nvidia

• çip kopyalamak diye bir şey yok çünkü çipin bütün blueprintini elinde tutsan bile onu üretebileceğin araçlar ve yöntemler belli başlı şirketlerin tek elinde bulunan ve başta abd olmak üzere batı devletleri tarafından milli güvenlik unsuru olarak kabul edilerek çok saklı tutulan bir konudur.
  
  bu yüzden de abd, çin'in semiconductor alanındaki çalışmalarını limitlemeye çalışarak çin'i abd'nin yaklaşık 8-10 yıl gerisinde tutmayı hedeflemektedir. bu da şu demek, abd bugün tayvan ile beraber 3 nm çipler üretirken, çin'in 14 nm çipler üretebilecek bir kabiliyette tutulmasını hedefliyorlar. peki bu ne işe yarar derseniz, da abd kendi son teknoloji çipleriyle yapay zekayı daha hızlı, daha güçlü eğitirken, çin'in yapay zekada abd'yle yarışamaz bir noktaya bırakılmasıı demek oluyor.
  
  fakat onca ambargo ve uğraşa rağmen, bu sene çıkan huawei mate 60 serisi telefonlardaki kirin 9000 çipinin 7 nm boyutunda olması ile çin'in semiconductor teknolojisinde 8-10 yıl değil, en fazla 4-5 yıl geride olduğunun ortaya çıkması abd tarafında endişelere yol açtı.
  
  dünyada çip konusunda belli başlı dar boğazlar vardır. dünyadaki en ileri çip üretim yöntemleri tayvanlı tsmc firmasında bulunuyor. tsmc ise çip üretimi için dünyanın en gelişmiş lithography makinelerini üreten hollandalı asml firmasının makinelerini kullanıyor. asml ise makinalarında sadece alman optik firması zeiss'in istenen şekilde üretebildiği lensler kullanıyor. sürecin daha derin detayları var ama kısacası dünyadaki son teknoloji çip üretimi zinciri bu 3 dar boğazdan geçerek geliyor. bir de abd'li bir firmanın sağladığı yazılım var ama dediğim gibi kabaca böyle.
  
  çin bu sürecin dışında tutuluyor. ne bahse konu lense, ne makineye, ne de üretim yöntemine sahip. bunların daha "eski" versiyonlarına sahip diyelim. sürekli kendilerini geliştirmek için çabalıyorlar. hatta geçenlerde asml'deki bir çinli çalışanın veri ajanlığı yaptığı ortaya çıkmıştı ama asml çalınan bilgiler kritik değildi açıklaması ile konuyu kapattı. kısacası çin günümüzde 3 nm yerine en fazla 7 nm çip üretebiliyor, konu böyle.
  
  dolayısıyla nvidia bugün çiplerinin tüm blueprintini kamuya açsa bile, tsmc'ye, asml'in makinelerine falan erişimi olmayan kimsenin o çipleri üretme gibi bir hayali olamaz. zaten tsmc demek abd demek olduğu için konu kilit.
  
  çin'in bitmek bilmez bir şekilde tayvan'ı işgal etme isteğine bir de bu açıdan bakarsanız abd'nin neden bu uğurda 3. dünya savaşı bile çıkarabileceği daha iyi belli oluyor.
• mulakat sureci oldukca zahmetli ve uzun olan sirket. kisisel deneyimimi ozetleyecegim. compute developper technologies engineer (phd new grad) pozisyonuna kariyer sayfalarindan basvuru yaptim. iki hafta kadar sonra sureci baslattilar. ilk mulakat hiring manager ile oldu 90 dakika surdu; karsilikli backgroundlari paylastiktan sonra architecture ve c++ spesifik sorular vardi. ardindan ikinci seviye mulakatlar basladi. bu asamada 60ar dakikadan iki telefon mulakati ardindan cpu ve gpu programming assignmentlari (her biri icin iki gun) oldu. telefon mulakatlari genel cs bilgisi ve algoritmalar uzerineydi, programming assignmentlarin biri performance optimization digeri parallel algorithm design uzerineydi. sonrasinda onsite mulakata cagirdilar.
  
  onsite mulakatlarda 7 muhendisle 45'er dakika teknik mulakat ve en sonunda 15 dakika recruiter ile behavioral mulakat yaptilar. sadece 15 dk mola oldu, mulakatlar ardi ardina yapildi. teknik mulakatlar cok genis bir yelpazede oldu, bana deep learning, numerical linear algebra, computer architecture ve parallel algorithm design sorulari sordular. mulakatlari yapan 5 kisinin phd'si vardi ve 3'u stanfordluydu. yuzeysel bilgileri genel olarak kabul etmediler derine indiler. sahsen google, facebook ve nvidia arasinda en cok takdir ettigim muhendisler nvidia'dandi. iki tane mulakatta tek kelimeyle batirdim, hic bilmediginiz bir alandan soru gelme olasiligi cok yuksek. nette nvidia mulakatlari hakkinda pek bir bilgi yok ama ben asagida yazacagim uc kitabi okumanizi tavsiye ederim.
  
