niğde

• otogarda otobüs yok adamlar havaalanı yapılsın diye kampanya başlatmışlar. akıl fikir.
• niğdelilerin kullandığı bazı kelimeler ek olarak şunlar verilebilir:
  (http://www.balcikoyu.com/balci/sozluk.htm adresinden alınmıştır efendim)
  
  abarieee :şaşırma ünlemi
  ağıllamak :koyunu kuzudan ayırmak
  aletrik :el feneri
  andal :tarlanın bölümlerinin her biri.
  aşlık :buğday
  avşarlamak :bir işi üstünkörü yapmak
  ate :hala
  baldırcan: patlıcan
  ballık : yenilebilen bir tür bitki
  bandıkmak :çok sıcaklamak
  bannakcak : derme çatma yapılan kapı
  baruu : korku ifade eden bir ünlem
  batman :8 kiloluk ölçü birimi.
  bazar ekmeği: somun ekmeği
  bdiminek : yenilebilen bir tür bitki
  bocut : küçük testi
  boğen : kurumamış koyun pisliği
  bolamadı :çoklukla, fazlasıyla
  boşanmak :eşeğin zincirini koparıp kaçması
  böycü : böcek
  bunek : tanayı bağlamaya yarayan ip.
  bunelek :yazın hayvanlara muzallat olan bir sinek
  cavlak: kabuğu soyulmuş ceviz
  cavurdamak : gürültü yapmak
  caydak : katıksız
  cıncık şeker : akide şekeri
  cıngıl :üzüm tanesi
  cızlağan :ısırgan otu
  ciğerin ağzından gelsin: bir beddua çeşidi
  cingil :1-bir çeşit süt kabı
  2-burundan dışarı akan sümük.
  coruhsuz : çok israf eden
  cülük : civciv
  çağşak:taşlık alan
  çalçap :işi hızlı ve baştan savma yapan
  çellav :hırçın yapılı
  çepiç :genç keçi
  çevirme :üzerine ekmek konulan yuvarlak ahşap sini
  çıkrık : yün eğirme aracı
  çiğin :omuz, vücudun parçası
  çoğzürmek: işemek
  çolpa: beceriksiz
  çonur: çalı dikeni
  çopur: kayalık yamaç
  çorten: dam oluğu
  çukur: hindibağı bitkisi
  dal: sırt, vücudun parçası
  dam tanası: aşılanmış cins dana
  daylı dert: (annelerinn çocuklara bedduası)
  depik: tekme
  devre: aksi
  deyramber: ayçiçeği, günebakan
  dıkaçlı: ağzının içinden konuşmak
  diri gün: salı günü
  domuşmak: ayakta durmak
  dölek durmak: yaramazlık yapmamak
  dumacık: aşırı rahatsızlığa yol açan bir tür sinek
  ekin yolmak: ekin biçmek
  e galem: çıtkırıldım, nane molla.
  engel: tarladaki buğday, arpa tutamı
  epitmek: yelllenmek
  fıs dimedi: hava çok sıcak, hiç rüzgâr esmedi
  folu: tavuğun yumurtlaması için bırakılan tek yumurta
  fos ciğer: sakatadın akciğeri
  fotuk: yeşil renkli burun akıntısı
  fotulamak: suyun tazyikli akması
  gabala: 1-rastgele
  gabış hayvan : tüysüz hayvan
  gadem: kardeşim
  gağış: kurumuş hayvan pisliği
  ganara: doymayı bilmez adam
  gaklık: taş oyuğu
  gapalı bazar: pazar günü
  garağış dumanı çok kederli yüz ifadesi
  garık: bağın bölümlerinden her biri
  garsamba: gereksiz alet, edavat
  geber yatlık: gece yemeği
  geğirmedim getlemedim; bağırsağımın ucu pıtladı: tahmin ettiğiniz kadar kötü bir şey yapmadım
  geleni: gelincik
  getleme: yenilebilen bir tür bitki
  gıbal: sima
  gırkmak: koyunun yününü kesmek
  gırma :1-tüfek
  2-tarlada andalın içindeki küçük engel
  gıtır vermek: arayı bozmak
  gıykımsız: işini hesaplamadan yapan
  gocaoğmak: peynirli, soğanlı ekmek parçası yemeği
  golan palanı: merkebe sabitlemeye yarayan sağlam ip
  golek: yapay su birikintisi
  golük: merkep
  gosa: tırpan
  guğlek: 2 tenekelik ölçü birimi (30 kg civarı)
  gumanım: zannedersem
  gurk: anaç tavuk
  guru: boşuna, beyhude yere
  gusgun: palanın bir parçası
  gülbündü: kuş burnu
  günülemek: bir çocuğun başkasını kıskanması
  haftan: koyunların yem yediği tahta havuz
  hak: çobanın emekleri karşılığı perânteden aldığı kuzu (1/10)
  hakkırdamak : yüksek sesle gülmek.
  hangırda: nerede
