osmanlı bankası

• ahmed hâşim'in de bir süre memurluk ettiği banka.
  
  la banque impériale ottomane / ottoman bank.
  
  //osmanlı bankası tarihçesi
  
  bank-ı osmanî-i şahane, uzun yıllar osmanlı imparatorluğu'nun resmi bankası ve hazinedarı olarak görev yaptı. imparatorluk genelinde birçok altyapı yatırımını destekleyen banka, yaygın şube ağı sayesinde piyasa ile ilişkilerini artırarak ticari bankacılıkta kendisine önemli bir yer edindi. aynı zamanda banknot emisyonu imtiyazına da sahip olan bank-ı osmanî-i şahane; mevduat, emanet, kredi ve iskonto gibi hizmetleriyle günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
  
  1914 tarihli ticaret yıllığında, bank-ı osmanî-i şahane'nin ilanı
  
  bank-ı osmanî-i şahane'nin kuruluşu, 4 şubat 1863 günü imzalanan bir sözleşmeyle gerçekleştirildi. 1856'da ingiliz sermayesiyle kurulan ottoman bank'in ingiliz ortakları, şirkete yeni katılan fransız ortaklar ve osmanlı makamları tarafından imzalanan sözleşme, kırım savaşı'ndan beri süregelen mali krize son vermeye kararlı sultan abdülaziz tarafından kısa bir süre içinde onaylandı. böylece ottoman bank'in mirasını devralan bank-ı osmanî-i şahane, 1 haziran 1863 tarihinden itibaren yeni kimliğiyle hizmet vermeye başladı.
  
  para sisteminin sağlıklı hale getirilmesi ve bank-ı osmanî-i şahane'nin kurulması, tanzimat'ın maliye alanındaki icraatlarının başında yer alıyordu. banka, osmanlı imparatorluğu'na borç kaynağı yaratacak, borçlanmalarda aracı rolü üstlenecek ve devlet bankalarının en önemli imtiyazlarından biri olan para basma hakkını kullanacaktı. 17 şubat 1875'te imzalanan yeni bir sözleşme ile banka, imparatorluğun hazinedarı konumuna getirildi. böylece, artan mali desteğine karşılık, bütçenin hazırlanmasında ve uygulamasında söz sahibi olarak, hazine işlemlerinde de tekel durumuna geldi.
  
  osmanlı imparatorluğu'nun mali krize girmesi sonucunda, banka, bu duruma çare olarak görülen düyun-ı umumiye idaresi'nin 1881'deki kuruluşunda aktif rol aldı. devletin borçlanma yükünün önemli bir kısmını düyun-ı umumiye'nin devralmasıyla yeniden yapılanma sürecine giren bank-ı osmanî-i şahane, ticaret ve yatırım bankacılığına yöneldi. o yıllarda, müşterek-ül menfa tütün rejisi (1884), rumeli demiryolları bağlantıları (1885), beyrut limanı şirketi (1888), selanik istanbul demiryolu bağlantısı, izmir-kasaba demiryolu'nun uzatılması (1984), ereğli kömür madenleri (1896), beyrut-şam-havran demiryolu ve uzantısı (1892-1900) ile bağdat demiryolu (1903) yatırımlarına iştirak etti. altyapı girişimlerinin yanı sıra giderek genişleyen müşteri portföyüne de kavuşarak, bir ticari banka kimliğine bürünmeye başladı. bu doğrultuda 1890 yılından başlayarak şube sayısını artırmaya önem veren banka, 1910'dan sonra iyice çoğalan şubeleri sayesinde piyasa üzerindeki etkisini daha da güçlendirdi.
  