  ıntroduction to parallel computing, grama et al.
  programming massively parallel processors, kirk et al.
  deep learning, goodfellow et al.
• tek amacı maximum kar olan firma. tam bir apple çakallığı.
  
  ilk olarak oyuncular tarafından hayvan gibi beklenen oyunların, yapımcısı ile anlaşma yapar. destek veriyor, özel programla yapıyor gibi gözükür. fakat tek yaptığı iş çıkacak olan oyunun amd ekran kartlarıyla uyumlu çalışmamasını sağlamaktır. sonra oyunun introsuna yapıştırırlar şatafatlı nvidia yazısını, oyuncularda "vay amk pahalı aldık ama bak nvdia nası destek veriyor oyunlara" der. aslında yapılan göz boyamadan başka bişi değildir. o kadar uçuk fiyatı haketmeyen kartları yüksek fiyattan satıp, keyfine bakar. destek filan hikaye.
  
  970'le zaten en büyük yanlışı yaptı. var olan sorunu sanki kendi yaptıkları özel bi teknoloji olarak pazarlamaya kalktılar. tabi yer mi elin pc manyağı gavuru, hemen kanıtlarla açıklayarak çürüttüler nvdianın dediklerini.
  
  ki sadece tek sorun bu da değil. 970'in coil whine vs. bir sürü sorunu çıktı.
  
  tamam amd o kadar iyi olmayabilir, ama sırf bunların çakallığı yüzünden beklenen kadar iyi olamıyor. zaten amd asıl golü, xbox one ve ps4 için kart üretmesiyle attı. ayrıca yeni nesil konsolların x86 ve amdnin apusu üzerinden oynanması gibi sebeplerle yeni nesil oyunlarda amdnin oyun optimizasyonunun daha iyi olacağını söylüyorlar. tabi bu ne kadar doğrudur orasını bilemiyorum.
  
  tek bildiğim şey bu firmanın tam bir çakal olması.
• dusme sebebini kimse bilmese de tahminler soyle:
  
  - iran-israil kriziyle alakasi yok.
  
  - carsamba gunu asml bilancosu aciklandi, 2024 tahminleri durgun, 2025'ten itibaren canlanma bekliyorlar.
  
  - taiwan semiconductor $tsmc bilanco acikladi, otomotiv cip uretiminde daralma gerceklesebilir, ancak nvidia'nin icinde oldugu data center cip uretimi hala guclu dediler.
  
  - super microcomputers $smci son 4 ceyrekte, bilanco aciklama tarihiyle beraber tahmini bir rakam acikliyordu. dun bu rakami aciklamadilar. piyasa en kotusune hazirlandi ve %23 dustu. smci, nvidia data centerlari icin server uretiyor. ayrica musterinin istegine gore kisisellestirilebilen cpu, ram, gpu iceren "rack" uretimi de yapiyor. bunlarin kotu rakamlari, nvidia icin bir isaret olabilir diye dusundu piyasa.
  
  ama, huang'in yeni kankisi dell'in sahibi michael dell, bunlar smci'a alternatif. huang da zaten hemsehrisi olmasina ragmen bi pislik dondugunu bilmis olacak ki, gtc konferansinda smci'in adini hic anmadi. bu cuma cikan, smci h100'leri abd yasaklarini delerek cin'e satiyor haberi de ustune tuz biber oldu. smci bana da ilk ceyrekte guzel kazandirdi, ama simdi gunde %50 de artsa bulasmam. abd adalet bakanligi sorusturma haberiyle bi anda %95 cokebilir, bildigin kumar.
  
  - zuckerberg, llama'nin large language model'ini acik kaynak yapacagi haberi de olamaz. bu durumda cip satislarinin artmasi beklenir.
  
  ama zuckerberg'in, cip satislarinda darbogaz yok, ama enerjide var. bunca data center'a nasil elektrik verceksiniz? diye sormasi biraz panige sebep oldu. soru mantikli, zuckerberg bilgi olarak derya deniz, amma ve lakin benim fikrim enerjinin cozumu en kolay sorunlardan biri oldugu yonunde.
  
  jeff bezos daha yeni amazon data center'lari icin 650 megawatt'lik bir santral satin aldi. endustri devrimi ciktiginda bunca motor icin komuru, benzini nerden bulcaz diye sektor ilerlemez sorusu gelisimi baltalamadi, enerji cozumleri bunlara paralel ilerledi.
  
