füruğ ferruhzad

• "kuş ölür, sen uçuşu hatırla"
• "siz haklısınız,
  ben ölümümden sonra hiçbir zaman
  cüret edemedim aynaya bakmaya
  ve o kadar ölüyüm ki,
  hiçbirşey ispatlamıyor artık ölümümü."
• "mutsuzum
  mutsuzum
  
  verandaya çıkıyorum ve hissediyorum parmaklarımla
  gergin cildini gecenin
  kimse takdim etmeyecek beni
  güneşe
  
  kimse götürmeyecek beni kırlangıçların şölenine
  uçmayı hayal eden kuş
  ölmek üzere."
• "soğuk mevsimin başlangıcına inanalım
  
  ve bu benim
  yani bir yalnız kadın
  ve soğuk bir mevsimin eşiğinde
  belirsizliğini anlamanın başlangıcında, tüm yeryüzü varlığının
  yalın ve kederli umutsuzluğunu, gökyüzünün
  güçsüzlüğünü, bu betona kesmiş ellerin
  
  akıp gitti zaman
  gitti zaman ve saat tam dört kez çaldı
  dört kez çaldı
  aralık ayının yirmisi bugün
  ve artık mevsimlerin gizini biliyorum
  dakikaların söylediklerini
  uzanmış yatıyor mezarında kurtarıcı
  ve dinginliğe bir işaret gibi
  toprak, barındıran toprak
  
  gitti zaman ve saat tam dört kez çaldı
  
  sokakta rüzgar
  sokakta rüzgar
  ve ben çiçeklerin sevişmesini düşünüyorum
  ince sapları, kansız goncaları
  ve bu veremli, yorgun zamanı
  bir adam geçiyor ıslak ağaçlar altından
  mavi damarları boynunun
  kayıyor ölü yılanlar gibi iki yandan
  yukarılara doğru
  gelince tam karmakarışık şakaklarına
  bir kez daha fısıldıyorlar o kanlı sözcüğü
  "selam!"
  "selam!"
  ve ben çiçeklerin sevişmesini düşünüyorum.
  soğuk mevsimin eşiğinde
  ve yaslı buluşmasında aynaların
  toplantısında kederli ve soluk yaşam deneylerinin
  suskunluğun bilgisiyle döllenmiş günbatımında
  
  nasıl dur emri verilebilir
  sabırlı,
  ağır,
  avare
  yürüyen bu adama?
  hiç yaşamadığı nasıl söylenebilir, hiçbir zaman
  yaşamadığı?
  
  rüzgar esiyor sokakta
  yalnız ve içlerine çekilmiş kargalar
  uçuşuyorlar yaşlı, kasvetli bahçelerde
  ve tanrım ne kadar kısa
  merdivenin boyu!
  
  onlar bir yüreğin bütün saflığını
  alıp götürdüler kendileriyle birlikte masallar sarayına
  şimdi artık
  artık nasıl fırlayıp dans edebilir insan?
  nasıl dökebilir akan sulara
  çocukluğunun saçlarını
  ve koparıp kokladığı elmanı
  nasıl ezebilir ayaklarıyla?
  
  ey sevgilim! ey tek sevgilim!
  ne çok kara bulut var güneşin şölenini kollayan!
  sanırım uçuşu düşlediğin yolda göründü o kuş
  ve sanırım hayalgücünün yeşil çizgilerinde
  oluşan o taptaze yapraklar
  sabah esintisinin isteğiyle nefes alıyorlar
  sanırım
  pencerenin lekesiz belleğinde yanar gördüğün o menekşe
  renkli alev
  çocuksu bir lamba tasarımından başka bir şey değildi
  
  sokakta rüzgar esiyor
  yıkımın başlangıcıdır bu
  ellerinin yıkıldığı günde esiyordu rüzgar
  sevgili yıldızlar!
  kağıttan yapılma sevgili yıldızlar!
  esmeye başlayınca yalan gökyüzünde
  nasıl sığınabiliriz yenik peygamberlerin surelerine?
  o zaman binlerce yıldır ölüymüşüz gibi karşılaşacağız ve
  güneş
  yargılayacak gövdelerimizin çürümesini
  
  üşüyorum
  üşüyorum ve sanırım artık hiç ısınamıyacağım
  ey sevgilim! ey tek sevgilim "kaç yıllıktı acaba o şarap?"
  bak burada
  ne kadar ağır zaman
  ve nasıl kemiriyor balıklar benim tenimi!
  niçin hep denizin altında tutuyorsun beni?
  
