öksökö

• türk mitolojisindeki çift başlı kartal.
• (bkz: ağzındakini çıkart)
• (bkz: akseki)
• türkmenlerin semrük dediği çift başlı kartala, yakutların verdiği addır.
  
  (bkz: semrük)
• tanrı ülgen'in sembolü olan çiftbaşlı kartal. gece ve gündüzü, ak ve karayı, aydınlık ve karanlığı, evrendeki çiftli zıtlığı simgeler.
• bakır tırnaklı olduğuna ve sağ kanadı ile güneş’i, sol kanadı ile ay’ı kapladığına inanılır.
  
  ülkemizde belediyelerin yoğun olarak sembol olarak kullandığı çift başlı kartaldır.
• haşgeryar gibi bir kelime, tuhaf. 3 kere üst üste söyleyince balgam söktürücü özelliği ortaya çıkıyor.
• selçuklu devleti'nin bayrağında ve armalarında, divriği ulu camii kabartmasında,çifte minareli medrese'de, selçuk üniversitesi'nin ambleminde, egm logosunda yer alan öksökö, türk mitolojisinin efsane çift başlı kartalıdır.
  
  öncelikle eski türklerde kartal ve doğan önemli kuşlar. yüksekte uçmaları, vahşi olmaları gibi nedenlerle eski türk kavimleri kendi tözlerini, ruhlarını, boylarını, soylarını bu kuşlarla özdeşleştirmişler.
  
  bazı kağanların (bu kağan kelimesi bütün kavimlerde kullanılmasa da genel bir ifade olarak bakabiliriz) kartal yuvasında doğduğunu (çin kaynaklarında şato hakanı bir kartal yuvasında doğdu diye belge görüyoruz), pek çok boyun (özellikle yakut, altay ve oğuz boylarının) ongunu^*olduğunu, şamanların^* ruhlarını bu kuşlarla betimlediğini vs görebiliyoruz.
  
  dolayısıyla çok yükseklerde uçup (gök tanrı'ya yakın), boylarını koruyan, kağanlarına ve boylarına talih getiren bu kuşlar zamanla efsanevî figürlere dönüşmüş.
  
  eski türklerde bürküt, büyük kartal anlamına geldiği için de farklı efsanelerde değişik varyasyonlarla karşımıza çıkan bu kuşlar bürküt olarak adlandırılmış.
  
  tanrı ülgen'in^* sembolü olan (mircea eliade ise ayi toyon'u simgelediğini söyler) bu kuşun bakırdan tırnakları ve dev kanatları varmış . bu kanatlar o kadar büyükmüş o kadar büyükmüş ki sağ kanat güneşi, sol kanat ayı kaplarmış ve kendisi hayat ağacının^*tepesinde yaşarmış.
  
  çift başlı oluşuyla aydınlığı-karanlığı (yaruk-karankı), geceyi-gündüzü vs kısacası evrendeki zıtlıkları sembolize ettiği için temsil ettiği değerleri bir çeşit çinlilerin yin yang öğretisine de benzetebiliriz aslında.
  
  işte bu çift başlı kartalın bizim dev ikiz kuşlar toğrul ve konrul'un birbirine kaynaşmış ve tek varlık haline gelmiş hali olduğu da pek çok araştırmacı tarafından dile getirilir.
  
  gene öksökö'nün bazı kaynaklarda semrük (simurg) bazı kaynaklarda da hüma kuşu ile özdeşleştirildiğini görüyoruz.
  
  “ sibirya'da ve altay bölgelerinde, şehirlerin veya yurtların yanında dikilmiş uzun bir sırık bulunur ve bu sırığın üzerinde de ağaçtan yontulmuş bir kuş resmi görülürdü. bu kuşlara bilhassa yakut türklerinde ve onlann komşuları dolganlarda çok rastlanırdı. sırığın tepesindeki bu kuşa, genel olarak 'gök kuşu' derlerdi. yakutlar ise bu kuşa, kendi lehçelerinde öksökö adını verirlerdi. onlara göre bu sırık da, 'göğün direği' idi. genel olarak bu kuş, 'çift başlı bir kartal' şeklinde yapılırdı. kartalın niçin çift başlı olduğu da, efsanelerden pek anlaşılmıyor. dünyanın direği dört köşe yontulmuş bir ağaçtı. bu sınk göğe kadar uzanıyor ve gökte tanrının kuvvet ve kudretini temsil eden büyük kartala kadar ulaşıyordu. onlar bu basit sırığı, sembolik olarak öyle tasavvur ediyorlardı. yakutların komşuları olan dolganlara göre bu gök kuşu, büyük kanatlan ile yere açılan göğün kapısını insanlara kapamıştı. bu kuşlar genel olarak koyu kırmızı bir boya ile de boyanmışlardı. yakutlarda da, bu gök sınklarının başında, çift başlı bir kartal bulunurdu. sembolik olarak yapılan 7 veya sekiz dallı gök sırıklarının her dalı, göğün bir katını gösterirdi. çift başlı kartalın oturduğu katta artık, tanrının çocuklarının ruhları dolaşırdı. çoğu zaman bu ruhlar, bir kuş şeklinde uçar dururlardı. bir çocuk doğacağı zaman, bu kuşlardan biri inerek çocuğun ağzından ona ruh verirdi (öyle anlaşılıyor ki, çift başlı kartalda, bu kuş şeklindeki kuşların koruyucusu ve belki de atası idi)."
  (bahaeddin ögel - türk mitolojisi)
  
  (bkz: anka kuşu/@ay hatun)
  (bkz: toğrul/@ay hatun)
  (bkz: konrul/@ay hatun)
  (bkz: türk mitolojisinde kuşlar/@ay hatun)
• türk mitolojisinin kuzeydoğu kolunda, özellikle yakut mitlerinde adı geçen efsanevi bir kuş türüdür. genellikle bakır tırnaklı ve iki başlı bir şekilde betimlenmiştir. bürküt ve merküt adlarıyla bilinen kuşa da benzetilir. abdülkadir inan, tarihte ve bugün şamanizm eserinde kışın bitişini bu kuşun kanatlarını oynatmasına bağlamıştır. kaynak
• türk kültürünün pagan/şaman alametlerindendir.