  1. dünya savaşı, bankanın faaliyetlerini oldukça etkiledi. osmanlıların savaşa girmesiyle, fransa ve ingiltere'nin gözünde osmanlı hukukuna bağlı bir şirket olarak "düşman kuruluş" niteliği kazanan banka, osmanlı imparatorluğu tarafından da ingiliz ve fransız sermayesi sebebiyle aynı derecede güvenilmez kabul ediliyordu. bu dönemde, fransız ve ingiliz müdürlerin görevlerini bırakması ve para basma imtiyazından vazgeçilmesi şartıyla, bankanın faaliyetlerine devam etmesine izin verildi.
  
  bank-ı osmanî-i şahane, savaştan sonra 10 mart 1924 tarihinde imzalanan bir sözleşmeyle para basma imtiyazını türkiye cumhuriyeti'ne devrettiyse de, merkez bankası'nın kuruluşuna kadar hazine işlemlerini sürdürmeye ve devlet bankası statüsünü korumaya devam etti. bu dönemde, yeni siyasal rejime uygun olarak "osmanlı bankası" adını aldı. 1933 yılının haziran ayında imzalanan sözleşmeyle özel bir ticaret bankası olarak yapılanan osmanlı bankası, 1952'de imzalanan bir başka sözleşmeyle, 1990'lara dek süren yeni statüsüne kavuştu.
  
  1914 yılında, 37'si anadolu'da, 11'i suriye ve filistin'de, 5'i mısır'da, 3'ü istanbul'da, 5'i trakya'da, 6'sı makedonya'da ve diğerleri kıbrıs, mezopotamya, arabistan ve arnavutluk'ta olmak üzere 80'i aşkın şubesi bulunan osmanlı bankası; gerek savaş boyunca, gerekse hemen sonrasında şubelerinin çoğunu kapatmak zorunda kaldı. buna karşılık, 1920-1930 yılları arasında ingiliz sermayedarların isteği doğrultusunda, ortadoğu'da hızlı bir şubeleşmeye gidildi. 1956 yılında mısır şubelerinin millileştirilmesi ve el konulması sonucunda ortadoğu'daki faaliyetlerinde önemli bir kayba uğradı. aynı dönemde kenya, uganda, tanzanya, rodezya, katar, abudabi, sudan ve katar'da, ingiliz sermayedarlara bağlı olarak çalışmalarına devam etti. 1969 yılında ana sermayedar grup paribas'in isteği doğrultusunda; avrupa, ortadoğu ve afrika'daki şubelerini grindlays bank'e devreden osmanlı bankası, bu tarihten itibaren yalnızca türkiye sınırları içerisinde hizmet vermeye başladı. 1993'e gelindiğinde anonim şirket statüsüyle yeniden yapılanan bankanın hisseleri, haziran 1996'da garanti bankası'na ait clover investments tarafından satın alındı ve banka, doğuş grubu'na katıldı. 31ağustos 2001 tarihi itibarıyla doğuş grubu bünyesindeki körfezbank ile birleşen osmanlı bankası, 21 aralık 2001'de ana hissadarı garanti bankası'nın bünyesine dahil oldu.
  
  osmanlı bankası şubelerinin kronolojik listesi
  
  (a. autheman, la banque impériale ottomane, comité pour l'histoire économique et financière de la france, p: 274-275)
  
  bank-ı osmanî-i şahane şubeleri, 1909
  
  1856 londra, istanbul, izmir, kalas (kap. 1866), beyrut (kap. 1921)
  1861 bükreş (kap.1921)
  1862 selanik, aydın, afyon karahisar (kap. 1880), manisa, larnaka
  1865 isparta
  1867 iskenderiye
  1868 paris
  1869 antalya
  1872 port-said
  1875 rusçuk (kap.1880), edirne, bursa, şam (kap. 1880)
  1878 filibe (kap. 1899)
  1879 lefkoşe, limasol
  1880 varna (kap. 1882)
  1881 nazilli (kap. 1898)
  1886 istanbul - yeni cami
  1889 adana, konya
  1890 sofya (kap. 1899), denizli, muğla
  1891 istanbul - beyoğlu, balıkesir, uşak, samsun, trabzon
  1892 rusçuk (tekrar, kap. 1921)
  1898 midilli (kap. 1921)
  1899 kastamonu, sivas
  1903 manastır (kap. 1914), üsküp (kap. 1914)
  1904 dedeağaç (kap. 1914), kavala, eskişehir, akşehir, trablusşam (kap.1921), kudüs
  1905 nazilli (tekrar), bandırma, bilecik, yafa
  1906 iskeçe (kap. 1914), erzurum, giresun, kütahya, antep, silifke (kap. 1907), mağosa, hayfa, trablusgarp (kap. 1912)
  1907 adapazarı, musul, minye
  1908 tarsus, humus (kap. 1921)
  1909 gümülcine (kap. 1914), tekirdağ
  1910 sufli, drama (kap. 1921), seres (kap. 1921), yanya (kap. 1921), kayseri, inebolu, ordu, geyve, bolvadin, mansure
  1911 manchester, işkodra (kap. 1914), rodos (kap.19031921), diyarbekir, harput / mamuret-ül-aziz, bitlis, van, ceyhan, sayda (kap. 1921), hüdeyde (kap. 1921), bingazi (kap. 1912)
  1912 bolu, urfa, sandıklı, söke, cidde (kap. 1916)
  1913 iskenderun (kap. 1921)
  1914 çanakkale, zahle (kap. 1921)
  1915 marsilya
  1919 hama (kap. 1921)
  1920 kerkük, aşar, tunus, kirmanşah
  1921 baf, troodos
  1922 beytüllahim, ramalla, nablus, hamedan, tahran
  
  kaynakça
  
  autheman, andré; la banque impériale ottomane, paris: comité pour l’histoire économique et financière de la france, 1996.
  
  histoire de la banque ottomane, istanbul, 1988.
  
  billiotti, adrien, la banque impériale ottomane, paris, 1909.
  
  clay, christopher, "the imperial ottoman bank in the later nineteenth century: a multinational "national" bank", in g. jones (derl.), banks as multinationals, londra, 1990.
  
  eldem, edhem, a 135-year-old treasure. glimpses from the past in the ottoman bank archives, istanbul, 1997.
  
  thobie, jacques, intérêts et impérialisme français dans l'empire ottoman (1895-1914), publication de la sorbonne, paris,1997.//
  
  kaynak:
  
  www.obarsiv.com/ob-tarih.html
  
  ---
  
  (bkz: ahmed haşim/#9283731)
• 1856 yılında 135.000 hissesinin 80.000 adedi ingilizlere 50.000 adedi fransızlara ve 5000 evet sadece 5000 hissesi osmanlılara ait olarak kurulmuş, zamanının merkez bankası işlevini gören banka.
  
  osmanlı da herşey çok iyiydi ya hani. hain dediğiniz mustafa kemal atatürk gelip osmanlıyı bitirdi diyorsunuz ya. ulan atatürk doğmadan taa 25 sene önce merkez bankanı bile ingilizlere, rotschield lara vermişsin hala padişah aşağı padişah yukarı konuşuyorsun.
• sanilanin aksine turkiyedeki ilk yabanci sermaye kurulu$u degildir.
  oncesinde baltazzi ailesinin kurdugu banque of constantinapol vardir.
• türk tarihindeki en amorf, en acayip, en garip en değişik kurumlardan biridir. tanzimat sonra oluşturulan kurumların bence en değişiğidir.
  
