marifetname

• 42. bölümünün 2. maddesinde "insanın sair uzuvlarının şekillerinin hikmeti" anlatılır. pek keyiflidir:
  
  --- spoiler ---
  ey aziz, malûm olsun ki, filozoflar demişlerdir ki: bu insan türünün itidal
  üzere dik kılındığı ve iki ayağı ile yürür bulunduğu onu tadil ve
  faziletlendirmek içindir. iki omuz ve iki kolun bu şekil ve yapıda
  kılındığı, ahbabı sineye çekip, kabul etmek içindir. ellerin, parmakların
  ve tırnakların böyle oldukları, yüzbinler menfaat ve sanat içindir. baş
  parmağın kalın ve kısa olduğu, dört parmağa karşı geldiğinde mukavemet
  içindir. tırnaklar büyük ve yumuşak oldukları, uzuvların derilerini kaşımak
  eşyayı toplamak ve yarmak içindir. çarpmalardan korunmak içindir. gümüş
  sine levhası üzerinde gül ve nar gibi iki meme erkeklerde güzellik,
  kadınlarda zinet ve çocuklara süt içindir. süt memesinin göğüste bulunduğu, otururken çocuğu emzirilmesi kolay olmak içindir. insan derisinin latif ve ince olduğu, ondan terin kolaylıkla seçilip, cisim ve can rahat bulmak içindir. deri iç organları örtmek, dıştaki uzuvları süslemek içindir. et, beden içini korumak ve dışını güzelleştirmek içidir. meme ve göbek menfezlerinde çevredeki havanın beden içine ulaşması ruha ferah ermek içindir. koltuk altlarında ve kasık gibi yerlerde kıl olduğu, menfezlerinden karışık kokuyu dışarıya vermek içindir. aksırmak genize kaçan şeyi dimağa nüfuzdan men içindir. öksürmek,balgamın soğukluğunu yürekten atmak içindir. gülmek, gönülde olan sevinç ve hayreti ortaya çıkarmak içindir. ağlamak, gönülde bulunan dert ve elemi dışa vurmak içindi. titreme, sinirlerin gevşemesindendir ki, intizam ve sağlamlık isteği içindir. esnemek, uyku ve
  yemeği istemek içindir. uyuklama, beyin damarlarının gevşemesidir ki,
  yemeğin buharının çıkması içindi. uyku ise, kuvvetlerin rahatını ve gıdanın
  hazmını, uzuvların olgunluğunu sağlamak içindir. omurga kemiği, tek
  olmayıp, omurları ile nizam bulduğu, her tarafa bükülme ve eğilme içindir.
  erkeklerde, âletin dik silindir şeklinde bulunduğu, yürüme ve oturma
  halinde, oyluklar arasında bulunduğundan hareketi kolay olmak içindir.
  cevheri kemik olmayıp, sinirler ve damarlar olduğu, yürekten damarlarla
  gelen şehvet rüzgârlarıyla büyüyüp, dolmak, ta ki, rahim ağzına ulaşıp,
  nutfeyi ona verip, ayrıldığına yine evvelki şekline gelip, kılıfına çekilip,
  rahat bulmak içindir. kavga dolu başının et bulunduğu, bızırın iç etine
  uygun gelip, girme temasının tamamen hissedip, tam vuslat hasıl olmak
  içindir. belalı başı kertek olduğu kendisinde ve bızır içinde bulunan can
  damarların sürtüşmesiyle meninin inmesi lezzetli olmak içindir.
  şehvet,yemek şehveti ve inzal içindir. inzal şehveti, çocukların meydana
  gelmesi içindir. eğer celal sahibi olan yaratıcı allah, çocukların meydana
  gelmesini bu lezzetler ile kayıtlı ve bağlı kılmasaydı, bu lezzetlerin
  sonucu evlat olmasaydı, bir kime ihtiyar ve iradesiyle bu fitne ve belalara
  kail ve meyilli olmazdı. şu halde insan nesli kesilip, yer yüzünde kimse
  kalmazdı.
  kadınlarda, ferc iki oyluk arasında bulunduğu, cebri cimadan emniyet gelip,