  harar: büyük çuval
  harım: harman yeri
  hassek: sürüden geri kalmış davar
  hazal: kurumuş yaprak
  hereni :büyük yayvan kazan
  heyden, cesattan kesilmek: takati kalmamak
  heyeri: be adam
  hındıkmak: bir isteği olmadığı için içten içe üzülmek
  hülük: kışın etrafında oturularak ısınılan toprak ocak
  ıstar: halı tezgâhı
  il iyisi: başkasına yaranmaya çalışan
  in: koyunun kulağına yapılan sahiplik işareti
  ini : kayın
  ississıran: spatula
  iteği: ekmek yapılırken serilen örtü
  izbet : yorgun, döküntü mal
  kaklamak: sıyırmayı küçültmek
  gararadert: bedddua
  kârden gelmek: gurbetten gelmek
  kef :kurumuş burun akıntısı
  kele: uyuz dana
  kelik: ayakkabı
  kemçik: düşünmeden konuşan veya iş yapan
  kendir: sağlam urgan
  kerme :katmanlaşmış, parçalara bölünmüş hayvan dışkısı
  keşli :patavatsız, saçma sapan konuşan
  kişşik: imece üsulünde sıra
  kitilemek: sinirinden dolayı agresif davranmak
  kofere: bal peteği
  koken: fasulve, karpuz v.b.nin ağacı
  komüs: su bekçisi
  kulük: manivela
  küpecik: peynir konulan toprak kap
  küssük: küçük balyoz
  loda: sıyırma yığını
  lömpü: ağır, hantal adam
  mane vermek: kusur bulmak
  mayda: annelerin sinirli iken çocuklara buyurduğu yemek çeşidi (zıkkımın kökü)
  mazer yağı : vazelin
  mısmıl :murdar olmamış
  mızıklanmak: işi ağırdan alan
  miliz: arı
  mimbal: sivri uçlu kısa sopa
  mürdümüne: boşu boşuna, beyhude
  nâkıt: ne zaman
  necaset: inatçı, çirkef çocuk
  noğrün: hal hatır sorma ünlemi
  ohmatsız :gözü doymayan
  onese: avlanmak için yapılan mevzi
  ötürek : ishal
  panus: yük eşeği
  papara: soğanlı, domatesli bir yemek
  parç : maşrapa
  pelezimek: heyecanlı bir şekilde koşmak
  perânte: yaylada bir çobana mensup sürü sahipleri
  pırtı :1-kumaş örtü
  2-düğünden önce kız ve oğlan evinin yaptığı alışveriş
  pişkir: havlu
  pörüşmek: solmak
  sakı : ceket
  samarık: kandırmaya elverişli
  samırdanmak: uykuda konuşmak
  saptan gelmiş golük gibi serilmek: yorgun düşmek
  savan: büyükce örtü
  savuşturmak: uğurlamak
  sındı: makas
  sıracalı :yaramaz çocuk
  sırçan tüyü: bir renk çeşidi (gri)
  sıyırma: hayvanların yediği dikenli bir bitki
  sinekli: yavaş iş yapan
  sitil: domates, biber fidanı
  sokurtu: ağzının içinden konuşmak
  söypümek: iyice zayıflamak, seçilmek
  suğdu: sinsi insan
  süngü: bir çeşit kelek
  şalak: karpuz
  şaplak: tokat
  şarapana: üzüm ezilen havuz
  şelek: taşımaya elverişili hâle getirilmiş keven, buğday, sıyırma yığını
  şepe: bir tür ekmek
  şişek: genç koyun
  talvar: gereksiz eşyaların konulduğu çatı bölmesi
  teleme az pişmiş yumurta
  tetir: ceviz kabuğu
  tırık : ishalin şiddetlisi
  tızıkmak hızlı koşmak
  tingildemek: düzensiz ve hızlı yürümek
  tomatis: domates
  toklu :6-12 aylık kuzu
  topalak: sakatadın böbreği
  tospağa:kaplumbağa
  tütsü: nazarı savmayı amaçlayan duman
  uğra: ekmek açılırken onun yapışmamasını sağlayan kepek
  ulu bazar: pazartesi
  ummuoo: teessüf ederim
  urup: tahıl ölçü birimi (guğleğin 1/4'ü)
  üzlük: yumurta saklanan derin çukur
  yağlı: ufak bir tür yemek
  yallus: açgözlü
  yav: yahu
  yazağır: yani
  yolak: patika, dağ yolu
  yoz sığırı: işe yaramaz tembel
  yumuş: görev, iş
  yün eğirmek: yünü ip haline getirmek
  yüzellik: nazar değmesini engellediğine inanılan bir tür bitki
  zahra: tahıl
  zerrâdar: azıcık
  zıbarmak: mecburen uyumak
  zımbık: yumruk
  zıpırdamak: gürültülü bir şekilde oynamak
  zollu: çok iyi
  zuğmak: damın akmaması için yapılan toprağı sıkıştırma
  
