yeni başlayanlar için teleskop

• dobsonlar muhteşem varlıklardır.. bende de bir tane olduğundan gururla reklamını yapabilirim..
  şimdi dobson herşeyden önce bir reflektördür.. yani yazı dizimizde bahsettiğimiz reflektörlerin tüm özelliklerini taşır, iyisiyle kötüsüyle..
  
  dobsonları özel kılan ise aperture artsın diye yapmadığı kalmayan dobson nam bir amcamızdır.. bu dobson amca düşünüp taşınmış hayvani boyutlarda aynalı teleskopları ucuz yapmak için bir formül bulmuş.. buna göre aynalı bir teleskop yapılacak fakat bu tripod üzerinde durmayacak, çünkü aynası büyük olacak, göbeği çatlar onu taşıyacam diye.. bunlar için alt-azimuth bir kundak yapılır.. (haydaaa, ne altazimuth'u, ne kundağı diyorsunuz haklısınız, bunları teleskop türleri bittikten sonra işleyeceğiz.. şimdilik tek bilmeniz gereken şey kundak teleskobun tüpünü, yani kendisini taşımaya yarayan mekanizmadır, altlık işte) uzun bir borunun içine ayna yerleştirilir ki aslen ayna yerle aynı hizadadır nerdeyse, ve teleskobunuz hazır.. ne başka kundak, ne egzantrik bir iç mekanizma ne motor ne de başka bir şey konur ki masraf az olsun.. eğer aynayı eşşek boyutlarında yapıyorsanız teleskobu başka yere taşıyabilmeniz için boru bile yapılmaz. çubuklarla teleskobu bağlarsınız ki görüntü size biraz varoş bir hava katacaktır. o çubukları sökerek teleskobunuzu arabaya filan yerleştirebilirsiniz böylece..
  görüntüsü şuna benzer:
  http://www.focuser.com/…ducts/truss/howto/2dobs.jpg
  tüplü olanları da şöyle:
  http://www.company7.com/…raphics/xt12wman335499.jpg
  (resimde alttaki tuş takımına takılmayın, o ekstra bir eklenti, şart değil)
  
  bu çubuklu olanlara truss tube deniyor.. truss dobsonların avantajı elbette görüldüğü gibi taşınabilirliğinin yüksek olması.. esasen 10"'ten büyük bir teleskop alıyorsanız ve kamyonetiniz yoksa onu truss tube dizaynında almakta fayda var.. yoksa kurduğunuz yerde kalır söyliyim. bazen teleskobu alıp kapkaranlık bir yere günübirlik götürüp manzarayı görmek isteyebilirsiniz, o zaman truss şart.
  
  açıkçası truss dizaynlı dobsonların bu önemli katkısından başka da faydası yok.. dezavantajları ise tembeller için bir de kurulum gerektirmesi. malesef aynı kalitede aynı büyüklükte tüplü teleskoplara oranla daha pahalı olmaları.. ayrıca aynaya zarar gelme olasılığı biraz daha fazla.. çubukların çevresinden bir de "shroud" geçirmeniz gerekiyor ki hem ayna zarar görmesin hem ışık saçmasapan dağılmasın vs.. yani şöyle bişey yapmanız şart:
  http://www.rothervalleyoptics.co.uk/…ges/shroud.jpg
  
  tüplü olanlar ise daha pratik.. bir kere kuruyosun orda duruyor, tak çıkar derdi yok.. daha ucuzlar, ve kullanırken kıllanmıyosun ya bişey olursa diye.. çayırda çimende bakıyosan en azından paranoya yapmıyosun eşşeğin biri yandan taş atar mı diye.
  
  dobsonlar aperture isteyenler için en ucuz imkanları sunarlar.. fakat en başta dediğimiz gibi "what you pay is what you get" kuralı burda da geçerli. eğer aperture fazla olsun istiyorsanız fedakarlık yapmanız gereken şeylerden birincisi dünyanın parasını ödemediğiniz sürece hiçbir zaman fotoğraf çekemeyecek olmanız.. bunları fotoğraf çekmeye hazır hale getirmek dünyanın parası tutuyor.. ikincisi bunlara motor takamıyorsunuz, böylece gökcisimleri hareket ettiği için elle takip etmeniz gerekiyor.. elle takip şart olduğu için çok yüksek büyütmeleri kullanmak sizi memnun etmez, ne kadar büyütürseniz o kadar hızlanır çünkü cisimler.. motor olmadığı için haliyle goto özelliği de yok (bunlara ilerki entrylerde değineceğim), ne arıyorsanız kendiniz bulacaksınız..
  
  kısacası dobsonlar büyük avantajlar ve dezavantajlarla birlikte geliyor.. 10-12"lik bir teleskopta milyarlarca lira ödenerek alınan bir ton teleskobun göremeyeceği detayda gözlem yapma keyfi ve bunu asla motorlu bir sisteme çevirememe, her zaman elle itilerek kullanılacak bir teleskoba sahip olma şanssızlığı.
  
  not: aslında bunları motorlu yapmanın bir yolu var.. servocat denilen bir ürünle bunları da motorize yapabilme olanağı var fakat sen yeni başlıyorsun ve sırf bu motorların fiyatı 2-3 milyar civarında ve üstelik diğer teleskoplarda gelebilen motorlar kadar da iyi değillerdir (yani muhtemelen.. bilmiyorum kıyaslamadım.. türkiye'de bu motorları alan herhangi biri olduğuna da ihtimal vermiyorum, hem türk olacak hem teleskop kullanacak hem dobson olacak hem de motorize edecek.. yoktur yani)