saudi aramco

• (bkz: saudi haramco)
• zahran'da kurulmuş olması şiiler'in yaşadığı yerlerle ilgili değil de petrol'ün orada çıkmasıyla daha alakalı olabilir.
• socal ve texaco nun ortaklaşa 20 yy ın başında suudi arabistanda kurduğu petrol şirketi.
  
  şimdi socal ve texaco kim derseniz gene aynı yere gidersiniz, tabii ki standard oil in anti-tröst yavrulari
• yine vatana millete kürek kürek bilgi akıtmak maksatlı bir entry ile karşınızdayız:son günlerin gözde şirketi saudi aramco. aramco en karlı şirket ünvanıyla halka arza geri sayım yapıyor şirketin %0,5'i halka arz edilecek. dünyanın her 8 varillik petrol talebinin birini bu şirket karşılıyor ve günlük karı tam tamına 304 milyon dolar.
  
  halk arasında kısaca “aramco” olarak bilinen ve resmi literatürde de suudi arabistan petrol şirketi olarak geçen saudi aramco; köken itibariyle diğer birçok petrol-doğal gaz devini açık ara farkla geride bırakmaktadır. aramco’nun kuruluş yılı bundan 86 yıl öncesine; 1933 yılına dayanmaktadır.
  
  1920'ler...birinci dünya savaşı’ndan en karlı çıkan devletlerden biri olan abd; 'ulan biz böyle giderse ayvayı yeriz, karlı işlere girmemiz lazım' diyerek savaştan kalan yaraların sarıldığı 1920’li yıllarda kendi ülkesindeki aramaların yanı sıra uluslarası çapta petrol, doğal gaz ve enerji ortaklıkları için arayış içerisine girmişti. özellikle o dönemin abd yönetiminin ticari konularda sağladığı kolaylıklar; abd’li petrol şirketlerinin yurt dışında keşfe çıkmasını kolaylaştırmış, büyük para babaları dünyanın dört bir yanına dağılmıştır.
  
  yurt dışında petrol aramalarında bulunan abd’li şirketlerden bir olan standard oil of california (socal) ki john d. rockefeller'in standard oil'inin bir alt kuruluşudur; ilk başarısını bahreyn’de yerel petrol şirketi bahrain petroleum co. (bapco) ile yaptığı ortak bir girişimde elde etmiştir. 1932’de bulunan bu rezerv sayesinde arap yarımadası petrol avcılarının dikkatini çekmiş ve buradaki yoğunluğu arttırmıştır.
  
  eee bunu duyan suudiler hemen uyanmışlar tabi mevzuya. yüksek teknolojili ve zenginlik açlığıyla dolu bu abd’li şirketlerin yarımadaya göz dikmesini fırsat bilen suudi arabistan hükümeti; kardan pay verme karşılığında kaliforniya petrol şirketi’nin (socal) kendi ülkesinde de arama yapmasına izin vermiştir. rezerv arama çalışmalarının hızlanabilmesi için 1933 yılında california-arabian standard oil (casoc) adında bir şirket kurulmuş ve suudi topraklarında keşfe başlamıştır. şirket ilk olarak kral abdülaziz ibn-i el-suud ve abd başkanı franklin roosevelt tarafından ortak olarak kurulmuştur. işte bu casoc; günümüzde saudi aramco ismiyle anılan şirketin ta kendisidir.
  
  casoc için aslında işler ilk başta hiç iyi gitmemiş. tam 4 yıl boyunca hiçbir nane bulamamışlar ve 'ulan baltayı taşa vurduk galiba' diyip sıyrılmaya çalışmışlardır. hatta şirket bu zararları finanse edemeyince %50 hissesini texaco'ya satmak zorunda kalmış. ancak 1938'de şans casoc'un yüzüne gülmüş; zahran şehrinde yapılan sondaj çalışmaları sonucunda bir petrol rezervi bulunmuş ve hiç bekletilmeden üretime başlanmıştır. yapılan sondaj ve varilleme çalışmaları sonucu günde 1500 varil kapasitesi olduğu tespit edilen bu rezerv hem casoc’a umut vermiş, hem de önceki yıllar boş yere yapılan keşiflerin zararı çıkarılmaya başlanmıştır.
  
  zamanla çok daha zenginleşen casoc, 1944 yılında ufak bir isim değişikliğine gitmiş ismini arabian american oil company kelimelerinin ilk iki harfleri olan aramco olarak güncellemiştir. aramco’nun büyük bir ivme kazanarak kalkınmaya başlaması diğer amerikalı petrol şirketlerinin de ilgisini çekmiştir. öyle ki; 1948 yılında aramco’nun %30’u exxon, %10’u da mobil tarafından satın alınmıştır. geri kalan pay da %30’arlık dilimler halinde socal (kaliforniye petrol şirketi) ve texaco (texas petrol şirketi)’ne kalmıştır.
  
  saudi aramco'nun değeri 1.25 trilyon ile 10 trilyon dolar arasında tahmin edilmekte olup bu rakamlar ile dünyanın en değerli şirketidir. şirketin merkezi, suudi arabistan'ın doğusunda, zahran'da yer almaktadır.
  
