jump the shark

• jumping the shark hadisenin 5-6 yontemi vardir..
  - "sonunda yaptilar".. dizinin başından beri yapilmasi beklenen bir şey olur. mesela öpüşmeleri beklenen ama bir şekilde olmayan çift öpüşür, ölmesi beklenen birisi ölür yani sündürülmüş bir şey gerçekleştirilir. fiko ipek ile öpüşür..
  
  -"ayrılma": dizideki populer bir karakter diziden ayrılır, emekli olur, vurulur, ölür. mahallenin muhtarlarinda fadime'nin yanması gibi. bu arada o dizi için ne kadar felaket bir şeydir bu.. yanıyor kadin alenen.. dizi de mahallenin muhtarlari
  
  -"taşınma": dizinin baş karakteri veya karakterleri bambaşka ortamlara taşınırlar. mesela miamideki işlerini birakip los angeles a taşınan nip tuck ekibi gibi.
  
  -"aynı karakter, farkli oyuncu" : bir sorun yüzünden karakter kalir ama oyuncu gider.. ikinci bahar'da ali haydar ustanin rakibi adamin değişmesi gibi
  
  -"özel konuk oyuncu": o bölüm çok özel birisi diziye konuk olur.. brad pitt'in friends e konuk olmasi gibi..
  
  -"şehre yeni çocuk gelmesi": dizi kadrosuna yeni birisi eklenir ve direk baş rol karakterlerinden birisi olur.. bizimkiler dizisinde rutkay aziz'in olaya dahil olmasi misalen.
  
  -"dizinin başka bir format a sokulmasi": bu en az uygulanan ve tutmayan bir yontem. dizinin birden sit com a donmesi gibi adlandirilabilir.. ben hatirlamiorum boyle bir şey. amerikada da bes alti tane dizide uygulanmis zaten.. ama sanırım türkiyede bizim evin halleri dizisi buna ornek gosterilebilir.. katina scissorhands'in hatirlatmasina tesekkür ederek belirtmeliyim ki bu dizi baslarda acaip eglenceli komik bi diziyken sonlara dogru entrikali, cinayetli, seri katilli garip bir şey oluverdi.
  
  velhasil bu dizi yazim işleri acaip programli planli işler. belli formulleri var ona gore kotariyorsun işi. yaraticilik, dizi yazma sürecinin ancak yüzde 10 unu felan içeriyor. gerisi hep kitaplarda yazilmis, okullarda ögretilmiş işler. baktin reytingler düşüyor, veriyorsun yukaridaki yontemlerden bir ikisini.. olay tekrar rayina oturur belki diye.
• televizyon eleştirmenleri tarafından 90lardan bu yana kullanılagelen bir metafordur.
  deyim, happy days'in hollywood adlı bölümünde fonzie'nin, içinde köpekbalığı^* bulunan bir su tankının üzerinden su kayağı yaparak atlayışına^* bir ithaftır ve jon hein tarafindan web sitesi http://www.jumptheshark.com/'da, bir televizyon şovunun ya da serilerden oluşan benzer bir medya yapımının başarısının zirve noktasına^* ulaşıp, kalitesinin düşmeye başladığı anı^* tasvir etmek amacı ile kullanılmaya başlandığında popüler olmaya başlamıştır^*:
  
  "it's a moment. a defining moment when you know that your favorite television program has reached its peak. that instant that you know from now on... it's a downhill. some call it the climax. we call it jumping the shark."
  
  hein'in sitesi http://www.jumptheshark.com/'da anlatılana göre, deyim ilk kez 1985'de hein'in oda arkadaşı sean j. connolly tarafından icat edilmiştir ve yazılı olarak ilk kez jeff abramowitz'in, 29 mayıs 1998 tarihli jerusalem post gazetesinde yayınlanan "it's all downhill" başlıklı makalesinde kullanılmıştır:
  
  "there is a flip side to this, of course, at least in television, namely a moment when you realize that the series is going downhill, the standard has been lost and convention has taken over. it's called to jump the shark"
• tv tarihinin en büyük jump the shark olayı aynalı tahir'de aynalı tahir'in ölmesiydi. olaya bak.
  
  friends dizisinde tüm arkadaşların ölmesi, dizinin gunter'la, richard'la devam etmesi gibi bir şey.
• orijinal anlamda bir dizinin belli bir yerden sonra (genelde 5-6. sezondan sonra) kendini tekrar etmeye başlaması sonucu yeni fikirler konusunda kısırlığa düşünce sırf yenilik olsun diye saçma sapan yerlere sapmasına verilen addır. sırf diziye yenilik gelsin diye durup dururken olmadık yerlere yeni karakterler monte edilir, karakterler evlenip çoluk çocuğa karışır, ana karakterlerden biri diziden çıkar veya öldürülür, eğer dizi komediyse ofansifliğin veya karikatürize tiplerin dozu iyice arttırılır, karakterlerin hepsi çeşitli kombinasyonlarda birbiriyle sevişmeye başlar, dizinin ömrü 1-2 sezon daha uzatılmaya çalışılır ama o diziyi o dizi yapan şey artık ortadan kalkmıştır ve izleyicilerin o diziyi izlemek için başka bir sebebi kalmamıştır.
  
  bunun bir versiyonu da ilk sezonlarda ince esprilerle başlayan bir dizinin sonradan tamamen karikatürize hale gelmesi ve karakterlerin adeta çizgi film kahramanına dönüşmesidir. bunun örneklerinden bazıları scrubs, the office ve married with children'dır.
• jump the shark bolumu
  ornek1: friends'de monica ve chandler'in evlendigi bolum
  orbek2: sex and the city'de samantha'nin lezbiyen iliskisinin basladigi bolum veya mirandanin hamileligi
  ornek3: babevinde sevinc erbulak karakterinin mine cayiroglu tarafindan oynanmaya basladigi bolum
  ornek bolumlerden sonra dizilerin civisi cikti, karakterler kendi karikaturlerine donustuler.
• türkçe'ye "yan bastı" olarak çevirilebilecek popüler kültür kalıbı.
• en basit şekilde açıklamak gerekirse, bir dizinin bokunun çıkmaya başladığı andır. genellikle bir karakteri canlandıran oyuncunun değişmesi, doğum-evlilik-ölüm gibi olaylar, yeni karakterlerin dahil olması, hikayenin geçtiği mekanın değişmesi gibi şeyler yüzünden gerçekleşir.
• --- spoiler ---
  
  the lone gunman'i şehit ilan eden bolum. netekim skinner kendilerine arlington'da yer ayarlamistir.
  
  --- spoiler ---
• (bkz: rutkay aziz eşiği)
• en büyük ve tv tarihinin en ders alınan örneklerinden biri efsane dizi moonlighting ile yaşanmıştır. (bkz: mavi ay)
  
  --- spoiler ---
  
  maddie hayes^* ve david addison^* karakterleri için seyircilerin " yaa ama ne zaman öpüşcekler, sevişcekler!!" haykırışlarına yapımcılar artık dayananamış, üçüncü sezon sonunda çifti hooopp yatağa sokmuştur. 4. sezonla beraber muradına ulaşan nankör seyirci dizinin ratinglerini bir anda düşürmeye başlamış ve dizi ancak 2 sezon daha devam edebilmiştir.
  
  --- spoiler ---