aldatma

• ahlakla iliskilendirilmesine pek taraftar olmadigim harekettir, zira ahlak sistemlerinde, dinlerde ve hatta ceza kanunlarinda temel ogelerden biri davranislarindan sorumlu olmaktir. yani aldatmanin ahlaksizligi, aldatanin yaptigindan ne derece sorumlu olmasiyla orantilidir.
  
  "angelina jolie(brad pitt)'in agir tahrigine maruz kaldim, o yuzden seni aldattim, uzgunum" gibi bir pismanlik belirtisi, hepimizin basina gelebilecek bir durumun ozetidir. bu kadar cekici iki insandan herhangi biri gelip ve hormonlarimizin menziline girdigi anda, bahsettigim sorumluluk kavrami gundeme gelir.
  
  zira ozgur iradeye zerre kadar inanmayan ben, yine de tartismanin seyri ugruna, en azindan bir miktar ozgur iradeye sahip oldugumuzu kabul edecegim. (herhalde kimse, irademizin yuzde yuz ozgur olduguna inanacak kadar psikoloji ve kimya cahili degildir.) lakin irademizin ancak bir miktar ozgur olmasi da, hareketlerimizden ancak bir miktar sorumlu oldugumuz anlamina gelir. bu sonucun aldatma konusundaki uygulanisi soyle ozetlenebilir:
  
  pek bir psikolojik gereksinimime cevap vermeyen ve fiziksel olarak vasatin biraz ustu buldugum alt komsuyla sevgilimi aldatmayabilirim. aldatabilirim de ama bu beni epey asagilik, igrenc, ahlaksiz yapacaktir. oysaki alt komsum pitt-jolie ikilisinden biri olsa, zavalli neo cortexim hareketlerimden ne kadar sorumlu olabilir ki? bu yuzden onlarla aldatmakla, ilk ornekteki alt komsuyla aldatmak arasinda ahlaksal acidan fark olmaz mi? her ikisini de "aldatmak" diye etiketleyip, ayni kefeye koymak adaletsizligin en buyugu degil midir.
  
  ornegi daha da uc noktaya goturelim: biri sevgilinizi labarotuvara kapatip, bir suru hormon dayasa, pskilojik baski yapsa ve karisisina jolie kadinini (pitt erkegini) cikarsa, kisaca gercek hayatta karsilasabileceginiz bir durumdaki tepkilerinizi kolay gozlemlemek amaciyla etkilerin siddetini arttirsa, bu insanin sizi aldatmasini da ayni acimasizlikla elestirir misiniz?
  
  sonuc olarak her durumda, her insani, geleneksel ahlak kavramlariyla yargilamak, ozgur iradeye inanan biri icin bile hata olur. kabaca, elestirilerinizin hakliligi, karsinizdakinin sorumluluk derecesiyle ters orantilidir. bunun yaninda, butun bilimsel bulgulari ve gozlemleri buyuk bir kararlilikla es gecip, "aldatmak gonulde baslar gonulde biter, baskasini dusunmussen beni zaten aldatmissindir" tarzinda kulaga hos gelen ama vicik vicik populist romantizmden ibaret olan, arabesk elestirilerin ise hicbir kosulda hakliligi yoktur.
  
  edit: merhum filozofumuz arthur schopenhauerun 200 senelik aciklamalari da dikkate deger. eger bu pek eski geldiyse tolstoyun eserleri veya freudun baskilama ile ilgili gorusleri ufuk acicidir.