deli marko
-
halk efsanelerine karışmış sırp hayduklar starina novak ve sava temişvarac gibi, 1595'te osmanlı'ya karşı isyan eden eflak voyvodası mihail'in çağrısıyla erdel'e geçerek eflak ordusuna katılan sırp hayduk. lakabı okunduğu şekliyle bildiğimiz "deli" dir. 1596–1619 yılları arasında faaliyet göstermiştir. diğer adı marko segedinac'tır.*1593-1606 osmanlı-avusturya savaşı esnasında (batı literatüründe "onüç yıl savaşı", "onbeş yıl savaşı" veya "uzun türk savaşı" adıyla geçer) habsburg hizmetinde bulunmuştur.
kaynaklarda kendisinden ilk kez 1590'dan sonra, erdel (transilvanya) prensi sigismund bathory'nin hizmetindeki sırp askerlerinden bir gruba komuta eden genç bir muharip olarak bahsedilir. (alakasız bilgi: bu sigismund bathory, soyadından da fark edeceğiniz üzere meşhur elizabeth bathory'nin* akrabası. ancak sigismund ailenin somlyo kolundan, elizabeth ise ecsed kolundan)
bathory'nin osmanlı egemenliğindeki temeşvar (tamışvar-temişvar-timişoara) şehrini ele geçirmeye giden ordusunda deli marko, corce rac slankamenac (salankamenli) ve sava temişvarac gibi namlı sırp hayduklala birlikteydi. bathory'nin ordusu şehrin sırp mahallelerini zapt etti. starina novak ve diğer sırp hayduklar gibi, erdel ordusuna bağlı olarak savaşırkne diğer yandan da tuna nehri'nin güneyine sarkarak bugünkü bulgaristan ve sırbistan'a tekabül eden mıntıkalarda münferit baskınlar düzenledi. filibe ve hatta edirne havalisine dek baskınlar yaptığı söylenir. filibe bir nebze mümkünse de edirne halk efsanesi olabilir. çünkü kendisine dair söylenenlere bakılırsa tüccar kervanlarına ve gemilerine baskınlar düzenlediği hatta balkan dağları'na (stara planina ve meriç nehrine kadar gittiği ifade edilmektedir.*
hayduklar bugün sadece eşkıyalıkla hatırlansalar da o dönem hem eşkıyalık yapmışlar hem de askeri hizmetler ifa etmişlerdir (voynuklar, akıncılar, martolozlar vb. gibi). işte bu sırp komutanlar yani hayduklar da esas olarak habsburg desteğiyle erdel dışında faaliyet göstermişlerdir ki sırp askerler ve mülteciler viyana'daki savaş konseyi tarafından desteklenmiştir.
deli marko 1605'te sava temişvarac ile birlikte erdel'den ayrılıp habsburg hakimiyetineki batı macaristan krallığı'na gitmişler, 1606'da zitvatorok antlaşması ile osmanlılarla sürdürülen savaş sona ermiştir. imparator ikinci rudolf ile kardeşi matthias taht kavgasına tutuştuğunda deli marko, sava temişvarac, corce rac ile birlikte matthias'ı destekleyerek onun hizmetine girdiler. üç sırp liderin komuta ettiği tüm paralı asker çeteleri ve sırp hayduklar da , ikinci rudolf'a karşı yürüyen matthias'ın ordusuna katıldılar.
starina novak ve mihail viteazul'u ortadan kaldıran, arbereshe denilen italya'da yaşayan arnavutlardan gelme, general, diplomat ve yazar, huszt kontu giorgio basta'nın hizmetine girmiş olan deli marko, 1616'da erdel'e geri dönmüş, 1619'da burada ölmüştür.
(bkz: akıncı ocağı/@songulyabani)
(bkz: mihai viteazul/@songulyabani)
(bkz: starina novak/@songulyabani)
(bkz: baba novak/@songulyabani)
(bkz: köprü faciası/@songulyabani)
(bkz: sava temişvarac/@songulyabani)
(bkz: hayduk/@songulyabani)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap