birinci türkoloji kurultayı

• şu an kullandığımız latin alfabesinin temelinin atıldığı, 33 harfli türk alfabesinin kabul edildiği türkoloji kongresi. kazakistan ve kırgizistan hariç türkiye dahil tüm türk devletleri günümüzde bu alfabeyi kullanır
• diğer bir adıyla birinci türkiyât kongresi.
  
  bu kongrenin toplanmasında rus türkologların, bilhassa baldauf ve menzel'in büyük rolü vardır. en önemli gündem maddelerinden biri "birleştirilmiş yeni türk elifbası" olan bu kongrede alfabe tartışmaları epey hararetli geçmiş, bekir sıtkı çobanzade ve halid said gibi münevverler, bütün türk dünyasında latin alfabesinin geçerli alfabe olarak kabul edilmesi için kongre boyunca büyük gayret göstermişlerdir. kurultayın sonunda evvela rusya türkleri ardından bütün türk dünyasında ortak alfabe olarak latin alfabesine geçiş kabul edilmiş, bu konuda çalışmak üzere 26 kişilik bir komisyon da oluşturulmuştur. bu kongrede rusların türk topluluklarını latin alfabeye geçirmek konusundaki ısrarları da gariptir. tabiî sonradan anlaşılmıştır ki; bu gayretlerinin sebebi kiril alfabesine geçişi kolaylaştırmakmış. kurultaydan yaklaşık on yıl sonra rusya türklerinin büyük kısmı kiril alfabesine geçirilip türk dünyasındaki kültür bağı iyice zayıflatılmıştır. atatürk'ün başından sonuna kadar fuat köprülü aracılığıyla tâkip ettiği bu kurultay, 1928 yılında yapılan harf inkılâbını doğrudan etkilemiştir.
  
  ekleme: türklerin kullandığı alfabelerle ilgili olarak harf devrimi meselesine dair sözlükte çok kapsamlı bir yazı var. (bkz: harf devrimi/@rednameci) alfabe ve dil meselesini daha iyi anlayabilmek için okumak elzem.
• azerbaycan milli ilimler akademisi'nden dr. aytek zakirkızı memmedova'nın çalışmasına göre türkiye'den ord. prof. dr. fuat köprülü ile birlikte hüzeyinzade ali turan bey'in de katıldığı kurultay.
  
  kurultaya katkı sunan krımski, samayloviç, çobanzade, garayef ve guliyef gibi ilim insanları yıllar sonra sovyet yönetimi tarafından zulme uğramış, sürgüne gönderilmiş, hapse atılmış veya idam edilmiştir.
  
  ("hilmi ziya ülken'in kaleminden ali bey hüseyinzade'nin 1. türkoloji kongresi hakkındaki görüşleri", türk yurdu, sayı: 343, s. 41-43, mart 2016)
• 14 kasım 1925 tarihli cumhuriyet gazetesi haberine göre kurultaya türkiye'den necip asım ile hamdullah suphi beyler davet edilmiş. bu bilgiyi fuad köprülü'nün gazeteye yaptığı açıklamadan öğreniyoruz.
  
  kurultay; theodor menzel'in teklifi üzerine wilhelm radloff , türkiye'den gelen delegelerin önerisiyle ise gaspıralı ismail bey şerefine geçirilmiş.
  
  kaynak: bilgehan atsız gökdağ'ın "1926 bakü türkoloji kongresi ve fuad köprülü" makalesi
• (bkz: wilhelm radloff), rus doğu bilimci ve türkolog.
  (bkz: orhun kitabeleri) çözülmesinde önemli katkılar sağlamıştır.
  
  (bkz: türkoloji bilimi)nin öncü isimlerinden biri olarak kabul edilir..
• 92 sene sonra kazakistan da latin alfabesini kabul etmiştir.
  
  (bkz: kazakistan'ın latin alfabesine geçmesi)
• 26 şubat 1926’da azerbaycan sscb başkenti bakü’de toplanan kurultaydır.
  
  (bkz: bakü türkoloji kurultayı)
• cumhuriyet’in ilan edilmesinin hemen ardından 1924 yılında türkiyat enstitüsü kurulmuş; 1926 yılında azerbaycan’ın başkenti bakü’de birinci türkoloji kurultayı toplanmıştır.
  
  bu toplantıda alınan latin asıllı alfabe kabul edilmesi tavsiyesine uyulmuş ve 1 kasım 1928’de türkiye bu alfabeyi benimsemiştir.
  
  dipnot: (bkz: harf devrimi)