  şirket suudi arabistan'daki tüm enerji kaynaklarını yönetmektedir. 2015 forbes raporuna göre, saudi aramco dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz şirketidir 60.000'e yakın çalışanı ve 380 milyar dolara dayanan kârı ile tam bir para makinasıdır. saudi aramco, dünyanın en büyük kıyı petrol sahası gavar ile dünyanın en büyük açık deniz petrol sahası olan sefaniye sahalarını işletmektedir.
  
  şirketin ceo'su ,ceo’luk görevini 2008 yılında alan, khalid a. al-falih'dir. aynı zamanda suudi arabistan sağlık bakanlığı da yapmış olan falih; texas a&m üniversitesi’nde makine mühendisliği okuduktan sonra uzun yıllar aramco bünyesinde önemli görevlerde bulunmuş ve sonunda şirketin ceo’luk makamını elde etmiştir.
• dunyanin en buyuk $irketi. halka acik olmadigi icin bu $ekilde bilinmese de, tahmin edilen ederi 780 milyar dolar civari. anonim olan en buyuk exxon mobil'in 480 milyar oldugunu hatirlamakta fayda var (2006).
• "saudi" aramco'dan önceki tarihçesi bence farklıdır, o yüzden ayrı başlık altında tartışılsa yeridir.
  
  bugün petrol deyince ilk aklımıza gelen, sanki petrolün \anavatanı gibi düşünülen arabistan'ın petrol ile tanışması aslında epey gecikmelidir, nerdeyse 100 yıl kadar gecikmeli hem de. birinci dünya savaşından sonra iran ve ırak'ta petrol çıkarmaya başlayan ingilizler bile arabistan'ı uzun süre bi petrol kaynağı olarak ciddiye almamıştır. o zamana dek tüm dünyanın petrol ihtiyacının yaklaşık %70'ini sağlayan, ve kendi petrolünün bolluğunun yarattığı sorunlar ile boğuşan abd'nin de uzun süre gidip ortadoğu'da petrol aramak gibi bi derdi olmaz.
  
  amerikalılar içinde ilk hamle, standard oil'in mahkeme kararı ile 34 ayrı şirkete bölünmesi sonucu kendi topraklarındaki üretim payı yetersiz kalan ve bu yüzden dışarıya açılmak zorunda kalan socal (standard oil of california)'den gelir. 1932 yılında bahreyn'de petrol bulunmasından cesaret alarak, o zamana dek kimsenin (john philby hariç) petrol bulmayı ummadığı arabistan'da şanslarını denemek için yavru şirketleri california-arabian standard oil'i (casoc) kurarlar. ancak çabaları boşa çıkar, finansal olarak sıkıntıya girerler. 1936 yılında texaco bunların imdadına yetişir ve casoc'un %50'sini satın alarak socal'e ortak olur.
  
  1938 yılında ilk ciddi petrol keşfi yapılır. 1944 yılında şirketin ismi casoc'tan aramco'ya (arabian-american oil company) çevrilir. yalnız bu isimlendirmeler yanıltmasın, şirketin sahipleri tamamen amerikalıdır ve araplarla hiç bir bağları yoktur, tıpkı anglo-persian oil company'nin iran ile, turkish petroleum company'nin türklerle, iraq petroleum company'nin ıraklılarla hiç bi bağının olmaması gibi.
  
  isim değişiminden sonra da işler umulduğu gibi gitmez, casoc/aramco batmaya meyilli bir girişim gibi durur. ancak 2. dünya savaşı dünyadaki tüm dengeleri değiştirmiş, ve petrolün önemi tartışılmaz hale gelmiştir. farkedileceği üzere savaşı petrol rezervlerini kontrol eden ülkeler kazanır ve petrole ulaşımı olmayan almanya ve japonya savaşın sonralarına doğru petrol yetersizliği nedeniyle uçaklarını havalandıramaz bile. hatta kuzey afrika'da yakıtsızlık yüzünden kamyonlarını develere çektirmişleri vardır, o derece. dolayısıyla savaşı kaybederler. amerikan hükümeti de gelecekteki herhangi bi savaş ihtimaline karşın rezervlerini koruma altına almayı öncelik haline getirir. kendi petrollerini kullanmak yerine dışardan petrol bulmak için şirketlerine gerekli tüm teşvikleri sağlar.
  
