sırrı efe

• (1 temmuz 1909 - 5 mayıs 1933) efe. fethiye ile elmalı arasında etkinlik göstermiş, kendisine türkü de yakılmış 20. yüzyıl efesi. demek ki dedemin çağdaşı. kökeni çerkes ama o zaman fethiye'nin bucağı olan kemer'e kayıtlı ve babasının adı hasan basri kızgın. öyküsü akdağ'ın kuzey eteklerindeki seki'deki yayla evinde başlıyor, benim çocukluğum seki'ye yakın çukur çeylen'de 1970-80'lerde geçtiğinden hakkında az buçuk söylentilerini duymuştum. yirminci yüzyılda efsane hele türkü sahibi olmak özel, ilginç bir duygu. marangozluğu ile ünlü efemiz, ağa ve eşraf abalı sülalesinden komşu karısıyla "deli saliha" ile bahçe sulama anlaşmazlığı sonucu, onların ahırlarından 2 develerini keserek efeliğe başlamış. sonradan bir dörtlü çete oluşturmuş. jandarma aramasında seyil dont'ta bir jandarmayı vurmuş. rodos adasına kaçmayı kafasına koymuşken düdenköy'de yakalanıp elmalı cezaevi'ne kapatılmış. orada sağ komak istememişler, kum torbalarıyla darp izi bırakmadan öldürüp intihar etti demişler. talimatla başı kesilip başı seki ve kemer'de^* teşhir edilmiş. sevdası da var, sevdalısı zeynep'ten bir çocuğu olmuş.
  
  çukur çeylen köyümüzden kaşlı ahmeti/a'madı (kaşlı ahmet demek gerek ama bizim bölgede hacıların osmanı dendiğindeki gibi ismi nesneleştirme geleneği vardır (bkz: kiremitte buz musun/@ibisile). kopil efe iken sırrı efe'nin dost çevresine katılmış. galiba sırrı efe'nin bir kızı, annemin okul arkadaşı olmuş. annemin okul arkadaşı olan kızı büyük aşkı zeynep'ten değil, ma'tıp (mehtap) denilen bir kadından ve adı alive (aliva). sırrı efe önceleri babası tarafından arzı adlı bir kızla evlendirilmiş. arzı'dan 1.4.1933 kayıtlı semiye adlı bir kızı olmuş. yörede eksiksiz sesletimiyle sırrı demezler, "sırı efe" derler, türkünün yöresel söylenişlerinde buna dikkat edenler vardır. internetten buldurulabilecek ilhan kurt'a ait "beşkazalı sırrı efe" diye bir tarih-inceleme kitabı var.
  
  kaşlı ahmeti'nin oğlu celil'den öykülerini öğrendim. bu öykücükte ana kahraman sırrı efe değil ahmet onbaşı. sırrı efe bir gün kaşlının yanına ziyarete geliyor. yiyip içtiklerinde kaşlı sırrı'ya yatak ettiriyor. adam yattıktan sonra ahmet onbaşı atla 70 km tepip uzaklardaki bir hasmıyla kapışıyor veya efeliğini yapıp geliyor. sanırım kimseyi öldürmedi, yoksa bir şekilde ortaya çıkardı. ertesi sabah jandarma sorgusunda kaşlı sırrı efe'yi tanık gösteriyor, şüpheli şahıs olmaktan kurtuluyor. sırrı anlıyor dalgayı. sırrı efe, 'ben o kadar nam yaptım ama bu numara aklıma gelmezdi, sen benden üstünmüşün, ver elini öpeyim,' demiş. çok uyanıkmış kaşlı ahmet dayımız. (bkz: kaşlı/@ibisile)
  
  hakkında eskiden okuduğum kişisel tarih denemesini feysbuk'ta yeniden buldum..
  üç telli, cura ve sipsi ile yöresel sırrı efe türküsü..
  
  kşz. kerimoğlu/@ibisile
  kşz. incealiler'deki dumuş ince
  (bkz: göbele)
  (bkz: zeybek/@ibisile)
  (bkz: ne zamancık)