23 sentlik askere dair

• nazim hikmet ran'in kore'ye asker gondermemize tepki olarak yazdigi siirdir. abd'nin bilimum emelleri icin turk askerini tekrar tahsis etmemizin gundemde oldugu su gunlerde tekrar aklimiza gelir bu siir; 50 yilda, genc bir turk insaninin yasaminin bedelinin amerikan dolari kurunun degeri karsiligi disinda, hicbirseyin degismedigi hatirlanir.
  
  23 sentlik askere dair
  
  mister dallas,
  sizden saklamak olmaz,
  hayat pahalı biraz bizim memlekette.
  mesela iki yüz gram et alabilirsiniz,
  koyun eti,
  ankara'da 23 sente,
  yahut bir kilodan biraz fazla mercimek,
  elli santim kefen bezi yahut,
  yahut da bir aylığına
  yirmi yaşlarında bir tane insan
  erkek,
  ağzı burnu, eli ayağı yerinde,
  üniforması, otomatiği üzerinde,
  yani öldürmeye, öldürülmeye hazır;
  belki tavşan gibi korkak,
  belki toprak gibi akıllı,
  belki gençlik gibi cesur,
  belki su gibi kurnaz,
  (her kaba uymak meselesi)
  belki ömründe ilk defa denizi görecek,
  belki ava meraklı, belki sevdalıdır.
  yahut da aynı hesapla mister dallas,
  (tanesi 23 sentten yani)
  satarlar size bu askerlerin otuzbeşini birden
  istanbul'da bir tek odanın aylık kirasına,
  seksen beş onda altısını yahut,
  bir çift ıskarpin parasına.
  yalnız bir mesele var mister dallas,
  herhalde bunu sizden gizlediler.
  size yirmi üç sente sattıkları asker,
  mevcuttu üniformanızı giymeden önce de,
  mevcuttu otomatiksiz filan,
  mevcuttu sadece insan olarak,
  mevcuttu,
  tuhafınıza gidicek,
  mevcuttu
  hem de çoktan mı çoktan
  daha sizin devletin adı bile konmadan.
  mevcuttu, işiyle gücüyle uğraşıyordu,
  mesela mister dallas,
  yeller eserken yerinde sizin new york'un,
  kurşun kubbeler kurdu o,
  gökkubbe gibi yüksek,
  haşmetli, derin.
  elinde bursa bahçeleri gibi nakışlandı ipek.
  halı dokur gibi yonttu mermeri
  ve nehirlerin bir kıyısından öbür kıyısına
  ebem kuşağı gibi attı kırk gözlü köprüleri.
  dahası var dallas,
  sizin dilde anlamı pek de belli değilken henüz
  zulüm gibi,
  hürriyet gibi,
  kardeşlik gibi sözlerin,
  dövüştü zulme karşı o,
  ve istiklal ve hürriyet uğruna
  ve milletleri kardeş sofrasına davet ederek
  ve yarin yanağından gayri her yerde,
  her şeyde,
  hep beraber
  diyebilmek için,
  yürüdü peşince bedrettin'in…
  o, tornacı hasan, köylü memet, öğretmen ali'dir,
  kaya gibi yumruğunun son ustalığı,
  922 yılı 9 eylülü'dür.
  dedim ya, mister dallas,
  herhalde bütün bunları sizden gizlediler.
  ucuzdur vardır illeti.
  hani şaşmayın,
  yarın çok pahalıya mal olursa size
  bu 23 sentlik asker,
  yani benim fakir, cesur, çalışkan milletim,
  her millet gibi büyük türk milleti.
  
  nazım hikmet ran
  16.7.1953
• "kuzey atlantik paktı'na en ucuz askeri türkiye'den temin ediyoruz" diye beyanat veren amerikan dışişleri bakanı dallas'a cevaben, memleketinden uzaktayken^* yazılmıştır.
• nazım hikmet'in, hayali-amerikalı muhatabını ezmek için osmanlı'nın idam ettiği şeyh bedrettin kadar ve ondan önce "gökkubbe gibi yüksek, haşmetli, derin kurşun kubbelerden", osmanlı ve selçuklu medeniyetinden bahsetmesi onun, milliyetçi-muhafazakar çevrelerimizce hain, yabancı asıllı gibi laflarla (star'ın kemal dervis'e yaptığı gibi) kötülenmesindeki vicdansızlığı gösteriyor. anlaşılan bir şey daha var ki, nazım hikmet'in kendi ülkesinin tarihine sakin-kompleksiz yaklaşımı şimdi onu sevenlerce (ki imgelemleri deniz gezmiş-che guevera-köy enstitüleri-atatürk'ün mavi gözleri gibi elemanların rastgele bileşimler oluşturmasıyla çalışır) pek sahiplenilmiyor.
• nazim hikmet ran'in asker gondermemize degil, amerikali bir yekilinin sozleri kar$isinda yazdigi $iirdir. kore sava$i günlerinde amerikali bir yetkili (mr. dallas) türk askerinin çok ucuz oldugunu, günde 23 cente maloldugunu söylemi$. o günlerde, ba$ta iktidar olmak üzere kimse pek sesini çikartmami$. nazim ise dayanamami$ ve bu $iiri yazmi$..
• nazım hikmet ranın abd'li yetkiliye "i agree, but..." şeklinde bile cevap şansı vermediği, cahil şahsın sözlerine çok şık ve yerinde bir ayar verdiği şiiri.
  
  (bkz: 50li yıllar)
  (bkz: nazım ne güzel söylemiş)
• biz bir şeyleri değiştirmediğimiz sürece tarihin tekerrürden ibaret olacağını hatırlatan şiir...
  (amerikanın afganistan ve ıraktaki parası neyse veririz tutumu 50 yıl öncekinden zerre kadar farklı değil...)
• sizin dilde anlamı pek de belli değilken henüz
  zulüm gibi,
  hürriyet gibi,
  kardeşlik gibi sözlerin,
  dövüştü zulme karşı o,
  ve istiklal ve hürriyet uğruna
  ve milletleri kardeş sofrasına davet ederek
  ve yarin yanağından gayri her yerde,
  her şeyde,
  hep beraber
  diyebilmek için,
  yürüdü peşince bedrettin'in…
  
  (bkz: amerikan diplomatların sözlüğü okumaları)
  
  (bkz: demokrasi)
  
  (bkz: hürriyet)
  
  (bkz: insan hakları)
• (bkz: kunuri savaşı)
• (bkz: ismet inönü milletimizin erkekliğini öldürdü)
• (bkz: türkiye'nin amerika için savaş başlatması)