  bir niğdeli olarak bu kelimeleri kullanmak inanılmaz zevklidir. kullanınız, kullandırtınız. ben mesela eşime öğretiyorum bazılarını, günlük konuşma dilini çok eğlenceli hale getiriyor, gerçi bir gün markete gittiğimizde bir uçtan bir uca, 'hayatııım, baldırcan da alalım mı' diye bağırdığında, evet resmen bağırmıştı, hiç oralı olmamıştım ama olsun. arada bi 'nakıt geliyosunuz' demek zevklidir be.
• niğde
  burada 2013 niğdesi ile ilgili kişisel görüşlerimi aktaracağım. geçmişten günümüze kısa bir bilgi sonrasında ise kişisel yergi ve yargılarımla irdeleyeceğim. (cümleye bak be! )
  niğde’yi buralı olmam sebebiyle sık sık ziyaret ettim. akrabalarım hala buradadır.
  niğde bin yıllar boyu medeniyetin yerleşkesi olmuş ama nedense kimsenin umursamadığı bir kimlik ile bütünleşmiş bir şehir. (düşünün bilecik bile daha meşhurdur sözlükte.)su kaynaklarının çok zengin olmasının bunda büyük payı var. (hançerli köyünün kaynak suyunu erikli ile karşılaştırırım; hançerli’ye 10, erikliye 8 veririm. o derece) benim çocukluğumda var olan su kaynakları artık yok. hatta, yeraltı suları da çok derinlere doğru hızla ilerlemekte. medeniyet’in her türlüsü, dinsel olarak, ırksal olarak birlikte yaşamış.(hatay, mardin diyenler kulağımı çınlatıyor. ne hatay’ı, ne de mardini görme fırsatım olmadı. turistik bir gezi vesilesiyle mutlaka ziyaret edeceğim .) nedense türklerin gelmesinden sonra bu kozmopolit yapı hızla yok olmanın eşiğine gelmiş. (özellikle cumhuriyetle beraber mübadeleden de etkilenmiş.) kasabalarında hala değişik din ve ırktan insanlar birlikte ve huzur içinde yaşamasına karşın merkezinde tam bir bağnazlık söz konusu. hep anlatırlar ya, ramazan ayında mahalle baskısını iliklerinize kadar hissedersiniz.
  niğdenin insanları okumuş olurlar. bu yüzden uzun yıllardır kamu ve serbest piyasa imkanlarının daha yüksek olduğu şehirlere yerleşmiş buralarda yöre insanları ile kaynaşmışlardır. (örneğin ayhan şahenk’in oğlu ferit şahenk ten sonra gelecek nesil niğdeyi tamamen hafızasından silmiş olacaktır.) bu yeni nesil ise anne babalarının niğdeden göçen insanlar olduklarını belki unutarak belki de küçümseyerek bilmezler. özellikle dedemin anlattığına göre cumhuriyet sonrası ilk nesil kamu kurumlarında sağlam mevkilerde dürüstçe çalışmış. fertek ve kemerhisar kasabaları hala bu geleneği sürdürür. değişik yerlerde görev yapmış emekli valiler, emekli komutanlar gerçek kahvehane geleneğini emektar kahvelerde gazete kitap okuyarak yaşatırlar. fertek sokak sokak gezilmesi gereken bir tarihtir. kemerhisar keza öyle. kemerhisar’da roma döneminden kalan su kemerleri ve havuzlar çevresinde italyanlar hala kazı yapmaktadırlar. (arkeoloji okuyan/bitiren arkadaşlar daha iyi bilirler)
  koyunhisar kasabasını birebir gidip görmüş değilim. ama garanti veririm türkiye’nin en iyi halıları koyunlu halılarıyla karşılaştırılmalıdır. gaziantep’teki gibi bir ticarete dönüşmemiş ancak ticari değeri yüksek halılar üretilmektedir. kendi evimizde babamın anlattığına göre memuriyetinin ilk yıllarında senetle aldığı el dokuması çok değerli bir halı mevcut. nedense senede bir havalandırır. sonra sarar saklar:) bu arada halı kilim geleneği kent merkezinde perşembe pazarında devam eder. halılar sokağa serilir ve açık artırma usulü satılır. küçükken merakıma yenilip şahit olduğum bu geleğin devam ettiğini sanmıyorum.
  kayaardı bağları niğdenin gizli cennetidir. suyu, yeşili bol. insanı insan. ancak güneş erken batar burda. kayaların ardında kalır. sanırım emre altuğ buralıdır. (show tv magazinde ceviz ağacını gösterip elması iyi olur bu ağacı demesi ince zekasının ürünü mü yoksa ağacı tanıyamamasından mı kaynaklandı bilemiyorum.)
  perşembe pazarı demişken “geçti bor’un pazarı sür eşşeğini niğde’ye” sözü çarşamba günkü bor pazarını kaçıran gariban köylünündür. bor niğdenin sanayi merkezidir. bor, niğde merkezi kadar; hatta daha canlı bir ticari hayatın yaşandığı bir ilçe. nedense ne niğde’lilier borluları sever, ne de borlular niğde’lileri. niğde’liyim demez bor’luyum der. sivas’ın zara’sı gibi. şimdi haftanın her günü pazar kurulur değişik semtlerde ancak baba pazar perşembe pazarıdır. bütün köylerden alış verişe gelirler. ticaret canlanır.
  çamardı ilçesi niğdede doğu akdeniz toroslarının kuzeyinde yeralır. ünlü demirkazık buradadır. hersene turistler dağa çıkmak için akın akın gelir. ancak demirkazık pek çoğunu bağrında saklar.