  1948 yılına gelindiğinde arabistan'ın devasa petrol rezervlerine hakim olduğu anlaşılmış ve aramco'nun cazibesi iyice artmıştır. petrolün kokusunu alan jersey (standard oil of jersey, daha sonraki adıyla exxon) aramco'ya ortak olmak ister. yıllardır tüm ceremeyi çekmiş ve sonunda büyük ödülü elde etmiş olan socal mühendisleri jersey'in hazıra konmasına itiraz ederler. ancak jersey'in economik gücü ağır basar ve 1948 yılında aramco %30 socal, %30 texaco, %30 jersey + %10 socony vacuum (sonraki adıyla, mobil) oranıyla 4 amerikan şirketi arasında paylaşılır.
  
  1950 yılında gelindiğinde şirket resmen para basmaktadır. meşhur marshall planı çerçevesinde avrupa'nın yeniden ayağa kaldırılması sürecinde arabistan petrolü çok önemli yer tutar. bu sırada kral ibn saud da ihya olmaktadır tabi, gelirin çok çok çok küçük bi kısmını almasına rağmen. öyle ki, göstermelik atıp tutarken israil'in kuruluşuna bile müdahale etmez, hatta dolaylı olarak destek olur.
  
  bu sırada venezuela'da, o zamana dek ülkenin petrolünü amerikalılara peşkeş çekmekte olan diktatör juan vicente gómez'in ölümü ile beraber bazı ciddi değişimler vuku bulmaktadır. 1943 yılında, hükümetin petrol gelirlerinin %50'sine el koyması yasalaşır, ve bu gelişme deyim yerinde ise eşşeğin aklına karpuz kabuğu düşürür. (burada ırkçılık yapmak istemiyorum ama petrol tarihini okudukça ozellikle suudi araplara eşşek demekten de kendimi alamıyorum, kusura bakmayın.) 1950 yılında, ibn saud aynı taktiğe başvurarak aramco'nun kârının %50'sine ortak olur.
  
  bu sırada şirketin merkezi new york'tan dahran'a taşınır. ilerleyen bir kaç yılda halen dünyanın en büyük petrol rezervi olan devasa ghawar petrol yatağı keşfedilir. bu öyle böyle bir petrol yatağı değildir, rakamlar insanın aklını uçuklatır.
  
  1973 yılındaki arap-israil savaşından sonra amerikalılar ile suudiler arasındaki ipler iyice gerilir; kral, aramco'nun önce 25%'ini, sonra %60'ini, 1980 yılında ise tamamını kontrol altına alır. amerikalılar bu süreçte çalışmaya ve arapların petrolünü çıkarmaya devam etmektedirler.
  
  1988 yılında şirketin ismi saudi arabian oil company olarak değiştirilir, ve şirketin tüm kontrolü suudilere geçer. amerikan izleri şirketin kısaltmasında yaşamaya devam eder sadece; saudi aramco.
• koskoca bir ülkenin -ya da kabile mi demeliydim- can damarı. saudi aramco'nun hapşurması demek, suudi arabistan'dan mısır'a, ürdün'den amerika'ya kadar uzanan bir coğrafyanın kanser olması demek. minnacık bir sabotaj, ufacık bir saldırı ihtimali bile bu bölgenin stabilitesini bozmaya yetecekken, işid de dahil hiç bir terör örgütünün uzanamadığı bir para şelalesidir saudi aramco. ilginç değil mi?
  
  ortadoğu'da sizi bir beyaz yakalı olarak gerçek manada zengin edebilecek müşterilerden biridir aynı zamanda, zira sınırsız bütçeleri bulunmaktadır. istisnasız her şeyin en iyisinden, pazarlık yapmadan alırlar.
• 1933 yılında amerikalılar tarafından kurulmuş günümüzde ise suudi arabistanın devlet şirketi haline gelmiştir. 2009 yılında günlük petrol üretimini 12 milyon varile çıkaran bu şirket, dünya petrol üretiminin %10'undan fazlasını karşılamaktadır. dünyadaki en büyük petrol ve dördüncü büyük doğalgaz rezervlerine sahiptir.
• arabistani arabistan yapan sirkettir. suud kral ile ortak amerikan firmasidir. kendine ait guvenlik kuvvetleri daha vardir.
• isminin acilimindan da anlasilabilecegi uzere (arabian american oil company) abd ile ortak calisan bu sirket halen usame bin ladin'in aile sirketi olan saudi bin-laden group ile ortak projeler yurutmektedir. bu sekilde ozellikle korfez bolgesindeki bircok insaat projesinde abd ve bin-laden group beraber calismaktadir halen. ^*