  1)önce adından başlayalım, devletin kırım savaşına girdiği en parasız kaldığı ve ilk kez dış borç almaya mahkum kaldığı sırada bank-ı osmanî-i şahane adıyla kurulmuştur. borç batağına saplanmış bir hazineyi fonlayan, sözüm ona şahane bankadır. ve güya zât-ı şahanenin (padişahın) bankasıdır. bankanın fransızca ve ingilizce isimleri daha da cafcaflıdır. banque impériale ottomane/imperial ottoman bank. yani osmanlı imparatorluk bankası. vay, vay, vay!
  2) şeklen osmanlı kurumudur ama sermayederleri ingilizler ve fransızlardır. türk çalışanları olsa da, çoğu çalışanı da ecnebidir.
  3) para basma hakkı vardır, hazineye de ortaktır ama yönetim tarzı bir özel bankayı andırmaktadır.
  4) osmanlı bankası faizle işlem yapan bir kurumdur ama banka binasının en yüksek yerinde el-kâsibu habîbullah hadis-i şerifi vardır. dünya üzerinde, bulunduğu yer ile en paradoksal ilişkiye sahip hat levha bu olabilir.
  5) devletin resmi bankasıdır ama bu bankaya olan borcu hazine ödeyemediği için düyun-i umumiye kurulmuştur. düyun-ı umumiye de, tıpkı osmanlı bankası gibi dışı osmanlı içi ecnebi olan bir kurumdur.
  6) osmanlı çöktükten sonra da, adındaki imparatorluk kısmını atmış ama osmanlı adıyla resmi banka huviyetini 1931'de t.c. merkez bankası kurulana kadar devam ettirmiştir ki, kurumsal isim anlamında aslında bu da enteresan bir olaydır.
  7) bu kadar badireyi atlatmış özel bir banka olarak yola devam etmiş ama 1999 ve 2001'deki kriz sürecine yenilerek garanti bankası ile birleşmiştir.
• 1856'da kurulan ingiliz sermayeli bank-ı osmani (ottoman bank) ile 1862 istikrazını üstlenen bir fransız mali grubunun (mayer amschel rothschild) eşit ortaklığıyla, 1863'te istanbul'da bank-ı osmani-i şahane adıyla kurulan banka. 2001 yılında garanti bankası'na katılmasıyla varlığı sona ermiştir.
• imparatorumuzun talimatıyla, ferit şahenk tarafından tekrar canlanacakmış. gelecek sene osmanlıspor da süper lige cıkıyor. sponsor da hazır. osmanlı da osmanlı.
• osmanlıya zamanında borç veren bankadır^*.. sonra deutsche bank bunu sollamış tabi.. şimdi nerde the ottoman bank nerde deutsche bank. hey gidi günler be sözlük.
• osmanlı bankası, osmanlı imparatorluğu'nda 1856 yılında ingiltere kralı'nın fermanıyla kurulmuş ilk bankadır...
  1970'lerde "yok birbirimizden farkımız ama biz osmanlı bankası'yız!" reklamıyla tanıdığımız bankanın en önemli özelliği "osmanlı görünümlü bir ingiliz!" olmasıdır!
  bu banka daha sonra "osmanlı'nın para basma yetkisi" verdiği bir bankadır...
  m.oğuz
• salt galata'da yer alan osmanlı bankası müzesinden çektiğim resimler ve okuduğum yazılardan aklımda kalanlar;
  
  banka 1856'da kurulur. 1875 ekim'inde ödemelerini kısmen kesme kararı alarak fiili bir iflas durumuna düşen osmanlı bir anda bütün itibarını kaybeder. bir nevi haciz kurumu olan düyun-ı umumiye idaresinin kurulmasıyla osmanlı'nın gelirlerinin büyük bir kısmı kontrol altına alınır. osmanlı bankası bu süreçte tam anlamıyla arada kalmıştır. bir taraftan devletin en büyük alacaklıları arasında yer alırken , diğer taraftan devlet bankası olarak devlete olabildiğince arka çıkmak durumundadır.
  
  saray ve çevresi; banka ilk kurulduğunda ingiliz sermayedarların bazı endişeleri vardır. bankanın kaynaklarının padişah ve çevresi tarafından istismar edilmesinden korkarlar. ilk dönemlerde buna benzer durumlar olmuşsa da banka bu konuda taviz vermez bir tutum takınmıştır. başta sultan abdülhamit olmak üzere bir çok şehzade ve sultan servetlerinin bir kısmını bankada değerlendirmişlerdir. daha sonraları ise haremağaları gibi hanedan dışı saray görevlileri de banka operasyonlarına katılıp servetlerini bankaya emanet ederler.
  
  spekülatör ve yatırımcılar; arşivlerde kayıtlı 6000'e yakın portföy sahibi müşteri bulunmaktadır. bunlar ağırlıklı olarak modern dönemin elitlerinden oluşuyordu. (bürokrat ve subaylar, yahudi-ermeni-rum ticaret erbabları) çok az da olsa mütevazı portföylere rastlanıyordu. öğretmenler, küçük memurlar, bakkallar ve berberler gibi küçük meslek sahipleri de yeni ekonominin içine çekilmeye çalışılıyordu.
  