  bahçeli ve sazala(şimdiki sazlıca) tarım merkezlidir. pazarda yerli sebze meyve diye tabir ettileri niğdenin kendi mahsulüdür. türkiyenin hiçbir yerinde daha taze sebze ve meyveye erişmeniz mümkün değildir. (en azından domates bile ye beni diye kokuyor.)
  melendiz diye bir köyü mevcuttur niğdenin. en sahtekar ilçesi budur. kişisel deneyimlerim ile de rahatlıkla söylerim. aslı melendizli bir niğdeli ile türkiye’nin herhangi bir yerinde karşılaşırsanız, yarın olmayacakmış gibi kaçın. şimdiye kadar yediğiniz dost kazıkları, ticari yenilgilerin toplamını bu kişiden yemeniz muhtemeldir.
  hurdacılık ve geri dönüşüm türkiyede niğdelilerin tekelindedir. demir ve benzer metallerin toplanması izmir ve denizlide ki örneklerinde olduğu gibi niğdelilierin işidir. dünyanın kar oranı en yüksek işidir hurdacılık. sizden 40 kr./kg aldıları hurda fabrikaya ulaştığında 60kr./kg civarındadır. kayırlı kasabasında 5~6 yıl sonra lamborginileri ferrarileri görmeniz olasıdır.
  niğde’de üniversite mevcuttur. (bkz: niğde üniversitesi) konservatuar, eğitim fakültesi vs. vardır. öğrencilerin şekillendireceği bir şehir olarak gördüm niğdeyi hep. ve öyle de oldu. 10 sene önce öğrenciye öcü gibi bakarken şimdi yolunacak kaz gözüyle bakan tam bir öğrenci şehri. ancak öğrenciler için ucuzdur. yaşaması uçlarda yaşayan bir öğrenci değilseniz kolaydır güzeldir. okul döneminde canlı yaz aylarında sakindir. yazın daha çok yazlıkçılar, adanadan gelen yaylacılar, ve memleket ziyaretine ebeveyleri tarafından zorla getirilen gençlerden oluşur. benim yaşıma geldiğinizde ise tek duyduğunuz sesin ağustos böcekleri olması için gelirsiniz. gece yıldızları hala görebilirsiniz.
  ha bir de yemek kültürü çok yoktur. bir tek niğde tavasını bilirim. böyle kapama fırında. mangır çorbası var bir de pekmezden yaparlar. eski şarapçılar da kalmadı niğde’ de. zira tekel kanunu ve ak parti hükümdarlığı altında. niğde türkiyenin patates üretimini karşılardı eskiden. şimdi hastalıklı diyorlar toprakları için. israilden aldıkları tohumlardan olduğunu sanıyorum. bir dönem yüklü miktarda bedava dağıttılar çiftçiye. şimdi niğdeli üretici sivas, malatya, elazığ taraflarında tarla kiralayarak üretim yapmakta. bağcılık hala devam eder niğdede. çoğu kimsenin bağı bahçesi vardır. niğde türküleri hala söylenir bağlarda. üzüm bağları, elma bahçeleri her yaz sonu şenliklenir. pekmez kaynatılır. şarap yapılır. elma depolanır kış için. elma yalnızca dalından koparıldıktan iki dakika içinde lezzetlidir. ademle havvanın yediği elma niğdenin elmasıdır. elma bahçelerinde günaha girersiniz şerefsizim. niğdede cevizi dalından yerler. lezzetlidir. yaşlı ceviz ağaçları kilolarca ceviz verir.
  hızlı bir betonlaşma da olsa yeşillikler içinde neşeli hobitler yaşar niğdede. zira niğdenin insanı ufak tefektir. yaşını göstermez. olduğundan 5 yaş daha küçük görünürler.
  niğdeli’ler özenti insanlardır. sonradan gördümcülük hat safhadadır. özellikle son dönemde komşusu golf aldı diye gidip passat alan insanlar çok fazladır. veya evindeki oturma odasını değiştirdi diye evini yenileyen tanıdıklarım var. sadece belli mahallelerde değil niğde genelinde böyledir. (emperyalizm şehri hızla şekillendiriyor. ) şurası da bir gerçek niğdede trafik kuralları trafik polislerinin baskısıyla uygulanır. kent merkezinde dahi ölümlü trafik kazasının yaşanması mümkündür. bu kafa yapısının sonucu eğitimsiz insanlar çok fazlalaştı.
  son olarak niğde belli zümrelerin kontrolü altındadır. niğdeli zenginler her alanda kamu’yu yönlendirir. belediyeye verdiğiniz bir dilekçe için cevap alamazsınız. en masumane isteğiniz görmezden gelinir. ama belli bir adınız mevcutsa telefonla en anlamsız isteklerinizi kamu görevlilerine yaptırabilirsiniz. zira belediye başkanı bile müteahhitlik yapmaktadır. önemli kamu görevlileri için sürgün yeridir. medaş kafasına göre elektrik kesintisi yapar. telekom telefon faturanızı yanlış adrese gönderir. ttnet niğdede destan yazmaktadır. (anlatsam aklınız durur o derece). memurlar için bulunmaz nimettir. zira küçük şehirdir. ama bu memurlar insanları ayırdetmeksizin koyun muamelesi yaparlar. hepsi birbirini tanır. ahbab çavuş ilişkisi had safhadadır. her işinizi telefonla veya tanıdıkla yürütebilirsiniz. zaten çoğu kimse akrabadır.
  bunlar niğde ile ilgili şahsi doğru ya da yanlış görüşlerimdir. gecenin bu saatinde can sıkıntısıyla yazdığım satırlarımdır. sevgili sözlükçülere saygılarımla…
  
