batlamyus hanedanı

• ptolemaios hanedanı olarak da bilinen helen kökenli mısır yönetici sülalesi.
  
  büyük iskender'in ölümünün ardından makedonyalı komutan ptolemaios mısır'da kendi hanedanını kurdu ve ptolemaios soter adıyla yönetime geçti. mö 305 ile ms 30 yılları arasında ülkeyi bu helenistik hanedan yönetti. son yönetici ise meşhur yedinci kleopatra oldu.
  
  yönetime geçen erkekler ptolemaios 1,2,3... diye sıralanırken hükümdar eşleri ve kadın hükümdarlar ise cleopatra 1,2,3... diye sıralanmıştır.
  
  bu hanedanın nesiller boyunca aile içi evlilikler yapmasının bir takım genetik sorunlara yol açtığı, aşırı kilolu, patlak gözlü, kısır ve sağlıksız kişiler oldukları kabul edilir.
• bir habsburg dudağı kadar şöhretli olmasa da "batlamyus gözü" diye bir terimi literatüre kazandırmış hanedan.
  
  m.ö. 305 ile 31 seneleri arasında mısır'ı yönetmiş olan bu helenistik hanedan, ismini büyük iskender'in en önemli muhafız ve komutanlarından olan batlamyus'tan^* almaktadır. iskender'in tartışmalı ölümü sonrasında mısır satrapı olarak bölgeye atanan batlamyus, tarihteki en meşhur soygunlardan birisini gerçekleştirerek pella'ya gömülmek üzere babil'den yola koyulan ve büyük iskender'in naaşını taşıyan konvoya bir baskın düzenlemiş ve naaşı çalarak önce menfis'e, sonra da iskenderiye'ye getirmiştir. zaten sağlığında mısır'a geldiğinde firavun^* ilan edilmiş olan iskender'in naaşını iskenderiye'ye getirerek hem helenistik dünya üzerinde hem de yerel mısırlılar üzerinde din kaynaklı politik gücünü pekiştireceğine inanan batlamyus, bu çabasında da başarıya ulaşmış ve daha sonra diadoklar savaşları'nda da perdikkas'ı doğrudan, antigonos ve selevkos nikator'u da kendisi ya da ardılları aracılığıyla dolaylı yoldan ortadan kaldırtarak hanedanının post-iskender döneminin en güçlü diyarı olmasına giden yolu açmıştır.
  
  nil nehri'nin verimli topraklarında tarım ile çok önemli gelir elde eden ve doğu akdeniz ve helenistik ticaretin en önemli oyuncusu haline gelen batlamyus hanedanı yönetimindeki mısır, bilhassa m.ö. 200'lü yıllarla birlikte antik mısır'ın eski krallıklarından ve firavunlardan kalma bir geleneği de hayata geçirerek akraba evliliğine ve hatta doğrudan kardeş evliliklerine başlamış ve "asil kanın kirlenmesine" engel olmuştur. olmuştur olmasına da bu evlilikler sebebiyle bilhassa m.ö. 2'nci ve 1'nci yüzyılda iskenderiye'deki tahta zeka geriliği, fiziksel deformite ve daha bir sürü hastalıktan mustarip pek çok batlamyus ve kleopatra çıkmıştır. bu arada, kendilerinin döneminde tahta çıkan erkekler'e batlamyus, kadılara da kleopatra isimleri birer unvan olarak verildiğinden söz konusu dönemde toplam 13 batlamyus ve 6 kleopatra tahtta oturmuştur. bu arada, "batlamyus gözü" denilen olgu da birbirine normalden daha yakın konumlanmış ve patlak göz olarak adlandırılabilecek büyüklükteki gözler için kullanılan bir terim olagelmiştir bu akraba evliliklerinin bir meyvesi olarak!^*
  
  selevkos krallığı, antigonos hanedanı, kimmerya bosporos, bergama krallığı, koinon ton akhaion ve epir gibi helenistik dünyanın kayda değer devletleri birer birer çöker ya da roma'nın etki alanına girerken ayakta kalmayı başaran batlamyus hanedanı yönetimindeki mısır ise bilhassa m.ö. 1'nci yüzyılda etki alanını giderek yitirmeye başladı ve kıbrıs, suriye ve sirenayka gibi bölgelerdeki hakimiyetini yitirdikçe bölgenin yükselen iki gücü olan roma ve partlar^* arasında ekonomik olarak güçlü ama politik olarak çaresiz ve müttefiksiz bir konumda kaldı. roma cumhuriyeti ile yakın ilişkiler kuran ve m.ö. 80 ile 51 seneleri arasında bilhassa pompey ile verimli bir politik bağ oluşturan on ikinci batlamyus öldükten sonra ortaya çıkan taht kavgası ve bunun sonucunda da neredeyse tamamı yerel mısırlı âlimlerden oluşan saray erkânının gazlamasıyla, roma'daki iç savaşta aldığı mağlubiyet sonrası mısır'a sığınan pompey'i öldürten çocuk kral on üçüncü batlamyus ile birlikte bu hanedanın artık sonunun geldiği kesin gibiydi. iskenderiye'yi ele geçiren ve yerel güçlerin kuşatmasını kaldırdıktan sonra batlamyus'u öldürten julius caesar ise bunun aksini düşünüyordu.
  
  önce altıncı kleopatra'yı, yani bildiğimiz cleopatra'yı^* tahta çıkartan roma'nın efsane karakteri, kendisinden bir de çocuk^* yaparak mısır tahtının artık göbekten roma'ya bağlı bir batlamyus tarafından yönetilmesini sağladı. daha doğrusu öyle olacağını düşündü. lâkin; julius caesar m.ö. 44'te haince katledilince ve roma'da yeniden iç savaş ufukta belirince altıncı kleopatra'nın yanlış ata^* oynamasıyla birlikte batlamyus hanedanı da son buldu ve aegyptus, roma cumhuriyeti'nin provincia'larından biri haline getirildi. zaten birkaç sene sonra da augustus, princeps^* oldu ve hikayenin gerisini zaten biliyorsunuz.^*