  üşüyorum ben ve sedef küpelerden nefret ediyorum
  üşüyorum ve biliyorum
  bir yaban lalesinin kırmızı düşlerinden
  bir kaç damla kandan başka
  hiç bir şey kalmayak yerde.
  bırakacağım artık çizgileri bir yana
  sayıları saymayı da
  çıkacağım sınırlı geometrilerin odalarından
  sezgi alanlarının genişliğine sığınacağım
  çıplağım ben, çıplağım, çırılçıplağım
  sevgi sözcüklerinin arasındaki sessizlikler kadar çıplak
  ve aşktan benim tüm yaralarım
  aşktan aşktan aşktan!
  ben bu avare adayı
  başkaldıran okyanustan geçirdim
  patlayan yanardağlardan
  ve parçalanmak: giziydi tüm gövdenin
  güneşler doğdu parçalarından
  
  selam ey masum gece!
  
  selam çöl kurtlarının gözlerini bile inanç ve güven oyuklarına döndüren gece!
  derelerinin kıyılarında söğüt ruhları
  kokluyor baltaların sevecen gölgesini
  düşüncelerin, sözcüklerin ve seslerin ilgisiz oldukları bir dünyadan geliyorum ben
  ve ne kadar yılan yuvasına benziyor bu yeryüzü
  seni öperken bile
  düşlerinde darağacına senin için ipler ören
  adamların ayak sesleriyle dolu
  
  selam ey masum gece!
  
  her zaman bir aralık var
  pencere ile görmek arasında
  niçin bakmadım niçin
  bir adam yağmurlu ağaçların altından geçerken baktığım
  gibi?
  
  niçin bakmadım
  annem ağlıyor sandığım o gece?
  bir acı duyduğum ve dölün biçimlendiği
  akasya salkımlarının gelini olduğum
  mavi çini sesleriyle dolduğu tüm isfahan'ın
  öbür yarım olan insanın içime geri döndüğü o gece?
  aynada görüyordum onu
  aynanın kendisi gibiydi temiz ve ışıklı
  seslendi birden
  ve ben akasya salkımlarının gelini oldum...
  o gece, annemin ağladığını sandığım
  
  nasıl anlamsız bir ışık belirdi küçük pencereden
  niçin bakmadım?
  biliyordu tüm mutluluk anlarını
  yıkılacak senin ellerin
  ve ben bakmadım
  açılan penceresinden saatin
  yaslı kanarya dört kez ötünceye kadar
  ötünceye kadar dört kez
  sonra o küçük kadınla karşılaştım
  gözleri simurg'un yuvası kadar boş
  salınan kalçalarıyla yürüyüp götürdü
  kızıllığını göz kamaştıran düşlerimin
  kendisiyle birlikte gecenin yatağına...
  yeniden tarayabilecek miyim
  saçlarımı rüzgarla?
  menekşeler dikebilecek miyim yeniden bahçelere?
  ve pencerenin ardında duran
  gökyüzüne sardunyalar dizebilecek miyim?
  acaba yeniden dansedebilecek miyim kadehler üstünde?
  kapı zili çağıracak mı beni yeniden bir bekleyişe?
  
  "artık bitti" dedim anneme
  "düşünmeye fırsat bile kalmadan olur olanlar...
  gazeteye bir başsağlığı ilanı versek?"
  
  boş
  boş ama güvenle dolu
  bak dişleri nasıl bir marş söylüyor
  çiğnerken lokmaları
  ve nasıl yırtıyor
  dikip gözlerini bakarken
  ıslanan ağaçların altından geçerken nasıl
  sabırlı
  ağır
  avare!
  
  saat dörtte
  tam o anda mavi damarları boynunun
  kayıyor ölü yılanlar gibi iki yandan
  yukarılara doğru
  gelince tam karmakarışık şakaklarına
  bir kez daha fısıldıyorlar o kanlı sözcüğü
  "selam!"
  "selam!"
  sen hiç
  dört mavi lale
  kokladın mı?
  
  zaman geçti
  zaman geçti ve akasyanın çıplak dallarına düştü gece
  kaydı pencerenin camları ardından
  ve soğuk diliyle
  topladı tüketilmiş gündüzün artıklarını
  
  nereden geliyorum ben?
  ben nereden geliyorum?
  kokusuna bulanmış olarak gecenin
  henüz çok taze mezar toprağı
  o iki taze elin mezar toprağı
  nasıl sevecendin ey sevgilim, ey tek sevgilim
  nasıl da sevecendin yalan söylerken bana
  kapatırken göz kapaklarını aynaların
  ve avizelerin
  incecik saplarını koparırken
  götürürken beni karanlıkta aşkın ovalarına
  bir susuzluk yangınından çıkan o baş döndürücü buğu
  uzanır uykunun çimenlerine!
  
