vanitas

• vanitaslarda yer alan bazı sembollerin anlamları
  krallık tacı - gümüş kase : ruhsal boşluk
  kanatlı kum saati - kapaklı boyun saati - söndürülmüş şamdan : zamanın akışı
  küre : dünyanın ve dünyevi gücün sembolü
  çarmıhta isa ve onun üzerinde duran tesbih : dua ile ilgili birer anımsatma işareti
  kurukafa : fanilik
  kurukafanın üzerinde duran mısır püskülü ve sarmaşıktan örülü taç : yeniden diriliş ve sonsuz yaşam
  örümcek : narinlik
  yılan ve kertenkelenin kurukafa ile yanyana olması : insanlığın yolundan çıkması
  kara sinek : günah
  yanan mum : isa'nın karanlığı dağıtan sembolü
  çiçek buketleri : genel olarak fanilik anlamını taşır
• latince kökenli bir kelimedir. gurur ya da kibir anlamına gelir. memento mori anlayışının bir uzantısıdır. misal, güzelliğiyle ayna karşısında gururlanan bir kadın figürüne, canını almak üzere yaklaşan eli tırpanlı bir iskelet ya da azrail'i gösterir. vanitas resimlerindeki amaç, insana dünya zenginlikleri karşısında insan yaşamının ölümlülüğünü anımsatarak ahlaki bir ders vermektir.
• boş şey beya boşluk sözcüklerinin karşılığıdır. insanın ölümlüüğünü ve bütün dünyasal zevklerin ve başarıların geçiciliğini simgeleyen nesnelerin yer aldığı ölü bir doğa resmidir. özellikle 17. yüzyıl hollanda ve ispanya sanatında populerdi.
• natürmortlarda resmedilen kurukafalar,içip bırakılmış boş bardaklar, yanmış mumlar, kopmuş enstrüman telleri ve benzeri motifler "vanitas objeler" olarak adlandırlır. vanitas motifler kullanan ressamın amacı, varoluşun geçiciliğini hatırlatmaktır.
• kelime anlamı gösteriş, kibir olsa da bize ölümü, yaşamın sona ereceğini, vaktin sınırlılığını, hiçliği, dünyanın anlamsızlığını anlatan bir natürmort türüdür.
  
  bu tabloların alameti farikası olan, bir vanitasta mutlaka görebileceğiniz bazı sembolik nesneler vardır. bunların en sık kullanılanı ise elbette, ölümü simgeleyen kuru kafadır.^* buna genellikle çiçek buketleri, kum saati, küre gibi nesneler eşlik eder.
  
  çiçekler faniliği, kum saati zamanın akıp gittiğini, küre dünyayı simgeler. bazılarında mücevherler, taçlar, değerli taşlar, altın veya gümüş sikkelere rastlayabilirsiniz. temelde dünyaya ait olanla ölümü hatırlatan şeyler bir aradadır.
  (bkz: amor fati) (bkz: memento mori)
  
  en güzel örneklerinden bazıları şunlardır;
  
  -vanitas otoportreli natürmort, peter claesz 1628
  
  -büyük kibir, 1641 (bkz: sebastian stoskopff)
  
  -vanitas, evert collier 1669
  
  -vanitas natürmort, maria van oostervijck 1630-1693
  
  -büstlü vanitas, joannes de cordua 1630-1702
  
  -vanitas buket ve kafatasıyla natürmort, adriaen van utrecht 1642
  
  -insan hayatının kibirlerinin bir alegorisi, harmen steenwijck
  
  -ı. charles ve henrietta'nın alegorisi, carstian luyckx
  
  derleme:
  *vanitas ı
  *vanitas ıı
  *vanitas ııı
  *vanitas ıv
  *vanitas v
  *vanitas vı
  *vanitas vıı
  *vanitas vııı
  *vanitas ıx
  *vanitas x
  *vanitas xı
  *vanitas xıı
  *vanitas xııı
  
  bu da şarkıların vanitası; death, come near me
  (bkz: draconian) (bkz: death come near me)
• her şeyin geçiciliğini ve ölümlülüğü hatırlatma amacı güden sanat ürünlerine denir. dünyayı bir nevi raistlin majere‘in gözleriyle görmek gibidir.
• latince "kibir"^* anlamına gelmekte ve aynı zamanda "hiçlik" anlamını da taşımaktadır.
  16. - 17. yüzyıl natürmort sanatının hollanda çıkışlı bir koludur. kuru kafa, en çok kullanılan sembol olmasına rağmen kullanılmadığı eserler de görülebilir. üzerinde memento mori yazan parşömen parçaları, balonlar, çiçekler, mumlar, kaseler, kuru kafanın üzerinde çiçekten yapılmış taç, kelebekler, müzik enstrümanları, eski kitaplar, kemikler vb. gibi birbiriyle alakasız nesneler bir masa üzerinde çizilir. bu sembollerin içlerinde anlam farklılıkları olsa da hepsi insana varlıkların varoluşlarının kısa süresi ile ölümü hatırlatmaya ve kibrinden kurtulması gerektiğini anlatmaya çalışır. bu yüzden hristiyan sanatı açısından önemli bir yere sahiptir vanitas eserleri. balık, inci, çanak, ipekböceği gibi semboller de isa mesih' e ithaf edilir. çizilen güzel nesneler de çekiciliklerine kanıp kibrimize yenik düşmememiz gerektiğini simgeler ve aynı zamanda ahlaksal anlamlar barındırır.
  sembollerin kullanım biçimleri de kendi aralarında farklı anlamlar barındırır. örnek olarak nesnelerin içinin boş olması hiçlik, sonsuzluk ve anonimlik anlamlarını taşırken yemeğin anlamı farklıdır. çok olmasa da vanitasda kullanılan şekelermeler cennetin ve hristiyan inancının güzel tadını, sütle dolu bir kase "cennetin sütü"nü (aynı inanç islam' da da var) temsil eder. yanan bir mum anlam ve ruhu temsil ederken sönmüş bir mum ölüm ve unutmayı temsil eder. kısacası canlılık, yaşam isa' yı, cenneti temsil ederken eskimiş ve ölmüş varlıklar da ahlaksal bir öğreti niteliğindedir.
  gül çiçeği ve kiraz cinsellik ve aşkı, haşhaş isa' nın acılarını; kanatlı haşeratlar da şeytanı ve kötü ruhu (beelzebub yani sineklerin tanrısı) simgeler.
  
