rigor mortis

• canlının kilosuna, et kalınlığına, bir av hayvanıysa avlanma şekline, vücutta bulunan enerjinin durumuna göre başlama süresi değişen doğal savunma sistemdir bu. "öldükten sonra gelen savunma sisteminin bana ne hayrı var lan" diyen bilim sever kişiler için biraz daha açalım konuyu. şimdi bilindiği üzere gelişmiş canlılarda hareket kasları oluşturan aktin ve miyozin ipliklerinin birbirlerinin içine kayması ile sağlanır. bu kayma hareketine enerji sağlamak için de canlı, miyozin ipliğine sürekli atp bağlamak zorundadır. eğer bir nedenden dolayı bu miyozin ipliği atp ile doyurulmazsa kendisi gidip aktin ipliği ile birleşir ve aktomiyozin adı verilen yepyeni, taşlardan sert yekpare bir yapı oluşturur. hee yani neymiş? rigor mortisin oluşma nedeni kaslara yeterli atp iletilememesi imiş. işte bu nedenle canlının öldüğü sırada ne kadar atp sahibi olduğu, ölüm sertliğine giriş ve orda kalış zamanı belirleyen bir faktörmüş.
  
  -iki sattir anlatıyosun ama hala savunma sistemi meselesine gelmedin puşt.
  
  haklısın sevgili okuyan kişi şimdi oraya geliyorum. efendim ölüm sertliği falan denince nedense akla ilk önce kaskatı kesilmiş insan bedeni geliyor. oysa et ticareti yapan firmalar bu konuyu araştırken farketmişler ki rigor mortis sürecinde canlı bünyesinde enzim bakteri ve bozulmaya neden olan aktiviteler sıfıra çok yakın değerlere düşüyorlar. yani bir balık/dana/tavuk ölümsertliğine girdiği anda ugun koşullara alınıp dondurulursa, bozulması çok daha geç olmakta, taze kalma süresi uzamaktadır. hani ticari anlamda da düşünmeyelim. siz balığı tuttuğunuzda ölüm sertliği geçmeden buzdolabına kaldırırsanız, çok daha uzun bir süre tazeliğini muhafaza edebilirsiniz.
  
  -bu mu yani şimdi savunma sistemi ?
  -evet bu
  
  şöyle de birşey var ki olta balığının ağ balığından kıymetli adledilmesi bu konuyla biraz alakalıdır. ağ balığı ağ toplanana kadar orda çırpınıp enerji harcadığı için ölüm sertliğine erken girer ordan erken çıkar ve tazeliğini nispeten daha kolay kaybeder. diğer yandan olta balığı mis gibidir stres olup atp parçalamamıştır, rakının yanında kuzu kuzu yatmaya hazırdır, candır o candır.
• rigor mortis laktik asit birikiminden degil atp yoklugundan kaynaklanan bir durumdur. atp yoklugu myosin'lerin head kisimlarinin actin'lerden ayrilmasi icin gereklidir. myosin head'lerin actin'lere baglanmasi kasilmanin baslamasidir ki bu olay da atp'nin adp ve inorganik fosfata yikilmasi ile olusur. bunun icin gerekli olan atpaz aktivitesi myosin head'lerde mevcuttur. daha sonra bir stroke hareketi gerceklesir. myosin headler bukulur. actinler z cizgisinden sarkomer merkezine dogru cekilir. bu bir kasilma devridir. ikinci devir icin myosinlerin actinlerden ayrilmasi gerekir. bunu saglayan sey ise myosinlere atp baglanmasidir. simdi olumle beraber oksijenli solunum durdugundan atp uretimi duser duser ve sifirlanir. atp yoklugunda myosinler actinlerden ayrilamaz ve kas kasilma vaziyetinde kalir.
• ölü sertliği anlamına gelen rigor mortis, ölümden sonraki birkaç saat içinde ortaya çıkan kaslarda görülen sertlesmedir. ölüm ile birlikte sinir sisteminin etkisini yitirmesiyle kaslarda bir gevşeme olur. ortalama olarak 3-4 saat kadar süren bu dönemi takiben ölü sertliği başlar. bu dönem 24-36 saat kadar sürer ve çürümenin başlamasıyla kaslarda tekrar bir gevşemeyle sonlanır. ölü sertliğinin başlangıcı ölümden hemen sonraysa genellikle 1-6 saatlik bir süreçte kendini gösterir , 6-24 saatte en yüksek düzeyine ulaşmakta ve 12-36 saat veya daha uzun sürede çürümenin başlamasıyla sona ermektedir. sürelerdeki farklılık kişilerin vücut yapisi ,ölümün meydana geliş sebebi ,ortam ısısı ,kişinin ölmeden önce enerji harcayan bir eylem içinde olup olmadığı gibi birçok değişkenin ölü sertliğini etkilemesinden dolayıdır. gençlerde ,yaşlılarda ve düşük kas kütlesine sahip olanlarda ölü sertliği hemen oluşmaktadır.
• postmortem değişikliklerden birisidir. ölüm sonrası primer kas gevşemesini takiben 3-6 saat içerisinde başlar. öncelikle küçük kas gruplarından başlar ve tüm vücuda yayılır. iris kasları tutulması pupillada düzensizlikler oluşturur, erektör pili kasları kasılması sonucu deride tüyleri diken diken olmuş görüntüsü ortaya çıkar. striktin zehirlenmesi, ağır egzersiz ve tetanoz varlığında ölüm katılığı daha hızlı olur. kas zayıflığı olan kişilerde daha geç olur. rigor mortis çürümenin başlamasıyla kendiliğinden çözülürken bundan önce büyük eklemlere fleksiyon ve ekstansiyon yaptırtılarak da büyük oranla çözülebilir. alt grupları mevcuttur:
  suda boğulma gibi, elektrik çarpması gibi bazı olaylarda katılık primer kas gevşemesi olmadan başlar, buna kadaverik spazm denir.
  ceset, yüksek ısıya maruz kaldığında kas proteinlerinin koagüle olması durumunda ise sıcaklık rigoru oluşur. büyük eklemlerde fleksiyon sonucu ceset pugulustik duruş denilen boksör postüründe kalır.
• rigor mortis başlamadan önce örneğin ölünün gözlerini kapamak gibi işlemler yapılmadıysa cenaze gözü açık gidecek demektir.
• rigor mortis olan bir cesedin kasları, cesedi oturur pozisyona getirecek kadar kasılabilir.
• vücudun ölüm sonrası katlılaşma hali, kaslardaki kimyasal reaksiyon vücudun demir gibi sert olmasini saglar.
• bütün dizi-film yapımcı ve yönetmenlerinin bilmesi gereken latince terimdir.
  ölen sevgiliyi kucaklayıp giderken sevgilinin kollarının bacaklarının estetik estetik sallanması diye bir şey yok maalesef. o vücut kaskatı kesilir, kollar ve bacaklar çekilir. sonra ölen birinin gözlerini saatler sonra kapatmak filan gibi şeyler de yok, elinizde kaldığını görürsünüz valla.
  bugüne bugün dexter bile rita'yı bulduğunda gözlerini kapattıysa türk dizileri için bu yanlışın bolluğuna değinmek yersiz.
  insanların ölümün sertliğinden ve netliğinden kaçınmasından kaynaklanıyor sanırım.
• olum vaktinden 3 saat kadar sonra baslar, 12. saat civari en sert halini alir ve 72. saat civarinda tamamen kaybolur. (bkz: livor mortis)
• texaslı thrash grubu.bende sadece rigor mortis vs. the earth bulunur.begenirim kovboyları.