  o kağıttan yapma yıldızlar
  dönüp duruyor sonsuzluğun çevresinde
  niçin sözü sesle söylediler?
  niçin görme'nin evine konuk ettiler bakışı?
  niçin götürdüler okşamayı
  kızlık saçlarının utangaçlığına?
  burada bak,
  sözle konuşan
  bakışla okşayan
  ve okşayarak dinginlik bulan o insanın canı
  nasıl gerildi
  kuşkuların çarmıhına
  ve nasıl gerçeğin beş harfi olan
  dallarının izleri beş parmağının
  kaldı onun yüzünde!
  
  nedir sessizlik, nedir, nedir ey sevgilim?
  nedir sessizlik söylenmeyen sözlerden başka?
  susuyorum ben ama dili serçelerin
  doğa şenliğinde akan cümlelerin yaşam dilidir
  serçelerin dili, yani : bahar. yaprak. bahar.
  serçelerin dili : meltem. koku. meltem.
  fabrikalarda ölüyor şimdi serçelerin dili
  
  kimdir bu insan, caddesinde sonsuzluğun
  yürüyen bir birlik anına doğru
  ve yıllardır taşıdığı saati
  kim bu, horozlar ötmeye başlayınca
  doğan günün yüreği yerine
  kahvaltının hazır olduğunu düşünen
  kimdir bu insan, hem başında bir aşk çelengi
  hem de çürüyen düğün giysileri içinde ?
  
  demek vurmadı sonunda güneş
  aynı anda
  ikisine birden kutupların
  ve çıkıp gitti
  gövdeni dolduran çınlayışı mavi çinilerin
  
  öylesine doluyum ki, tapınıyorlar sesimin üstünde...
  
  mutlu cesetler
  kederli cesetler
  cesetler suskun ve düşünceli
  inceliksever, giyimsever, yemeksever
  belirli zamanların dudaklarında
  ve kuşkulu zemininde gelip geçen ışıkların
  istekle dolu boşunalığın çürümüş meyvalarını toplarken
  ah,
  ne kadar insan var kavşaklarda merakla olay bekleyen
  tam da dur işareti verilirken ezilmiş olmalı
  olmalı olmalı zamanın tekerleri altında
  yağmurlu ağaçların yanından geçen adam.
  
  nereden geliyorum ben?
  
  "artık bitti" dedim anneme
  "düşünmeye fırsat bile kalmadan olur olanlar.
  gazeteye bir başsağlığı ilanı vermemiz gerek..."
  
  selam ey tuhaf yalnızlık!
  sana bırakıyorum bu olayı
  çünkü her zaman kara bulutlar
  peygamberleridir yeni arınma sözlerinin
  ve tanıklığında bir mumun
  aydınlık bir giz vardır her zaman
  o gizi çok iyi bilir son uzun alev
  
  inanalım
  inanalım soğuk mevsimin başlangıcına
  bozgununa inanalım hayalgücü bahçelerinin
  terkedilmiş, düşmüş oraklara
  ve tutsak tohumlara.
  bak nasıl kar yağıyor!
  
  belki gerçek yalnızca o iki eldi
  sonsuz kar altında gömülü o taze eller
  gelecek yıl kavuştuğunda bahar
  pencerenin ardındaki gökyüzüne
  yemyeşil filizler çıktığında gövdesinden
  sürgün verecekler yeniden ey sevgilim, ey tek sevgilim!
  
  inanalım soğuk mevsimin başlangıcına." ^*
• "dar gecemde ne yazık
  rüzgar yapraklarla buluşuyor
  dar gecemde
  çöküşün ızdırabı yaşanıyor
  dinle!
  karanlığın esintisini duyuyor musun?
  ben bu mutluluğa yabancıyım
  ben umutsuzluğuma tutkunum
  
  dinle!
  karanlığın esintisini duyuyor musun?
  gecede bir şeyler geçiyor
  ay, kıpkırmızı perişan
  yas tutmuş bulutlar
  çökmekte olan bu damın üzerinde
  sanki yağmur anını bekliyorlar
  sadece bir an,
  ve sonra, hiç
  şu pencerenin arkasında gece titriyor
  ve yeryüzü dönmekten vazgeçiyor
  şu pencerenin arkasında
  bilinmeyen bir şey
  bizi merak ediyor, beni ve seni
  
  ey yeşil
  baştan aşağı yeşil!
  aşık ellerime bırak ellerini
  yakıcı anılar gibi
  ve dudaklarını
  varlığın sıcak duygusu gibi
  aşık dudaklarımın okşayışına bırak
  
  rüzgar bizi alıp götürecek
  rüzgar bizi alıp götürecek"
  
  furug ferruhzad
• " uzaklardan geldin sen
  ve kokular ve ışıklar ülkesinden
  şimdi bir teknedeyim seninle birlikte
  götür beni ey yüreğimi okşayan umudum
  götür şiirlerin ve coşkuların kentine "
• "neden kadın şairler yer edinemez ülke şiirinde?" sorusunu ıskalayıp başarısız bir ilişki sonrasında herkesin düşebileceği gibi karşı cinse atıp tuttuğum anlarımda ortaya çıkan "yahu sadece kadınlara şiir yazmak mı şairlerin görevi, neden onlardan da herkesin diline dolanabileceği bir kaç dize çıkmaz ki?" anlamsız sorusuna gark olduğum yıllardı. şiirin cinsiyeti varmış gibi.
  
