döngüsel evren

• (bkz: neil turok)
  (bkz: paul steinhardt)
  (bkz: roger penrose) ("conformal cyclic cosmology")
• "şu durmadan kurulup dağılan evrende
  bir nefestir alacağın, o da boştur boş!"
  ömer hayyam
• mevcut evrenin büyük çöküşünün ardından yeniden genişlemeye başlaması ve bu şekilde döngüsel olarak devinim geçirmesidir.
  teori önce kozmologlar neil turok ve paul steinhardt tarafından ortaya atılmış; daha sonra ise farklı bir versiyonu roger penrose tarafından geliştirilmiştir.
  
  turok'un döngüsel evren betimine göre evrenin sonsuza kadar genişleyeceğini ya da büyük çöküş ile biteceğini söyleyen kozmolojik sabitin aslında çok çok uzun sürelerde sabit olmadığını söyler. etki tepki ve ilişkisellik yasasına göre kozmolojik sabit evreni etkiliyorsa o da uzun vadelerde etkilenmelidir. buna göre kozmolojik sabit önce sıfıra düşer sonra da negatif değerlere doğru hızla azalır.
  
  evrenin bu döngüsü kuantum kütleçekimi etkilerden kaynaklanır. ve karanlık enerjinin aşırı yüksek değeri sayesinde nihai tekillikten kaçmak mümkün olur.
  evrenlerin yüksek oranda homojen olan bölgeleri sekerek döngüsel olarak yeni evrenler oluşturabilir. yeni evrenlerin ilk dönemlerinde evren son derece homojendir ve ne karadelikler ne de kütleçekim dalgaları bulunur. bizim evrenimizin ilk anları için yapılacak bir inceleme ile model doğrulanma fırsatı bulabilir. kozmik mikro dalga ışımasına dair yapılacak gözlemler ile bu ışıma içinde bulunan dalgalanmaların nedeni döngüsel evrenler olarak bulunabilir.
  
  bu model kozmik mikro dalga ışımasının ilk başlarında kütleçekim dalgalarının olmadığını ve ışımanın gauss dağılımına uymadığını söyler.
  
  öte yandan roger penrose da kendi döngüsel evren tarifini yapar. ona göre;
  kozmolojik sabit değişmez ve sonsuz zaman sonra proton ve elektronlar da dahil olmak üzere tüm parçacıklar bozunur.
  [ek not: protonlar bozunur mu? standart modele göre hayır. ancak bazı bilim adamlarına göre evet. ömrünün de bazı hesaplamalara göre en az 10^34 yıl olduğu öngörülüyor.]
  
  geriye yalnızca fotonlar kalır. bu durumda zamanın sonsuz akışını hissedecek bir şey kalmaz evrende. çünkü fotonlar zamanı deneyimlemezler. buna göre bir foton, çok geç evrenin sonsuzluğu ile çok erken evreni birbirinden ayıramaz. bu noktada evrenin geç dönemlerinden sonra yeni evrenin ilk dönemlerinin doğuşu gerçekleşir.
  aslında entropi açısından bakıldığında da durum farklı değil. maksimum entropi ile minimum entropi arasında aslında ayırt edilebilirlik açısından bir fark yoktur.
  
  penrose'a göre büyük patlamanın kalıntılarına bakarak bir önceki evren hakkında fosil bilgi edinebiliriz. kütleçekimsel ışıma ile evrenin ısıl denge durumunda geçirdiği sonsuzluk sırasında kaybolan bilgi yeni evrene taşınabilir. penrose, kozmik mikro dalga ışımasını gözlemleyerek bu bilginin veya kalıntının izlerine ulaşılabileceğini söyler.