antropogoni

• efsanelerde insanlarin nereden geldigine, nasil var edildigine dair olan anlatim /anlatimlar.
• mitolojinin dört alanından birisi. diğerleri için:
  
  (bkz: kozmogoni)
  (bkz: teogoni)
  (bkz: eskatologya)
• (bkz: antropoloji)
• (bkz: insandoğum)
• ilk insanın, boyların, soyların nasıl ortaya çıktığını anlatan mitolojik kategoriye verilen isimdir ki genellikle kozmogoniyle iç içedir.
  
  mitolojik metinlerde önce evren yaratılır^*, sonra tabiat en sonra da insan. (bu sıralama değişebilir) ilk insanın yaratılmasından sonra soylar, boylar ve kabileler ortaya çıkar. bunların da kendi içinde varyasyonları oluşur. (altay türklerinin kurucu atası, yakutların kurucu atası gibi…)
  sonra tanrılar doğar^* ve son olarak da ya tufan gibi büyük bir felaket olur ya da hakikaten dünyanın sonu gelir^*
  
  bazı antropogonik metinlere göre insanın yaratılması son aşamadır, bazılarına göreyse başlangıçta her şey insandır. (güneşin bir kocakarı olması, dağların yenilmez kahramanlar olması gibi…)
  
  nasıl ki evrenin, dünyanın, tabiatın yaratılması makro kozmosu oluşturuyorsa, insanın yaratılması mikro kozmosu oluşturur.
  evrenin yaratılmasında kullanılan toprak, kil, ağaç, kamış gibi unsurların insanın yaratılmasında da kullanılması bu düşünceyi destekler ki söylenlerin çeşitliliği, varyasyonları ne kadar farklı olursa olsun, çoğunda insanın yaratılışı topraktan ya da çamurdandır...
  
  vasili verbitski tarafından derlenen altay mitinin giriş kısmında insanın yaratılışı şöyle anlatılmış; "ülgen bizim dünyamızda yedi erkek cins insan ve o kadar da ağaç yarattı. insanın kemikleri kamıştan, vücudu ise balçıktan yaratıldı. insanın bedeni yaratıldıktan sonra ülgen insanın kulağına ve burnuna üfürdü. insan canlı ve düşünen bir varlık haline geldi. ülgen kulağa üfürünce ruh, buruna üfürünce de akıl girdi. yedi insanı yarattıktan sonra ülgen altın dağ'ın bulunduğu doğu yönüne yöneldi, bir erkek ve bir ağaç daha yaratarak altın dağ'ın batı cephesine koydu. ülgen sekizinci adamın^* ruhuna ve aklına çok üfürdü ve ona şöyle dedi: ben iyi ve kötüyü yaratıyorum, sen de herkesi yönet, kime açlıktan, kime tokluktan ölüm ver, kime de bolluk ver! sen bil ...”
  
  ulu han ata bitiği’nde ise hikaye farklı olsa da insan yine çamurdan oluşmuş;
  [“çin sınırındaki kara-dağ mağarası bir zamanlar yağmur sularının taşmasıyla insan vücudunu andıran bir çukuru doldurur. güneş ısısı etkisiyle 9 ay sonra çukurdaki çamur canlanır. böylece 40 yıl yalnız başına yaşayan ilk erkek ay-atam yaratılır; daha sonra diğer bir su baskını, çukuru yine çamurla doldurur ve ilk kadın da aynı biçimde yaratılır. kadının yaratılışı eksik kalır çünkü güneş ısısı birinci seferde olduğu kadar güçlü değildir. ay-atam ve ay-wa'nın beraberliklerinden 40 çocuk dünyaya gelir. ay-atam 120 yaşında, ondan 40 yıl sonra da ay-wa ölür. en yaşlı oğulları onların cesetlerini anne çukuruna gömerek tekrar canlandırmaya çalışır.
  bu ilk ebeveyn öncesi çukur daha sonraki zamanlarda ilk hükümdarları ay-ata'nın soyundan gelen türklerin kült yeri olmuştur."
  (bkz: türk mitolojisinde ay/@ay hatun)]
• (bkz: antropogonik mit)