  edit: kenter'ler de fertek'li değil koyunlu'luymuş.. bitdanın uyarısıyla..
  
  edit2: yazmazsam olmaz (bkz: ömer halisdemir)
• izmirin bornovası kadar bir şehirdir. kemerhisar diye tarihi bir kasabası vardır ve burada insanlar yolun ortasından yürür.bu sıradan bi yürüyüş değildir ama kaldırım varken yolun ortasından yürürler ve arabayla gecerken korna çaldığınızda keyiflerini hiç bozmadan siktir git bakışı atarlar dumur olur çıkarsınız.
• her entry'i okumadım ancak başlıkta ara ile baktığımda macir (muhacir/göçmen) ve yerli farkından kimsenin bahsetmemiş olması ilginç
  
  niğde, bursa ve izmir gibi 1923-1939 yılları arasında becayiş/mübadele ile yunanistan, bulgarisyan, romanya topraklarında yaşayan türk azınlıkların yerleştirildiği şehirlerden biridir.
  
  benim, baba tarafım 1933-34 yıllarında filibe'den bor'a, anne tarafım 1921-22 yıllarında selanik'ten niğde'ye göçmüşler.
  
  anne dedem 11-12 yaşlarındaymış, anneannem 2 yaşında. anane hatırlamıyor da dedemin abilerinin anlattığına göre izmir'de karantina'ya inmişler gemi ile... orada getirdikleri para altın ne varsa el konulmuş, artık devlet mi aldı, yoksa o dönemde de fırsatı çıkara dönüştüren şerefsizler vardı da aldılar bilemiyoruz.
  
  aşı, bit ilaçlaması falan yapılmış. dedemin babasına sormuşlar. izmir tarafında bir yer göstermişler, bir de niğde. ne yetişir buralarda diye sormuş garipler, izmir'de zeytin olur, niğde'de buğday bir de küçükbaş hayvan demişler. dedemin babası niğde demiş. ^* şimdi bir şey diyeceğim de rahmetliye adamcağız ne bilsin. bursa lafını kimseden duymadım.
  
  kısaca muhacir'iz, göçmen'iz.
  
  hatta bor'da rahmetli babaannemin kendi elleri ile yer yıl sıvadığı kerpiç evinin olduğu yer yeni göçmen mahallesiydi.
  
  niğde'nin yerlileri macur der, muhacir olanlar maacir, mağcir der kendilerine.
  
  ciddi ciddi bir döneme kadar yerli-macir birbirlerine kız vermezmiş mesela.
  
  becayiş ile gelenlere oradan taşınan rum ve yunanların toprakları hibe edilmiş. buradan gidenlere de oradaki türklerin toprakları hibe edilmiş. anlaşma şartı olarak.
  
  sırf bu yüzden yerli-macir çekişmesi vardır. geldiler toprağa kondular diye.
  
  ama yerliler arasında da macirler arasında da göçen rumların gömdüğü altınları bulup zengin olanlar vardır.
  
  aslında düşününce çok komik, yerli ne anasını satayım, amerika kıtası mı burası.
  