  - powell'in 2024 yilinda faiz dusurme olmayabilir demesi de bence sebep degil. dunku yikim sadece yari iletken sektorunun icinden gecti, diger stoklar hep yesil. piyasanin zaten bu enflasyonla faiz indirme beklentisi yok. abd'de resmi bir resesyon gostergesi de yok.
  
  - ben hala ai sektorunun balon olmadigini dusunuyorum. magnificent 7 deli gibi para basiyor ve ai'ye yatirim yapma luksleri var, kucuk bi ihtimal ai patlasa bile sallamazlar. zaten price to earnings ortalamasi 25-30 olan sirketlere balon dersen kafana stock market 101 kitabi atarlar.
• gerizekalılara çekilişi kazansalar bile ödül vermeyi reddeden şirket. http://i.imgur.com/d3snj.png
• birincisi, bir çipe "bakıp" onu kopyalayamazsınız. çinli ya da başka bir ülkeden olmanız bir şeyi değiştirmez. çünkü bu fiziken mümkün değildir. bu new york'a uzaydan uyduyla bakıp insanlarıyla filan hep beraber biz bunu yozgat'a da yaparız demek gibi bir şey.
  
  ikincisi çip üretiminde "blueprint" diye bir şey yoktur. eğer blueprint'ten kastettiğiniz çipin içindeki komponentlerin dizilimi ve birbirine bağlanmasına dair teknik detaylar ise buna reticle denir. kağıda basım bir şey de değildir. basitçe anlatmak gerekirse, bir cama incecik çizgilerle çizilmiş bir maske gibi bir şeydir. çipler katman katman üstüste denk geldiği için her bir çip üretimi için birden çok reticle gerekebilir. bu reticle'lar şirketlerin namusu gibi şeylerdir. hem kanunen hem de fiziken çok dikkatlice korunur ve saklanırlar. öyle ha diye çalamazsınız, kopyalayamazsınız.
  
  hadi diyelim bağladınız üzerinize bombaları, bastınız tsmc'yi, dediniz ki "adım bomba soyadım bomba ulan! getirin nvidia'nın bütün reticlelarını". onlar da "aman abi" diye getirdiler verdiler. önünüzde iki seçenek var, ya tsmc denen 50 yıldır bu işe uzmanlaşmış bir fabrikayı ha diye bir yere kuracaksınız, ya da tsmc'yi yine bomba zoruyla filan üretime zorlayacaksınız.
  
  fabrika yapma yolunu tercih ederseniz en az yirmi yıl beklemeniz gerekiyor. çünkü tsmc'ye makine yapan asml'nin gelecek 20 senelik planlarında yoksunuz. o zaman gidip bir de lithografi firması kurmanız gerekiyor. çünkü asml öyle bombayla filan tehdit edilecek bir yer değil. adamın götünden kan alırlar.
  
  tsmc'yi ele geçirdiniz diyelim, yine yemez. bu sefer de, teksas'tan gelen süper saflıkta silikonu, çevre komponentlerin üretiminden sorumlu diğer firmaları, en önemlisi yaptığınız çiplere can verecek yazılımı bir yerlerden bulmanız lazım. bunu her çinliye bomba bağlayarak bile sağlayamazsınız.
  
  velhasıl bu çip üretim olayı sandığınızdan daha çetrefilli ve kompleks.
  
  nvidia'ya gönül rahatlığıyla yatırım yapabilirsiniz. yatırım tavsiyesidir amk. bunu yazınca da ne olacaksa olsun. ^*
• grafik yani insanların gözlerine hitap eden bir iş yaptıkları ve bu nedenle logolarında göz olduğu için illuminati şirketi olduğundan işkillenilmiş.
  
  bu durumda bizim köşedeki optik hayri abi de illuminati üyesi oluyor,
  neden? çünkü optik mazağazında bolca göz olan afişler ve logolar var.
  
  alacağın olsun hayri abi.
  sana bundan sonra illuminati hayri diyeceğim.
• 10 sene evvel 500 dolara bunlardan aldığım ekran kartı yerine hisselerini alsaydım şu an 67400 dolarım olacaktı ve o parayla yaklaşık 33 adet rtx 4090 ekran kartı alabilirdim. bu vizyona sahip olan insanları tebrik ediyorum.
• pazartesi gunu baslayip persembe gunune kadar surecek olan nvidia gtc konferansinda yapay zekanin yeni kullanim alanlarini ve yeni donanim/yazilim teknolojilerini tanitmasi bekleniyor.
  
  uzman degilim ama bu sirketle ilgili cok arastirma yaptim. ogrendiklerimden birkac satir basi bilgiyi sizle paylasicam.
  
