osmanli donemindeki ismidir. bolgeyi imar eden sultan abdulazize atfen "azizin mamur ettigi yer" anlaminda bu isim verilmistir. daha sonralari elaziz seklinde kisaltilmis, cumhuriyet doneminde de, biraz da osmanliyi cagristiran yer isimlerini degistirme furyasi nedeniyle, elazig olarak degistirilmistir.
• elazigin harput'tan duz ovaya inildikten sonra aldigi ilk isim.
  harput
  mamurat-ul aziz
  elaziz
  elazik
  elazig
• adı 1937’de elazığ olan mamuret’ül- aziz 1867 vilayet kanunu’na göre sadece bugünkü elazığ'ı değil elaziz, arapkir, ağın, eğin (kemaliye), çarsancak (akpazar), çemişkezek, palu, ergani, malatya ve adıyaman mıntıkalarını kapsayan sancağın adıydı.
• keşke harput olarak eski ismi kalsaymış. yani çok da uzaklaşmamış. piyasadaki her şehir bir tepe üzerine konumlanmış kale etrafından düz ovaya geçmiştir. bkz: ankara, urfa, mardin, afyon ve bir çok yer saymakla bitmez. ilginç bir durum. isimlerdeki eskilik önemlidir halbuki.
• tarihte çok uzun süre harput ismiyle bilinen yerleşim yerinin, biraz güneye (eskiden mezereh olarak bilinen şimdinin elazığ merkezi olan yer) taşınmasıyla beraber osmanlı döneminde resmi idari bölge olarak belirlenen^* yerin adıdır mamuretü'l-aziz.
  elazığ (mezereh ve türkçe mezra) ise mamuretü'l-aziz vilayetinin başkenti haline gelimiştir.
  kürtler ise bu bölgeyi kendi dillerinde telaffuz kolaylığı sebebiyle elezîz olarak kısaltmışlar ve bölgeyi bu isimle biliyorlarmış. daha sonra 1937 yılında mustafa kemal'in isteğiyle şehrin adı el'azık olarak değiştiriliyor. ancak hükümet telaffuzu zor olduğu için elâzığ olsun diyerek son şeklini vermiş oluyor.
  
  harput’a 4 km. uzaklıkta mezra olarak adlandırılan bu bölgeye yukarı şehirden(harput’tan) ilk göçler 1834’ten itibaren başlamıştır. 1844’lerde 20-30 hanelik bir köy görünümünden 1867 tarihine gelindiğinde şehir hüviyetine kavuşmuştur.
  birinci dünya savaşı sırasında (1916-17), ermeni nüfusun önemli bir kısmının başka bölgelere sürülmesi, geriye kalanların da müslüman ahaliyle beraber elazığ’a göçmesiyle harput, harabe bir şehir halini almıştır.
  
  aynı zamanda 1878 berlin kongresi 'nde ismi sıkça geçen ve ermenilerin yoğunlukta yaşadığı yerler olarak belirlenen 'six vilayets' ten biriydi.
  (bkz: vilayat-ı sitte)
  
  1883-1884 m. (1301 h.) tarihli mamuretülaziz salnâmesinde, şehirde 4 cami, 4 kilise, müslim ve gayr-i müslimlere ait olmak üzere 6 mektep bulunmaktadır.
  
  harput vilayetine ait 1912'de tutulan rus istatistiklerine göre vilayetin 450.000 sakini varmış; 168.000'i ermeni, 182.000'i türk, 95.000'i kürt ve 5.000'i süryani ortodoks. wiki
  ayrıca bu görselde de yine aynı yıl oluşturulan^* ırksal nüfusa dair istanbul ermeni patrikhanesi 'nin hazırladığı istatiksel raporda rakamlar biraz daha farklı.