executive order

• abd siyasal sisteminde başkan'ın yetkisi dahilinde olan ve kongre onayı gerekmeyen kanun hükmünde kararnameler.
  
  son örneği için; https://www.whitehouse.gov/…s-better-serve-american
  
  en meşhuru için; https://en.wikipedia.org/wiki/executive_order_6102
• executive order ile alâkalı yukarıda (bkz: #65886926) yazılan bilgiler gerçeği yansıtmıyor. executive order çıkarmak için, başkanın kongreden yetki almasına gerek yoktur. eğer yukarıdaki satırların müellifi, mezkûr ifadesiyle, ''başkan, kongrenin çıkarmış olduğu yasaların uygulanması için kararnâme çıkartır'' demek istiyorsa, bu da yanlıştır; zira başkanlık kararnâmeleri ''yönetmelik'' tasnifi içine denk düşmez. çünkü başkanlık kararnâmeleriyle amerika'da başkanlar, mevcut bir kanunda değişiklik yapabilir, hatta kanunla düzenlenmemiş alanlarda genel kurallar ihdâs edebilir. bu executive order'lar onay için kongreye de sunulmazlar.
  
  büyük ihtimalle başkana verilen ''statutory powers'' ile karıştırılmış. bunda ise kongre, başkana kendisine ait alanlarda çeşitli düzenlemeler çıkartması için yetki verir. yasama erkinden yürütme organına yetki devri yapılır, dolayısıyla başkan, yasamanın esasta kendisine ait olan fakat başkana devrettiği kurumlar/konular üzerinde de düzenleyici işlemler yapma hakkını hâizdir.
  
  meselenin diktatörlükle alâkası yoktur. her hükûmet sisteminde yürütme, yasamaya karşı bazı silahları elinde tutar.
• (bkz: execute order 66)
• executive order ile ilgili yukarıda yazılı ilk entry'nin dediğinin aksine başkan mevcut kanunları executive order ile değiştiremez, öyle bir yetkisi yok. executive order ile kongrenin geçirdiği kanunlar çakışırsa, konu mahkemelere taşınır ve mahkeme executive order'ı geçersiz kılar. executive order'lar kanun gibi olsalar da kongrenin geçirdiği ve başkanın onayladığı kanunlardan üstün değildir.
  
  executive order, amerika birleşik devletleri başkanınının federal hükümetin yetki alanındaki konularda, örneğin göçmenlik, dış işleri, vb. yayınladığı federal direktiflere verilen isimdir. bunlar kanun hükmündedir ve ancak başkan tarafından yürürlükten kaldırılabilir. kongre executive order'ları iptal edemez. aynı şekilde her eyaletin valileri de kendi eyaletlerinin iç işlerini ilgilendiren konularda executive order'lar verebilir ve bunları da eyalet kongreleri iptal edemez.
  
  peki federal seviyede başkan bu yetkiyi nereden alır? anayasanın 2. maddesinden. anayasanın 2. maddesi başkana federal kanunları nasıl uygulayacağı ve yürütme organının kaynaklarını ve personelini nasıl yöneteceği konusunda geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır. bu konulara en güzel örnekler dışişleri ve göçmenlik konularıdır. bunlara ek olarak, kongrenin de başkana bazı kanunlarla hakkında executive order çıkarma yetkisi verdiği alanlar var, ancak bunlar, güçler ayrılığı ilkeleri nedeniyle, oldukça sınırlı.
  
  executive order'ları kongre iptal edemese de mahkemeler kanunlara veya anayasaya aykırı oldukları gerekçesiyle geçersiz kılabilir. başkanın çıkardığı executive order'lar mahkemelerce geçersiz bulunana ya da başkan kendisi bunları iptal edene kadar yürürlükte kalır. genelde yeni başkan göreve geldiğinde, kendinden önceki başkanın çıkardığı executive order'ları gözden geçirir, beğenmediklerini iptal eder.