  donanim
  - nvidia'yi bircok gamer, urettikleri ekran kartlarindan tanir. nvidia bundan uzun yillar once urettigi ekran kartlarinin matris hesaplamalarini, cpu islemcilerine gore cok daha verimli yaptigini kesfediyor. cpu her isi biraz yaptigindan hicbir isi cok iyi yapamiyor, gpu burada devreye giriyor. yapay zekadaki neural (sinirsel) network'ler dev boyutta matris formunda islem gordugunden, gpu'lar bu is icin bicilmis kaftan.
  
  yazilim
  - simdi donanimdan bahsettik, nvidia'nin ticari kartlardaki amiral gemisi su anda h100 karti. temmuza kadar h200'un piyasaya cikmasi bekleniyor (sonrasinda da 4 gelismis modelin daha) ama bu konu degil. bu h100 donanim olarak baktigin zaman en buyuk rakibi amd'nin mi300x modelinin performans olarak biraz gerisinde kalan bir gpu. ticari musteriler de iphone-samsung olayindaki gibi markaya degil performansa bakiyolar, peki neden nvidia pazarin %80'ini elinde tutuyor? cevap: cuda software'i yuzunden. cuda, gpu'dan max verimi almayi sagliyor.
  
  ciro ve yatirimlar
  - yani en buyuk kozu donanim degil. nvidia su an inanilmaz hacimlerde nakit akisina kavustu ve kar ediyor. bu parayi jensen huang kendine milyarlarca deri ceket alsa bile bitiremez, bi yere yatirmalari lazim.
  
  - nvidia sirf 2023'te 40'a yakin startup'a yatirim yapti, aralarinda arm holdings, soundhound cok daha buyuk sirketler de var. bunun yani sira nvidia uzun vadede gpu karinin azalmaya gececegini biliyor, bunun icin sirketi donusume sokarak merkezi bir yapay zeka platformuna donusmek istiyor. omniverse gibi sarsici projeleri var ki zuckerberg'in 3-5 yil once cikardigi metaverse garabetiyle alakasi bile yok. sirketlerin dijital ikizlerini olusturup yuzlerce senaryoyu simule edip en dogru karari vermek hedeflerden bir tanesi.
  
  kullanim alanlari
  - yapay zeka, chat gpt gibi sona gibi bir asistandan cok daha fazlasi olacak, ileride karar verme mekanizmalarinda insanlarin cok onemli bir destekcisi olacak. su an yeni dogmus bebeler, subay olduklarinda muharebe alaninda karar verirken palantirden yardim alacaklar.
  
  - iste nvidia bu donusumun oncusu. su an tek rakibi amd. ola ki meta, amazon vs biz de cip gelistircez deseler bile bu uzun yillar emek ve para isteyen bir proje ve nvidia bu arada daha ileri gidecek. belki apple girebilir o topa cunku donanim teknolojisi birikimi var. araba ureticileri nasil ki lastigi kendi uretmiyor, ticari ve stratejik sebeplerden satin aliyor, bu da oyle bi sey. nvidia ve amd pazarda uzun sure hukum surecek.
  
  hisse ve borsa degeri
  - price to earnings'e bakan acemi yatirimci hisse pahali diyor. nvidia buyumesi henuz tamamlanmamis bir sirket, bu yuzden price to forward earnings'e bakmak lazim, o zaman hisse ucuz. hisselerin cilgin atmasi da bu sebepten. short'layanlar da nvidia balon diyenler de hep simdiye odaklaniyor.
  
  benim de bu sebepten nvidia'da uzun vade tutacagim hisselerim bulunuyor.
  
  gtc konferansi
  ıngilizcesi olan yapay zeka meraklilarina pazartesi aksami gtc konferansinda jensen huang'in acilis keynote konusmasini izlemesini tavsiye ederim. zira kendisinin hayatlarimiza, steve jobs'dan cok daha fazla etkisi olacak. tahminim, kendisinin adi ilerde karl benz ile graham bell ile beraber anilacak.
  
  zorluklar
  makine ogrenmesinin yayginlasmasinin onundeki en buyuk engel enerji. bu meretin "muslum gurses ile nietzsche'nin ortak yanlari nelerdir" gibi bir soruya mantikl bir cevap verebilmesi icin yazilmis trilyonlarca cumle ile egitilmesi gerek. bu da cok yuksek bir enerji sarfiyati demek. cip kapasitesinin yani sira, elektrik kullaniminin da az olmasi elzem. burada nvidia'nin yeni blackwell mimarisi one cikiyor.
  
  trivia
  bu arada, en buyuk rakibi amd'nin ceo'su, nvidia ceo'su jensen huang'in kuzeni. aileye bak mw
• 2009 başlarında şundan 30.000 adet alıp bekleseydik, şu an 20 milyon dolar olmuştu.
  
  edit : 30.000 adet o zamanın parası 50.000 lira civarı yapıyordu.
  
  50 bin liraya 600 milyon lira getiri, güzel getiri.