  sabit olmak içindir. ferc rutubeti, onda âletin cevelanı kolay olmak
  içindir. bızırın harareti, ona can cana katılmak içindir. tekrar tekrar
  ileri geri götürme, kavuşma ve birleşme bulmak içindir. ama bızırın
  uzunlamasına olduğu erkeğin emnisinin incelmesinin kolaylıkla olması
  içindir. bızırın sinir ve damarları, makat hizasına gelip, ondan geri
  dönüp, her biri kendisine yapışma ile yine bızırın içine katlanıp, katlanma
  yeri hurma şeklinde akıp, zekere uygun olduğu erkek aleti gibi rahim
  ağzına yakın gelip, nutfenin tabiatı bozulmadan onu selametle rahimine
  sokmak içindi. rahim ağzının iki çeşme arasıda bulunduğu ondan doğan
  mütevazi olmak içindir. erkeklerde yumurtaların dışarıda bulunduğu, büyük
  ve sert olmak içindir. büyük oldukları, sahibi yiğit olup, cesaret bulmak
  içindir. sert olmaları ,nutfe cevherine sertlik verip, kırmızı iken beyaz
  kılmak içindir. nitekim, meme eti ona gelen kırmızı kanı beyaz süt etmek
  içindir. kadınların yumurtaları küçük ve yumuşak olduğundan, kendileri
  çekingen olup, nutfeleri sarı ve sıvı bulunmuştur. iki bulunmaları, mühim
  olan birleşme işinde ihtimam olunmak içindir. eğer birine âfet isabete
  dese, biri selamet kalıp, nesli baki bulunmak içindir. yumurta zarfının
  geniş bulunduğu, oyluklar arasında sıkıldığında zarfı içinde genişliğe
  erip, selamet bulmak içindir. kadınlarda, tenasül uzuvlarının bızır içinde
  bulunduğu, tam vuslata imkan bulunmak içindir. ama iki yumurta onlarda daha
  küçük ve daha yumuşak olduğu, yüz ve sineleri tüysüz, parlak, taze, temiz,
  güzel ve öpmeye layık olmak içindir. derileri ince ve nazik olduğu,
  erkekler onlara meyil ve muhabbet kılmak içindir. oyluklar, etli olduğu,
  oturma durumunda yumuşak döşek gibi makat halkasını korumak içindir. zarta
  yani kavara (yellenme) geldiği midede gıdadan hasıl olup, kalbe ve karna
  ağırlık veren kötü rüzgâr çıkıp gitmek içindir. oyluk adalelerinin kalın
  olması, ayaklara mukavemet verip, derece derece incelip, alttaki uzuvlar ve
  öteki uzuvları uygun kılmak içidir. diz kapakları ve topuklar bu şekil
  üzere bulundukları, türlü yürüme ve oturma mümkün olmak içindir. ayakların
  ön tarafa uzun olup, ayak parmakları bu yapılarında yaratıldığı dört
  ayaklılar gibi, ayakta durmak mümkün olup, yürüme bir karar üzere bulunmak içindir.
  açıklanan insan vücudu uzuvlarının hikmetinde mevcut olan fayda ve
  menfatalerin azının azıdır. bütün cisimlerin en güzel duranı, en tamı, en
  önemlisi, en doğrusu, en güzeli, en sağlamı, en olgunu ve en güzeli insanın
  bedeninin olduğunun delili: insan, rabbin binasıdır. onu yıkan mel'undur,
  hadis-i şerifi bürhan ve delildir. nitekim hak taâlâ kitab,ı kadîm'inde:
  "gerçekten biz, insanları üstün kıldık, karada ve denizde taşıtlara
  yükledik ve onlara hoş rızık verdik. kendilerini, yarattıklarımızdan
  çoğunun üzerine üstün kıldık," (17/70) buyurmuştur. o halde, bu insan türü
  bütün âlemin mahdum ve mükerremi, yaratıkların çoğunun en faziletlisi ve
  muhteremi olduğunu cümleye duyurmuştur. insanı en güzel şekilde yaratan
  allah münezzehtir. yaratıcıların en güzeli allah, ne yücedir.
  --- spoiler ---
  
  (bkz: alınteri değil copy paste)