  göçmenlerin yunan tohumu muhabbeti çektiği çok olmuştur. sebebi ise macirler arasında beyaz tenli ve renkli gözlü sarı saçlı çok insan olması. türk'üz lan biz de. baba tarafında öyle girişken tipler yok malesef ama annemin kuzeni gitti araştırdı, 1700'lü yıllarda karaman'dan selanik'e göçmüşüz. atalar arasında yunan gelin ya da damat yok.
  
  neyse niğde ile ilgili böyle de bir konu var.
  
  ek olarak, koyunlu ilçesi çoğu zengindir. zamanında halıcıların en çok olduğu ilçeymiş. kooperatif kurmuşlar. koyunlu halı fabrikası açılmış. yanlış hatırlıyor olabilirim ama 2000 ortaklı bir şirket olarak türkiye'nin en büyük ilk 500 işletmesi arasına girmişti. dayım halı ve yün iplik fabrika müdürüydü, oradan biliyorum. koyunlu'lular çoğu bu sayede gelir seviyesi yüksektir. sonradan çoğu alamancı oldu.
  
  koyunlu işletmesi içinde, pamuk iplik, yün iplik, yuvarlak örme ve halı dokuma üretim tesisleri ile kojenerasyon santrali olan (kendi elektriklerini üretiyor ihtiyaç fazlasını satıyorlardı, gemi motorları ve jeneratörler vardı) gerçekten büyük bir işletmeydi. ankara'nın doğusunda kojenerasyonu ilk uygulayan işletmeler arasındadır.
  
  macir ve koyunlu konularına da ben açıklık getirmiş olayım.
  
  yaşanır mı, yaşanır. ben tabelasında 28-29000 nüfus rakamlarının olduğu yılları hatırlıyorum en eski. şu anda 229,000 diye buldum internette vay aminim dedim. uzunca süredir gitmediğim (gidemediğim) için tabelada yazanı bilmiyorum.
  
  (bkz: sözlükteki gizli niğdeliler)
• bilenler bilir. 90'li yillarda belediye binasının önünde büyük emekle oluşturulmuş bir avuç park yeşilliği vardı. sayısı 8-10'u gecmeyen o yaşlı ağaçlar, bir anadolu şehrine yazları gölge yapar, birazcik nefes almak isteyen agaclarin altindaki mütevazı çay bahçesinde otururdu. o parkın içinden geçip giderdik okulumuza, orda nigde gazozu içtik, orda çekirdek çitledik, orda arkadaşları bekledik, orda lafladık, orda aylaklık ettik. bir anadolu kentinde yaşadıysanız bilirsiniz, alternatifsizlik ne demek, mecburiyet ne demek, sevmek zorunda olmak ne demek. koca kentte icinde agac olan sayili 2-3 parktan biriydi iste.
  
  sonra herkes üniversite kazandı gitti. 2000'li yillarin basinda tum turkiye gibi nigdenin yapisi da degisti, kirsalindan goc aldi. nigdeli degisti, nigde'linin secim ve yonetim degerleri degisti ve bir tatilde geri döndüğümüzde oncacık yere 'kent meydanı' yapmak için tum ağaçların kesildigine sahit oldik. o bozkirin ortasinda, dort bir yana 'zaten' toprak ortusuz uzanan sehirde, kent meydani zirvaligini yapmak icin yillarca binbir emekle yetisen o agaclarin oldugu yere karar kilmisti yeni anlayisin yonetimi. boyle bir kafasizlik. şimdi yerinde yeller esen agaclik, zevksiz bir taş örtüsü ile kaplı. oyle gri, bombos, kel bir tas kaplama, tam da anlayislarina yakisir sekilde. nasıl içim acimisti görünce, nasıl sinirlendim yerinden bile kımıldamayan 'güya' duyarlı, vatansever, merhametli anadolu insanına. içimden daha o gün geçmişti. sizin donunuza kadar alacak bunlar dedim. 20 yil sonra bugün baktığımda keşke donlarını aldıklarıyla kalsalardı bile diyorum.
  
  öğretmen okulu'nun arka caddesi'nde kocaman çınarlar vardı yol boyu, budama adi altinda katledilen, nesi rahatsız etti, nedir bu yesile dusmanliginiz? o bozkirda ev yapacak baska hic yer kalmamis gibi sinsi sinsi kayardi baglarinin icine dogru ilerleyisiniz? neden o bahcelere imar izni veriliyor anlamiyorum, nigde'deki tek yesil yer orasi kaldi zaten. tepebaglari bitti, amas baglari bitti, bor yolunun etrafindaki uzum baglari bitti, burayi da mi bitirmek istiyorsunuz? bu mu vizyonunuz gercekten?
  
  ya o cografi & kulturel doku gozetmeksizin anadolu'nun canım noktalarına serptikleri tek plan toki kistleri? (cografi & kulturel dokunun ne oldugunu biliyorlarsa bileklerimi kesmeye hazirim) çamardı'daki yesil bahcelerin ortasina heyula gibi diktikleri o binalari görmemiş olsaydı keşke bu gözler. nasil bir zevkin urunudur yesilligin icine dikey yerlestirilen, goz goz oda olmasinin disinda hicbir ozelligi olmayan o cimento hapishanesi? küçücük niğde için daha neler anlatırım ki, olayı bi de türkiye çapında düşünün. varsa yoksa boş meydan, site, otopark veya avm her yer.
  
  bir avuc insana layik gorulmeyip kesilen o agaclarin bize acikca soyledigi sey su aslinda; basina gelen herseyi haketti o halk. daha bile fazlasını hatta.
  