  personel; 1870'lerde 200'e ulaşan memur sayısı 1900'lerde 600'ü aşmıştır. şubelerin devamlı değişen üst kadrolarının altında çalışan küçük memurlar ve hizmetliler genellikle yerel halktan seçiliyor ve o bölgenin etnik yapısını yansıtıyordu. 1900'ler civarında 600 personelin yalnızca yarısı osmanlı vatandaşıydı. yabancı memurların çoğu sırasıyla italyan, yunan ve fransız iken osmanlı tabiyetindeki personelin neredeyse dörtte üçü rum, ermeni ve hristiyan arapl'lardan oluşuyordu. osmanlıların beşte birini oluşturan müslümanlar ise genellikle en düşük seviyeli memurlar, kavaslar ve odacılardı. ancak bu farklılıklar bankanın ayrımcı politikası olmasından değil, ülkedeki eğitim,kültür ve zihniyet alanlarındaki farklılıkların doğal bir sonucuydu.
  
  kadın personel; osmanlı bankasında çalışan ilk kadın, credit lyonnais bankasında 4 yıl çalıştıktan sonra osmanlı bankasının ''müslüman hanımlar servisi''nde göreve başlayan osmanlı vatandaşı annette zundo'dur. ikinci kadın ise 1917'de cam silme işi için göreve başlayan rachel abraham'dır. 1918'den sonra işe alınan kadınlarda artış gözlenir. ilk müslüman kadın ise annette zundo'nun yerine 1920'de göreve gelen feride şevket olacaktır. 1930'ların başına kadar bankaya 200'den fazla kadın personel girmiş olacaktır.
  
  yeni rejim; ankara'da kurulan yeni rejim açısından ''bank-ı osman-i şahane'''nin düzeltilmesi gereken 3 kusuru vardır. bunlar; ismi, gayrı milli kimliği ve özerkliğidir. bankanın isminden şahane kaldırılarak ilk sorun kısmen çözülür. banka 5 yıl içerisinde personelin türk-müslüman oranını %60'a yükselteceğini taahhüt ederek ikinci sorun da çözülecektir. üçüncü sorunun gerçek bir çözümü yoktur. yeni bir merkez bankası kurulana kadar devletin resmi bankası olma görevini sürdürmesi kararı alınır. osmanlı bankası devletin diğer bankalarına olabildiğince kredi vererek ankara hükümetine yakın durmaya çalışır. ancak kendi kontrolü altında olmasını istediği bir merkez bankasını 1931'de kuracak olan hükümet, osmanlı bankası'nın 68 yıllık resmi sıfatını tarihe karıştıracaktır.
  
  final; !931'de resmi sıfatını kaybeden osmanlı bankası kalan ömrünü özel bir banka olarak sürdürdü. 96'da doğuş grubu tarafından satın alındı. 2001'de ise aynı gruba ait olan garanti bankası ile birleşti ve 145 senelik faaliyetine son verdi.
  
  bonus;
  maliye bakanı talat paşa'nın 1914'te osmanlı bankası genel müdürlüğüne yazdığı mektubun tercümesi;
  
  osmanlı imparatorluğunun kendisini bir savaş hali içinde bulduğu bir zamanda, devlet kaynaklarının emanet edildiği ve bu sıfatla da devlet bankası sayılan müessesenin, hükümete karşı görevlerini yerine getirmeyeceğini görmüş bulunmaktayız.
  dolayısıyla, düşman devletlerin tebaası olan müdürlerin bu müessesenin başında kalmasına izin vermeyeceğiz. bu itibarla da, osmanlı tebaasından müdürler tayin etmenizi ve isimlerini cumartesi gününe kadar nezaretimize bildirmenizi rica ediyoruz.
  bu vesileyle dostluk duygularımızı bir kez daha ifade etmek istiyoruz.
  
  maliye nazırı talat
  istanbul, 18/31 aralık 1330 (1914)
• osmanlı imparatorlğu döneminde ülkenin tek yetkili bankası iken, çalışanlarının %50-60 arası osmanlı, ve sadece %20'si müslüman olan banka.