  juan sanchez cotan, pieter claesz, jan davidsz de heem, balthasar van der ast önemli temsilcileriyken caravaggio, rembrandt, goya ve van gogh da bu tarzda eserler vermiştir.
• boş, beyhude anlamına gelen vanitas; hristiyan dünyasında, 16.-17. yüzyıllarda etkili olan bir resim stilidir.. bu stildeki resimler, başta yatak odaları olmak üzere evlerin çeşitli odalarına asılırlardı... resimlerin özelliği, genellikle bir masa üzerinde zıtlıklar barındıran objelerin resmedilmiş olmasıydı… örnek olarak; masanın üstünde bir yandan çiçekler, paralar gibi dünyeviliği, geçiciliği vurgulayan objeler resmedilmişken, hemen yanında kum saati olsun, kafatası olsun ölümü hatırlatan simggeler bulunmaktaydı.. böylece memento mori geleneği uygulanmakta, yani ölümü hatırlatarak insanları doğru yola çağırma amacına hizmet edilmekteydi..
  
  vanitas'larda yer alan bazı sembollerin anlamları:
  krallık tacı - gümüş kase: ruhsal boşluk
  kanatlı kum saati - kapaklı boyun saati - söndürülmüş şamdan: zamanın akışı
  küre: dünyanın ve dünyevi gücün sembolü
  çarmıhta isa ve onun üzerinde duran tespih: dua ile ilgili birer anımsatma işareti
  kurukafa: fanilik
  kurukafanın üzerinde duran mısır püskülü ve sarmaşıktan örülü taç: yeniden diriliş ve sonsuz yaşam
  örümcek: narinlik
  yılan ve kertenkelenin kurukafa ile yan yana olması: insanlığın yolundan çıkması
  kara sinek: günah
  yanan mum: isa’nın karanlığı dağıtan sembolü
  çiçek buketleri : genel olarak fanilik anlamını taşır
  
  boş şey veya boşluk sözcüklerinin karşılığıdır. insanın ölümlülüğünü ve bütün dünyasal zevklerin ve başarıların geçiciliğini simgeleyen nesnelerin yer aldığı ölü bir doğa resmidir. özellikle 17. yüzyıl hollanda ve ispanya sanatında popülerdi.
• etimolojik anlamı ''boş'', ''değersizlik'', ''anlamsızlık'' gibi sözcükleri ifade eden ve latince bir kelime olan ''vanus''tur.
  
  barok dönemde sıklıkla kullanılan bir resim stilidir. ölümü, hayatın ve hazzın geçici olduğunu, "kafatası", "kum saati" ve "mum" gibi figürlerle sembolize eder. vanitas'da ''zenginlik'' ve ''irtihal'' gibi nosyonlar, kontrast bir şekilde tasvir edilir. bu janrda en çok bilinen eserler erken yıllarda tekvin edilen natürmortlardır. barok dönemden önceyse, ortaçağ'daki mezar ve heykellerde benzer motiflerin olduğu ifade edilir. rönesans'ta ise bu tür motifler, giderek daha dolaylı hale geldi.
  
  yaygın vanitas sembolleri arasında gösterilen kafatası, çürük meyve, baloncuk, duman ve saatler hayatın kısa olduğunu, ölümün ansızın tezahür ettiğini ve zamanın yıpratıcılığını sembolize eder. keza çiçekler ve kelebekler de bunları hatırlatan diğer ögelerdir. sözgelimi bir limonu ele alalım: dışarıdan bakıldığında rengi ve görünüşü ile albenili bir meyve olabilir; lakin acı bir tada sahiptir.
  
  tüm bunlar dışında imgeleme dayanan duyusal tasarımların hakim olduğu vanitas, aynı zamanda nesnelerin ahlaki bir çatışmanın da yansımasıdır. varşova'daki national museum'da yer alan ve abraham mignon'a ait ''composition of flowers'' vanitas'ı sarih bir şekilde olmasa da ele alan müstesna eserlerden biridir. yılanların ve zehirli mantarların olduğu son derece vahşi ve tehlikeli doğada güçlükle seçilebilen kuş iskeleti, gösterişin ve yaşamın kısalığının girift edildiği bir yapıttır.
• boşların boşu, herşey boş anlamına gelir. hollanda barok'unda sıkça görülen bir temadır da ve ders olarak anlatılacaksa derse bir adet max weber protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu, bir adet lale, ki istanbul'da bol miktarda mevcut şu sıralarda, bir adet de pişmiş kelle ile girilebilir.