  şimdi niğde, sıradan bir anadolu kenti bile değil, iri boy bir kasaba, zevksiz bir taşhane, acemi ve zalim insanların elinde çırpınan eski bir selçuklu kenti.
  
  ilimden, irfandan, görgüden, kültürden, zevkten, tarihten alamadıkları hıncı ağaçtan, yeşilden, müzikten, heykelden aliyor bu yeni anlayis, ne desek boş. umuyorum tanrılarına sunacak iyi bir gerekçeleri vardır bunları yaptıkları için. zira ben kendi tanrımın karşısına, yanlışlıkla kopardığım bir ağaç dalı için bile çıkmak istemezdim.
  
  üşenmeyip google'a 'niğde belediye meydanı' yazarsanız hemen ilk 2 fotoğrafta çıkıyor önceki ve sonraki hali. ben buraya nasıl eklenir bilemedim.
• kayseri, konya ve adana gibi, birbirinden iddialı şehirlerin arasında kalakalmış, sosyokültürel açıdan azıcık şundan azıcık bundan bir şehirdir niğde. aynı göktürkler'in çini almaması "aman deyim bunların kültürü altında asimile oluruz" durumu niğde için yaşanmıştır. niğde nitekim kendine has özellikleri olan, yıldızı selçuklular döneminde parlamış, sonra osmanlı balkan sevdası nedeniyle ignore edilmiş, yine de tarihte nevşehir ve yakın zamana kadar akasaray'ın da bağlı olduğ bir şehirdi.
  
  nitekim, niğde yerlileri avrupai insanlardır. hem baba hem annem niğde/merkez çıkışlı ve az kardeşli, hepsi üniversite okumuş insanlar. dediğimiz zaman 1950'li yıllar, niğde'de sosyal demokrat rüzgarlar esiyor, çocuk okutma, cumhuriyet bayramı baloları, türkçe ezan filan liberal dönemler. mamafih öyle bir geçer zaman ki, niğde'nin genelde esnaf olan bu kesimi az üreme, yeni nesilin büyük şehir göçü, bir de geleneksel alkolizm gibi sebeplerden ötürü toplumun genel yüzdesinde ihmal edilecek bir raddeye inmiş, yeni nüfus konjonktürü 1. ya da 2. nesil köy/ilçe çıkışlı niğdeli'lere kalmıştır. burun kıvırmak tabii hoş değil ama bu insanlar akp'nin oy topladığı kesim. geleneksel - cahil - tutucu insanlar filan.
  
  neticede görüleceği gibi, akp'nin kalesi denmese bile niğde'ye, burası kale değilse kale olan yerler nasıldır? minibüslerde baş örtü oranı %90'ı geçmekte, en büyük orta öğretim kurumu olan imam hatip okulu pretijini korumakta, bütün yerel yönetimler buranın küçük dağ yaratıcılarının insafında yürütülmektedir. bazı müdürlükler ölmüş bir hayvanın rektumunun derinlikleri daha az kokuşmuştur. verilen her kadar torpillileri sevindirecek, torpilsizleri korkutacak niteliktedir. yönetimin çoğu namazında niyazında, bir de konya ekolü omurgasızlık babında içkisinde karısında kızında, insan müsveddeleridir.
  
  adana kayseri konya demiştik, işte niğde bu üç şehre atfedilen negatif ön yargıların çoğunu doğrular niteliktedir. esnafına güvenilmez, dindarına güvenilmez, gösterişe düşkündür vs. bir de bunun üstüne kiralık evlere kıran girmiştir. yaz sezonu hariç kiralık evler nadir ve pahalıdır. bunun sebebi, yazın uygun fiyatlı evler (300 - 400 tl arası) öğrenciler tarafından tutulmakta, kalan dönemde tayin olan bilimum memurlar boklarına tüy dikmektedirler. merkezi bir yerde yeni evlere 650 tl ve fazlası istendiği gözlenmiş, çember genişletilip bakım kriteri azalınca fiyat 400'e, kalorifer kriteri de çıkarılınca 300'e inmektedir kiralık ev fiyatları. tabii bekara ev yok gibi klişeler de vardır.
  
