mafya
-
asırlar önce gündüz külahlı gece silahlı denilerek kültürümüzde tarifi yapılmıştır. gece ve gündüzün kitabına uydurulmasıdır. düalitedir. çifteliktir. merkezi otorite karşısında kendini konumlandıran örfi/yerel otoritedir. murat çulcu'nun türkiye'de mafialaşmanın kökenleri'nde altı cilt boyunca, dünyamızı saran mafya'da üç ciltte anlattığıdır, mafia üzerine adlı eseri konuya giriş mahiyetindedir. mario puzo'nun romanları*** mantığını belirli açılardan ders kitabı misali aktarmaktadır. sicilyalıların luparası misali çift namluludur. bazı toplumlar müsellahtır. yahut murat çulcu'nun tabiriyle "maffios"tur.
kabadayılarla ilgili entrymde (bkz: #30009757) biraz değindiğim, genel olarak maffios tabiriyle anlattığım, çıktıkları zemini de maffios zemin diye isimlendirdiğim bir mefhumdur. töre derler, besa derler, racon derler, kanun derler, yol derler, zagon derler, omerta derler. aynı kapıya çıkar genelde. belli bir yaşam şeklini ve alt kültürü ifade eder. "söz"le ifade ederler mevzularını.
bazı bölgeler tarih boyu bu tür unsurların daha rahat hareket edebildiği mıntıkalar olmuştur. karadeniz dağları, sicilya, toros dağları, arnavutluk-karadağ mıntıkası, teselya mıntıkası, tuna bataklıkları ve diğer başka bölgeler. tarih boyu türküleri ve destanları eşkıya pusularından ve anlatılarından bahseden bu mıntıkalar, belgelere göre de maffios unsurların hareketleriyle doludur. bu bölgelerde merkezi otorite yerelden destek almadan tutunamaz.
coğrafi etkenler belirleyicidir. bu nedenle ister kırsalda ister şehirde, merkezi otorite beslendikleri havzaları kurutmaya çalışmıştır. merkezileşme adına çırpınan sultan ikinci mahmud bu nedenle ayanların (bunların çatışmaları da haydukların vs. palazlanmasına yol açacaktır) üzerine gitmeden önce kendi döneminde istanbul'daki maffios unsurlar olan yeniçeri ocakları (bkz: #29872329) içerisindeki zorbaların, dayıların harman olduğu kanun girmez kavlinden netameli semtleri, kayıkhaneleri, bekar odalarını yıktırıp istimlak etmiştir. sonra da yeniçeri ocağının üzerine gitmiştir. diğer adı melekgirmez olan bağçekapusu'nun ve üsküdar'da balaban iskelesi'nin müverrihlerce "dört kaş oğlanın bile yakınında dolaşamayacağı" yerler olarak tarif edildiği malumdur. osmanlı'da netameli yerler genelde kayıkhane ve iskeleye sahiptir. beraberlerinde bekar odaları ve kahvehanelere. bekar zaten eski dönemdekilerin haşır neşir oldukları unsurlar nedeniyle kısmen olumsuz baktıkları bir kavram.
keza denizci unsurların bulunduğu pera-galata bölgesi ve racon kelimesinden hareketle* yeraltı camiasında oynadığı role (galata ve yeniçeri zorbalarına binaen (bkz: kanlı hendek) ve (bkz: yeniçeriler) pera'da denizcilik faaliyetleriyle ilgisine binaen, erken dönemlerde bile bir külhani kültürün oluşmasından bahsedilebilir. amerika'ya ilk yerleşen sicilyalıların genelde denizcilik bölgelerine rıhtımlara vs. yerleştirilmeleri, arnavutluk, karadağ ve hırvatistan taraflarındaki haydutvari unsurların izbandut, uskok adıyla anılması ve korsanlıkla da alakalarının bulunmaları bu açıdan incelenmelidir. kazancın genelde denizden vs. sınırlı olanaklarla sağlandığı dağlık bölgelere yahut bu tip unsurların şehirde hemşerilik dayanışmasıyla bir arada bulunduğu semtlere bakılmalıdır.
kültürel kodları nedir, bizde nasıl gelişmiştir diye merak edilmekte ise "muhteşem tasfiye yahut maffios fayda" başlıklı yazıma göz atılabilir.
yine dolaylı olarak bağlantılı bir konu olan "eşkıya" motifinin dönüşüm ve "maffios" mefhumlarla bağlantısı için "isyan ve itaat: anadolu'da eşkıya motifinin dönüşümü" başlıklı yazıma bakılabilir.
yeniçerilerin mafialaşması için ise bkz: balta asma"dan "bıçak altından geçirme"ye: yeniçeri zorbalarının haraçları ve raconları
(bkz: kabadayı/@songulyabani)
(bkz: eşkıya/@songulyabani)
(bkz: külhanbeyi/@songulyabani)
(bkz: zeybekler/@songulyabani)
(bkz: yeniçeriler/@songulyabani)
(bkz: eşkıyalığın töreleri ve teamülleri/@songulyabani)
(bkz: gündüz külahlı gece silahlı/@songulyabani)
(bkz: zorba/@songulyabani)
(bkz: konya efeleri/@songulyabani)
(bkz: konya eşkıyaları/@songulyabani)
(bkz: eski istanbul kabadayıları/@songulyabani)
(bkz: vincent charles teresa/@songulyabani)
(bkz: cosa nostra/@songulyabani)
(bkz: yakuza/@aimo)
(bkz: cosa nostra/@rosatorino) -
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap