anzio

• bir ikinci dunya savasi filmi. izlerken cok gaz oluyor insan (bkz: battlefield 1942)
• (bkz: anjio)
• day of defeat in en sıkı haritalarından birisidir. oyunu size sevdirme ve hatta muptelası haline getirme potansiyaline sahiptir.
• "insanlar birbirlerini bundan hoşlandıkları için öldürüyorlar." 1968 yapımı robert mıtchum, peter falk ve arthur kennedy nin başrollerinde olduğu bu filmin en vurucu cümlesi bu, galiba.
• http://www.warhistoryonline.com/…tack-at-anzio.html
• 1944 yılında müttefikler tarafından yapılan shingle harekatı'nın öznesi italyan şehri. harekat, amfibik çıkarma şeklinde yapılmış, 5 ay boyunca fazla mesafe kat edilememiş, siper muharebesine dönüşmüştür. italya cephesi'nde müttefikler için en büyük -ve belki tek - katkısı almanların gustav hattı'ndan asker çekmesini sağlamasıdır. neticede monte cassino'daki alman savunması biraz daha zayıflamış, manastırdaki direnişin süresi kısalmıştır.
  
  1968 yılında çekilen aynı isimli filmi biraz daha uzun değerlendirmek istiyorum müsaadenizle.
  
  --- spoiler ---
  
  savaşı "insan öldürme fırsatı" olarak gören bir onbaşı, bir savaş muhabiri ve çavuş üzerinden ele alan film, anzio öncesi hazırlıklar ile başlar. salerno'da ağır kayıplara uğrayan general bu sefer aşırı tedbirli davranıp açık şehir olan roma'ya doğrudan hamle yapmak yerine ağırdan alır. mareşal kesselring bu fırsatı kaçırmaz ve çıkarma birliklerini denize sürmek için birliklerini bölgeye sevk eder. onbaşı, muhabir ve çavuşun içinde bulunduğu bölük cisterna'da almanlar tarafından çevrilip imha edilir. bizim başrollerin içinde olduğu bir manga adam kurtulur ve mayın tarlalarını, alman devriyelerini, sniperlerini kayıp vererek de olsa aşıp hatlarına dönmeyi başarır. düşman hatları gerisinde edindikleri malumatı derhal üstlerine bildirirler. tedbirler alınır, uçaklar, bombardımanlar derken roma yolu açılır. filmde bu son kısım birkaç dakikada olup bittiği için bilmeyenler anzio çarpışmalarının kısa sürüp roma'nın hemencecik düştüğünü zannedebilir. (20 sene önce ilk izlediğimde ben öyle sanmıştım en azından.) "canım belgesel değil ya, film bu" denilebilir. kesinlikle hak veriyorum, zaten bu cümleyi de en sık kullananlardan biriyim. yalnız anzio filmi özelinde birtakım tespitlerimi de belirtmek isterim.
  
  filmden anlarız ki almanlar kamuflaj ve pusu kurmakta ustadır fakat arazi ve meskun mahal muharebelerinden pek çakmazlar. alman tankları boş makilikleri anız ateşi misali yakar, düşmanın sığınması muhtemel mevzilere, yapılara yönelmez.. cephe hattındaki bir evin içinde bir manga alman fire vermeden ölür. üstelik bir tane bile amerikan öldürmemeyi başararak.. alman keskin nişancıları evlere şenliktir. mesela bir tanesi sahte el bombasından kaçmak için mevziden fırlayıp düşmana doğru koşar ve vurulur. 3 sniper, 8 adama 50 atış yapar, 5'ini vurabilir. kendileri de dünya değiştir.. yakın muharebede işe hiç şansları yoktur. amerikalı onbaşı teke tekte hepsini avlar..
  aslında kendimden de biliyorum, pek çok insan nazilerden hazzetmese de alman savaş makinesine hayran. bu duruma, 1940'lardan günümüze kadar gelen amerikan propaganda filmlerinin etkisi büyük. o kadar aptal gösteriyorlar ki almanları, "bu herifler filmlerdeki gibiyse, nasıl 6 sene abd, ingiltere, sscb gibi dünya devlerine direnebildiler?" sorusu uyanıyor. sonra araştırmaya koyuluyor, kandırılmışlık hissiyle almanların tarafını tutuyor.
  
  bu türden filmlerin son örneği fury mesela. 1.5 saat zar zor sabrettiler nispeten tarafsız olmaya. son yarım saatte zıvanadan çıktılar. adamlar dayanamıyor, söz konusu alman olunca tarafsızlık vatana ihanet gibi geliyor herhalde. gene de fury biraz insaflıydı, tek tiger'ın 3 sherman'ı peş peşe imha etmesini gösterebildiler.
  
  iyi ki teknolojinin gelişimi ile birlikte hollywood'un tahakkümünden kurtulduk. alman, italyan, japon yapımlarına ulaşabiliyoruz. adamlar das boot, stalingrad, der hauptmann, der untergang, hunde wollt ihr ewig leben, el alamein, ningen no joken gibi eserlere imza atmış. üstelik objektifliklerini kaybetmeden. hiçbir şey bilmiyorsanız eagle has landed veya cross of iron'dan feyiz alın.
  
  neden bu kadar kızdım bilmiyorum. sanırım içimde birikmiş, kısmet anzio başlığında patlamakmış^*. hakkını yemeyelim filmde doğru tespitler de vardı. savaş muhabiri robert mitchum (kendisini film-noir'lerden pek severim) savaşla ilgili mühim bir teşhis koyuyor. generale, "insanlar birbirlerini öldürmeyi sevdiği için savaşlar oluyor." diyerek binlerce yıllık soruya cevap veriyor. roma'daki geçit resminde kameranın önünden geçerken çiçek yağmuruna tutulan general'i de alaycı bir dille "fatih" olarak nitelendirir. "siperde biz savaştık bunlar da havasını atıyor" dercesine sistem eleştirisi yapar. ya da ben öyle anlamak istedim.
  
  --- spoiler ---
• anzio savaşı... ya da shingle harekatı22 ocak 1944
  
  (başlık açamadığım için buraya yazacağım)
  
  kuzey afrika ve sicilya'daki başarılı operasyonlarından sonra, müttefiklerin bir sonraki saldırıları için geniş bir yön seçenekleri vardı. italya'nın "ayak parmağı" olan calabria, sicilya'daki müttefik ordularına kısa bir mesafedeydi ve olası en belirgin hedefti, "incik" de savunmasızdı ve "topuk" da çok çekiciydi. montgomery'nin sekizinci ordusu'nun iki kolordusu messina boğazı'nı geçti ve 3 eylül 1943'te italya'nın "ayak parmağına" çıktı. başlangıçtaki direniş neredeyse yok denecek kadar az olmasına rağmen, büyük calabria "ayak parmağı" kıyılarına uzanan sadece iki iyi yola sahip arazi büyük kuvvetlerin konuşlanmasını engellediğinden, sadece çok yavaş ilerleme kaydettiler. ancak çıkarmanın yapıldığı gün, italyan hükümeti müttefiklerin gizli teslim şartlarını kabul etti. italya'ya, almanya'ya karşı savaşta mümkün olan en kısa sürede alacağı rolle doğru orantılı olarak hoşgörülü davranılacağı anlaşılmıştı. italya'nın teslim olduğu 8 eylül'de ilan edildi.
  
  napoli'nin hemen güneyindeki salerno'da, italya'nın "inciğine" yapılan çıkarma, 9 eylül'de abd generali mark clark komutasındaki karma abd-ingiliz beşinci ordusu tarafından başlatıldı. 700 gemiyle taşınan 55.000 asker ilk saldırıyı gerçekleştirdi ve 115.000 asker de onu takip etti. ilk başta karşılarında sadece alman 16. panzer tümeni vardı. alman komutan mareşal albert kesselring'in tüm güney ve orta italya'yı savunmak için sadece sekiz zayıf tümeni olmasına rağmen, italyan diktatör benito mussolini'nin temmuz 1943'te devrilmesinden bu yana plan yapmak için zamanı vardı. kesselring "bacağından" bir darbe bekliyordu ve onun karşı hamlesi salerno çıkarmasının başarısını altı gün boyunca istikrarsız hale getirdi. beşinci ordu ancak 1 ekim'de napoli'ye girebildi.
  
  buna karşılık, italya'nın "topuğuna" 2 eylül'de ("ayak parmağının" işgalinden bir gün önce) yapılan çok daha küçük çıkarma almanları şaşırtmıştı. insan ve teçhizat gücünün yetersizliğine rağmen, sefer çok kısa sürede taranto ve brindisi gibi iki iyi limanı ele geçirdi, ancak derhal ilerleyecek kaynaklardan yoksundu. brindisi'nin kuzeyindeki bir sonraki önemli liman olan bari'ye, oradan da foggia'ya karşı konulmadan ilerlemek üzere küçük bir kuvvet daha çıkarılana kadar neredeyse iki hafta geçti.
  
  almanları beşinci ordu'ya karşı napoli'yi savunan mevzilerinden geri çekilmeye iten, italya'nın "topuğundan" ve foggia'dan arkalarına yönelen tehditti. italyan hükümeti 13 ekim'de almanya'ya savaş ilan ettiğinde, kesselring çoktan takviye kuvvetler almış ve almanya'nın orta ve kuzey italya'daki hakimiyetini sağlamlaştırmıştı. beşinci ordu, napoli'nin sadece 20 mil (32 km) kuzeyindeki volturno nehri'nde geçici olarak, ardından garigliano nehri'nde daha kalıcı olarak kontrol edilirken, calabria'dan adriyatik kıyısına doğru ilerleyen sekizinci ordu da aynı şekilde sangro nehri'nde tutuldu. sonbahar ve kış ortası, müttefiklerin almanların garigliano ağzından cassino'ya ve apeninler üzerinden sangro ağzına kadar 100 mil (160 km) boyunca uzanan gustav hattı üzerinde kayda değer bir etki yaratmadan geçti.
  
  ingiltere başbakanı winston churchill, italya'nın hitler'in avrupa kalesi'nin yumuşak karnı olduğunu savunmuştu. italyan halkı müttefik çıkarmasından birkaç gün sonra teslim olmuş olsa da, italya'nın arazisi çok daha az uyumluydu. müttefikler 1943'ün sonunda, dört ay süren zorlu çatışmalarda salerno'nun sadece 70 mil (113 km) ötesine ilerleyebilmişti. bu mesafenin çoğu eylül ayında kazanılmıştı ve daha sonra ilerleme hızı o kadar kademeli hale geldi ki, ı. dünya savaşı'nın yıpratma savaşını hatırlattı.
  
  bu tür ezme taktikleri bazen başarılı olsa da, çok daha sık olarak hayal kırıklığı ve yüksek kayıplarla sonuçlanmıştır. italya seferi bu kuralın bir istisnası değildi ve dar cephelerde doğrudan saldırının genellikle olumsuz sonuçlara yol açtığını defalarca gösterdi. önemli bir kuvvet üstünlüğü bile, nispeten daha geniş bir cephe gerektiren manevra alanı olmadıkça nadiren yeterli olur. italyan yarımadası ancak 100 mil (160 km) genişliğindedir ve bu alanın çoğu apeninlerin omurgası ve kaburgalarıyla doludur. alman yüksek komutanlığı italya'yı müttefiklere bırakmayacağına karar verdikten sonra, makul bir savunma yoğunluğunun oluşturulması, müttefiklerin italya ayağındaki ilerleyişinde stratejik bir kramp yaratacaktı.
  
  akdeniz'de daha önceki amfibi operasyonlarda belli bir başarı elde eden müttefikler, 1944 yılının başlarında düşmanın arkasındaki uzun kıyı şeridine karşı yeni bir deniz manevrası başlatmaya karar verdi. dikkatleri çıkarmalardan başka yöne çekmek için -ve gustav hattı'nı aşıp roma'ya birleşik bir saldırı başlatma umuduyla- beşinci ordu bir dizi yerel taarruz düzenledi. ingiliz x kolordusu 17 ocak'ta garigliano üzerinde bir köprübaşı elde etti ama daha fazla ilerleme kaydedemedi. abd ıı kolordusu (36. tümen) 20-21 ocak'ta başarısız bir şekilde yağmur altında kalan rapido'yu zorlamaya çalıştı. amerikalılar italya'da savaşan en iyi alman birliklerinden biri olan 15. panzer grenadier tümeni'yle karşı karşıyaydı ve nehir geçişi tam bir felaketti. yüzlerce amerikalı öldü ya da yaralandı ve yaklaşık 1.000'i rapido'nun alman tarafında mahsur kaldığında esir düştü.
  
  22 ocak'ta müttefik vı kolordusu roma'nın 33 mil (53 km) güneyindeki anzio yakınlarındaki plajlara çıkarma yaptı. saldırı gücü abd 3. tümeni, ingiliz 1. tümeni ve abd ranger'larını içeriyordu. müttefikler 24 saat içinde 36.000 asker ve 3.000 araç çıkararak anzio ve komşu kasaba nettuno'nun kontrolünü ele geçirdi. bölgede sadece iki alman taburu vardı ve iç kesimlere doğru yapılacak hızlı bir hamleyle alban tepeleri -roma'ya yaklaşan yol- ve hatta roma'nın kendisi ele geçirilebilirdi. ancak müttefiklerin planı, almanların çıkarmaya derhal karşı koyacağı hesabına dayanıyordu. bu nedenle, öncelikle sahil başını sağlamlaştırmakla ilgilenirken, güneydeki ana kuvvetler düşmanın buradaki direnişinin zayıflamasından yararlanacaktı. almanlar beklenen şekilde tepki vermedi.
  
  anzio yakınlarındaki muhalefetin yetersizliği netleştiğinde, anglo-amerikan on beşinci ordu grubu'nun başındaki general harold alexander iç kesimlere doğru ilerlemeyi hızlandırmak istedi. ancak vı. kolordu komutanı general john p. lucas daha temkinli bir yaklaşımı tercih etti ve bir haftadan uzun bir süre ciddi bir ilerleme denenmedi. bu, kesselring'e yedeklerini olay yerine kaydırmak için bolca zaman tanırken, cassino bölgesindeki ana müttefik kuvvetlerinin ileri harekâtını da kontrol altında tutuyordu. ocak ayının sonunda vı. kolordu kuşatılmıştı. çıkarmadan 12 gün sonra, 3 şubat'ta almanlar anzio'daki müttefik mevzilerine karşı güçlü bir karşı taarruz geliştirdi. bu da kontrol altına alındı, ancak müttefik kuvvetleri garip bir şekilde sığ ve dar bir köprübaşında bırakıldı.
  
  sonraki dört ay boyunca almanlar, 18 mil (29 km) uzunluğunda ve 9 mil (14,5 km) derinliğindeki düz sahil boyunca ve açıktaki gemilere karşı sürekli ve isabetli topçu ateşi açmayı başardı. luftwaffe ayrıca müttefik mevzilerini ve savaş gemilerini de vurdu; bazı büyük gemiler kıyıdan uzaklaşmak zorunda kaldı ve anzio mevzisine sağlanabilecek deniz topu desteğinin miktarını azalttı. mihver'in karşı saldırıları 17 şubat'ta şiddetinin doruğuna ulaştı ama sahil başı tutuldu. varlığını sürdürdüğü dört ay boyunca, sahil başı abd 1. zırhlı, 34., 36. ve 45. tümenleri ile ingiliz 5. ve 56. tümenleri tarafından takviye edildi - sonuncusu daha sonra geri çekildi.
  
  gustav hattı'ndaki kanlı çıkmaz 1944 baharının büyük bölümünde devam etti, ancak aynı yılın mayıs ayında müttefikler italya'daki taarruzu kararlı bir şekilde yenilemeyi planladılar. alexander'ın operasyonunun ilk aşaması, önceki taarruzların engellendiği cassino'nun her iki tarafına yapılacak yeni bir saldırıdan oluşuyordu. etkisini yoğunlaştırmak için, artık general oliver leese tarafından komuta edilen sekizinci ordu, ağırlığını adriyatik'ten kaydırarak general mark clark'ın beşinci ordusu ile gustav hattı'nın batı kesimine karşı birleşik bir darbede birleşti. cassino ile deniz arasındaki birçok noktada gustav hattı'na takozlar yerleştirildi. en önemli sızma general alphonse juin'in özgür fransız kolordusu tarafından gerçekleştirilmiş ve bu kolordu dağ savaşındaki uzmanlık becerisini kullanarak aurunci dağları boyunca zorlu bir rota izlemiştir. juin'in kolordusu üç gün içinde liri vadisine bakan tepelere ulaştı ve almanların gustav hattı üzerindeki hakimiyetini gevşeten bir kaldıraç oluşturdu. bu tehdit hem ingilizlerin vadide ilerlemesini ve 18 mayıs'ta sekizinci ordu'ya bağlı bir polonya kolordusunun eline geçen cassino'yu geride bırakmasını, hem de amerikalıların kıyıya doğru ilerlemesini kolaylaştırdı.
  
  23 mayıs 1944'te anzio'daki müttefik kuvvetleri köprübaşından dışarı çıktı. almanlar güneye takviye göndermek için oradaki mevcudiyetlerini azaltmışlardı ve müttefiklerin hamlesi bu zayıflamadan faydalanmak için zamanlanmıştı. üçüncü gün alman savunması kırıldı. yarma başarıldığında, almanların müttefiklerin alban tepeleri'ne doğru ilerleyişini karşılayacak yedekleri kalmamıştı. anzio hamlesiyle eşzamanlı olarak sekizinci ordu, almanların liri vadisindeki son mevzilerine bir saldırı başlattı ve kanada kolordusu bu saldırıyı ilk gün püskürttü. ertesi gün almanların her yerde geri çekilmekte olduğu anlaşıldı. anzio'dan gelen tehdit geliştikçe geri çekilmeleri de hızlandı.
  
  birkaç gün içinde roma'da 6. otoyol'a kadar olan doğrudan geri çekilme hattı tıkandı ve almanlar, geri çekilen kollarının havadan gelen darbelere daha açık olduğu zorlu dağ yollarından kuzeydoğuya doğru ilerlemek zorunda kaldılar. tehlikedeki ordunun önemli bir kısmı bu dallanma hareketiyle tuzaktan kurtulmayı başardı ama roma'yı koruma şansı kayboldu. iskender artık tüm gücünü diğer alman ordusuna karşı sol kanadına yöneltmiş ve bir hafta süren çetin savaşlar sonucunda alman ordusunun alban tepeleri üzerindeki hakimiyetini gevşetmiştir. bu stratejik dalgakıran çöktüğünde, müttefik kuvvetleri roma çevresindeki düzlük araziye hızla akın ederek 5 haziran'ın erken saatlerinde şehri ele geçirdi. dokuz ay önce italyan hükümeti teslim olduğunda neredeyse ellerinin altında olan ödülü kazanmışlardı.
  
  anzio muharebesi amerikalılara yaklaşık 24.000, ingilizlere ise yaklaşık 10.000 muharebe kaybına mal olmuştur. müttefikler ayrıca 37.000 muharebe dışı kayıp vermiştir ki bu avrupa tiyatrosundaki bir çarpışma için alışılmadık derecede yüksek bir rakamdır. bu savaş dışı kayıpların çoğu, sahil bölgesindeki bataklıklarda endemik olan sıtma ve diğer sivrisinek kaynaklı hastalıklardan kaynaklanmıştır. almanlar yaklaşık 27,500 kayıp vermiştir.
  
  taktik açıdan bakıldığında, anzio çıkarması açıkça bir başarısızlıktı. vı. kolordu gustav hattı'nı aşmayı başarırken, roma'ya ilerlemeyi geciktirme kararı kesselring'in savunma gücüne yaradı. sonuç olarak, müttefik kuvvetler dört ay boyunca köprübaşında sıkışıp kalmıştır. bununla birlikte, italya seferi stratejisi ve müttefiklerin avrupa kalesi'ne yönelik genel saldırısı içinde, anzio sahil başı alman komutanların görmezden gelemeyeceği bir tehdit oluşturuyordu. sonuç olarak, alman on dördüncü ordusu'nun 135.000 askeri, doğu cephesi'nde ilerleyen sovyet kuvvetlerine karşı konuşlandırılabilecekleri bir zamanda roma'nın güneyinde kilitli kaldı.
  
  kaynak; msu.edu, ricerca.repubblica.it, axelrod, alan (2008). real history of world war ıı: a new look at the past kitabından derlenmiştir.