  bulabildiğim bütün kadın şairlere büyük bir merak ile yaklaşıyor ve ehlileştirmeye çalışıyordum içimdeki gereksiz fikirleri.
  
  nisan 1990 da ortaköy’de kaldırımda açılan bir kitap tezgahında karşılaştım iranlı furuğ ferruhzad ile. kadınların sosyal yaşamda aldıkları ve oynadıkları rolün bizden daha zor olduğuna inandığım bir ülkenin vatandaşı olarak furuğ nasıl becermişti acaba şiir tanıklığı ile yaşamı açıklamayı.
  
  ortadoğu gibi dünyanın altı asla ateşsiz bırakılmayan kazanında bir vatandaş olarak hele hele bir kadın olarak nasıl ve neden şiire tutunmuştu? şiirin gerçekleri imgeler yoluyla örterken apaçık ortaya çıkardığı nedenler ne kadar yer edinebilmişti kaleminin yazdıklarında?
  
  bir solukta okuduğum ve altını çize çize biriktirmeye çalıştığım furuğ dizeleri araştırmaya çalıştığım anlamların kapısını gösteriyor; ancak açmıyordu.
  
  “bak tam karşımızda gecenin mumu
  damla damla nasıl eriyor
  nasıl doluyor ağzına kadar uyku şarabıyla
  gözlerimin simsiyah kadehi
  senin ninnilerini dinlerken
  ve bak nasıl
  şiirlerimin beşiğinde
  sen doğuyorsun, güneş doğuyor...” diyen bir kadın şairin tarafımdan tanınması gerekli diye düşünüyordum o yıllarda.
  
  “...
  ve ne kadar yılan yuvasına benziyor bu gökyüzü
  seni öperken bile
  düşlerinde darağacına senin için ipler ören
  adamların ayak sesleriyle dolu
  selam ey masum gece
  ...”
  dizeleriyle içime işleyen furuğ’u tanıdığım 3-5 iranlıya sordum; ama nafile.
  
  1936 yılında doğup 1968 yılında otuz iki yaşında iken bir trafik kazasında yaşamını yitiren iranlı bir kadın şairin gizi sürmeye mahkum gibiydi benim için.
  
  furuğ hakkında bir şey öğrenme hevesim onun hakkında dilimizde yazılı pek bir şey yoktu bulamadığım için kırılmıştı. üniversiteli yıllarımdan iranlı arkadaşım media’nın girişimleri ile farsça birkaç şiirini bulmuştum, ama ne dediğini media’nın kıt kanaat türkçesi ile anlayabilmek imkansızdı.
  
  iranlı bir üniversite öğrencisinin sevgi soysal’ı tanımak istemesi gibi bir şeydi bu. yenişehir’de bir öğle vakti ne yaşandığını bilemezdi ki iran’da okuyan bir üniversite öğrencisi.
• ...
  ben yeşil buğday salkımlarını
  göğsüme alarak, sütle besliyorum,
  ses, ses, sadece ses,
  su akışının sesi
  ve dişi toprak kabuğunun üzerine
  yıldız ışığının düşüş sesi
  ve aşkın yayılma sesi
  ses, ses, sadece ses kalıcıdır.
  ...
• furuğ ferruhzad, iran'in kederli sairi.. kederiyle, huznuyle insani bogmayan sonsuz bir gunbatimi ozani..
  
  "gece mi gunduz mu?
  hayır, dostum. sonsuz bir gunbatımı.
  iki guvercinin ruzgarda gecisi ile
  iki beyaz tabut gibi.
  ve birtakım gürültüler, uzakta, o tuhaf bozkırda.
  belirsiz, basibos, anilarin dolasmasi gibi
  birsey soylemeli
  birsey soylemeli
  yuregim birlesmek istiyor karanlıkla..."^*
• "yaşamak belki
  bir kadının her gün filesiyle geçtiği uzun bir caddedir
  yaşamak belki
  bir adamın kendini astığı bir iptir
  yaşamak belki okuldan dönen bir çocuktur
  yaşamak belki sevişme arasında yakılan bir sigara
  ya da bir yayayın şapkasını kaldırarak
  bir başkasına anlamsızca gülümseyip "günaydın" diyen şaşkın bakışıdır
  yaşamak belki
  senin gözbebeklerinde harap olan bakışımın kapandığı andır
  ve benim
  onun ay algılayışıyla karanlık kavramını karıştıracağım duygusudur" dizelerinin yazarı iran'lı şaire...