  niğde'nin alkol tüketimi yüksektir. ama bunu trakya gibi değil bir gizli saklı yapma ekolü vardır. gençlerin gidebileceği bir bar olmamakla beraber ilçelerde ve merkezde çok çeşitli gazinolar bulunur. şarap ekonomiktir. hatta üzüm bağları pek yaygındır (her cümleyi -dir -dır diye bitirmekten gına geldi.) mesela annneannemin kaynanası üzüm bağından çıkan üzümlerin işlenmesine binaen; "gelinlerim pestil yiyeceğine oğullarım şarap içsin" dermiş ve hususi şarap kuyusunda şarap yaparlarmış.
  
  ilçeleri hakkında; (görevlendirmelerle çalışma tecrübeme göre)
  
  çiftik: eğtimsiz, yabani vs diye meşhur olsa da çiftlik çalışması keyifli bir yer. halk çok fakir ve nimetşinas, doğuda çalışmak gibi. buranın kömürcü kasabası meşhurdur bıçaklama kurşunlama vs. ama kulak asmamak lazım zira alevi ^* kasabası olduğu için milyon tane önyargı var.
  
  ulukışla: çiiftikle beraber merkeze en uzak ilçe. burası adana'ya giden insanların ve çiftehan kaplıcalarının bulunduğu yer olduğu için minimal bir turizm etkilenmesi var. halk bilinçli. hastanesi çok fena gerçi tüm personelin götü 5 karış havada. bor'u saymazsak en gelişmiş ilçe merkezi burada, çok katlı binalar, bim, a101 vs. sonra tüm merkez arnavut kaldırımı döşeli. çimsa niğde'de malum. eskiden her yol böyleydi, şimdi asfalttan nostaljik oldu bu olay.
  
  altunhisar: burası hakkında bilgim yoktur.
  
  bor: conurbation diye tabir edilen olayla niğde'yle birleşmiştir. hatta bor yolundaki evler en lüks evlerdir. burayı ilçeden bile saymıyorum, işte bahçelide oturup g.o.p'ta çalışmak gibi olur niğde merkez / bor arası bir ulaşım.
• adana, eskişehir, bursa, istanbul... hangi şehire giderseniz gidin... hurda ticaretiyle ilgilenenler yüzde 90 oranla niğdelidir.
  
  mesela bor'a bağlı bir karanlıkdere köyü vardır -ki artık kasaba olmuş- bozkırın ortasında yanından geçerken lan bu apartmanlar neci diyebilirsiniz. koca köy hurda zenginidir ve hepsi köyüne mutlaka bir apartman dikmiştir. sanırım bu konuda bir sidik yarışı mevcut...
• bu "istanbul kızı" halimle 2,5 senemi geçirdiğim, hiç görmeyenlerin düşünebileceğinden de ufak şehir-cik. bir mecburiyet caddesi vardır, istiklal caddesi kadar ya vardır ya yoktur ve aslında bütün "şehir" bundan ibarettir. burada yaşayınca mutlu olmak için ne kadar çok sebebiniz olduğunu fark edersiniz. serin bir yaz akşamı öğretmenler parkında sevgiliyle niğde gazozu içmek bir değişikliktir mesela ve verdiği haz boğaza nazır romantik bir akşam yemeğinin verdiği hazzı pata küte döver. prensesten 1 milyona yarım kilo bol tuzlu ay çekirdeği alıp bütün mecburiyeti baştan sona yürümek süper bir sosyal aktivitedir. başlarda deliler gibi sövseniz de, soba yakmak, soba külü boşaltmak, sobalı odadan dışarı kati suretle çıkamamak gibi olaylara, nazik götünüz bir süre sonra bu duruma alışır ve çok sevdiğiniz istanbul'unuza döndüğünüzde sobanın üstünde demlenmiş çay, pişirilmiş kestane tadını hep arayacaktır bünye. yılın en az 4 ayı yerler buzla kaplıdır ve poponuzu kıra kıra yürümeyi baştan öğrenirsiniz. yılbaşının kurban bayramının ilk gününe denk gelmesi büyük talihsizliktir, zira millet tansaşta bayram alışverişindeyken sizin yanlarından bir araba dolusu içki şişesiyle geçip kasaya yönelmeniz herkesi iyi bir derecede alakadar eder. ramazan ayında sokakta sigara içerek yürümek çılgınlıktır. bir sevimli amcamın "puuuu allah belanı versin" diyerek yanımdan geçip gitmesinden sonra öğrenmiştim bunu. hayatınızda rock ve metal müzikten başka bir müziğin yeri yoksa bile, burada en güzel anadolu türkülerini ezberleyip bağıra bağıra söylersiniz. bu şehirciğin tozunu bir kere yuttunuz mu, bütün samimiyetiyle insanını, minicik caddesini, güzel kasabalarını, is kokusunu, buzlu yollarını, dondurucu soğuğunu hep özlersiniz. yaşamak kolaydır bu şehirde, insanlar sakin ve mutludur. huzur vardır, huzur.
• en çok tahsilli çıkaran memleketlerden birisi olarak bilinir.