murat 131

• babamızın 23 nisan 1979 akşamı borç - harç yaptığı muhteşem sürpriz, ilk arabamız. kanzuk'la birlikte çocukluğumuzun her tür aile boyu gezisinde bize taşıyıcılık yapmış, nazlı ismiyle kişilik kattığımız emektar^*otomobilimiz. tasarımcısının bertone olduğunu bilmezdik çocukken, öğrenecek olsak da anlamazdık zaten ne demek olduğunu. bembeyaz, gıcır gıcır, babamızın titizliğiyle bir gün olsun tozlu - çamurlu görmediğimiz fiyaka kaynağımızdı.
  
  80'lerin başında aynı kasadan türetilmiş eski doğan'lardan birini almak amacıyla sattıktan çok zaman sonra, 1995 senesinde kazancı yokuşu'nda yeniden karşılaştım nazlı'yla. kenarda öylece parkedilmiş, cami yeşiline boyanmış, dikiz aynası, vites kolu, direksiyonu, koltukları minibüsçü aksesuarlarıyla bezenmiş, acınacak bir hale düşmüştü. hani dili olsa "al götür beni" diyecek... kucaklayasım geldi, elden başka birşey de gelmedi. okşadım sağını solunu, kapı dibindeki çürüklerine bakıp iç çektim. arka koltuklarında çocukluğumuzu gördüm, ön koltuklarında annemle babamın gençliğini. rüyanda tekrar eski evine dönmek gibi tuhaf bir duygu.
  
  param ve yerim olsa o anda alıp ilk günkü haline getirir, yedek parçalarıyla dolduracağım bir garajda saklardım. çoktan hurda indirimi malzemesi olmuştur şimdi. belki de ona bile yetişememiştir.
  
  antropomorfizm işte, adamı maymun ediyor.
• murat 131, kasım 1974'te fiat 124'ün yerine üretilmeye başlanan fiat 131'in ülke koşullarına adapte edilip tofaş tarafından üretilen ikinci nesil türk otomobilidir.
  piyasaya çıkması için 1976'da tüm hazırlıklar tamamlanmış,ancak sanayi bakanlığının ilgili mevzuatında çıkan bir aksaklık ve bürokratik bir engel neticesinde üretimi gecikmiş ve nihayet 29 aralık 1976'da ilk tanıtımı yapılıp 77 yılı itibarıyla satışına başlanmıştır. 6 ay boyunca eski nesil murat 124 satışı da devam etmiştir. üstelik 76'nın ikinci yarısında üretilen murat 124 ler farklı ve değişik aksesuarlarla donatılmıştır.
  
  murat 131, ekseriyetle fiat 131 mirafiori normale versiyonu baz alınarak tasarlanmıştır. tofaş tarafından üretilmeyen 2 kapılı kasada kullanılan ön kapı kelebek camları sadece tofaş tarafından üretilen 4 kapılı murat 131 modellerine aktarılmıştır. fiat 131 deki nikelajlı ön panjur murat 131'e düz siyah plastik olarak aktarılmıştır. jant kapaklarının göbeğindeki siyah yuvarlak zemin üzerine fiat logosu, murat 131'de boyalı değil düz nikelaj üzerine tofaş logoludur.
  
  versiyon belirlemenin olacağı 1981 yılına kadarki dönemde tofaş'ın ithal edip aksesuar olarak sattığı mirafiori special parçaları da isteğe bağlı olarak bayiler tarafından tüketiciye sunulmuştur. bunlar momo marka direksiyonlar ve jant çeşitleri, special tip gösterge tablosu (devir saatli veya zaman saatli magnetti marelli marka), special tip ön göğüs yani çift yuvarlak far, boydan boya lastik kuşaklı ön ve arka tamponlar, körüklü vites kolu ve değişik tip kokpit bağlantıları olarak seçenekler arasındaydı.
  
  1977 model üretimlerde ithal parça daha yoğundu. kelebek camlarının çubukları mat siyah boyalıydı
  
  1978 modellerde t stoplar yerli üretime döndü ve zeminleri bir yıl önceki ithal stoplar gibi kromajlı değil gri boyalıydı ve zamanla plastik kapakların renkleri soluyor, içlerine su alıyordu
  
  1979 modellerde kromajlı jant kapakları iptal edilip jant göbeğine fiat 131 special modellerinde olduğu gibi dökme demirden bir kapak yerleştirildi. kasa rengine göre siyah veya kırmızı suni deri döşemeler kullanıldı
  
  1980 modellerde yenilik yoktu. ancak yılın ortasında kromajlı tamponlar yaldız boyamaya yerini bıraktı ve special modelindeki gibi boydan boya lastik koruyucular tamponlarda yerini aldı. yanılmıyorsam kromaj atölyelerinde grev vardı o yaz...
  
  1981 baharında sedan tip şahin adını aldı ve tofaş'ın ürettiği ilk station olan murat 131 kartal piyasaya çıktı. ön panjurların görünümü mirafiori normale modellerindeki görünümdeydi ama kromaj kısımlar yaldız boya ile üretiliyordu. jant göbeklerindeki döküm kapak italyan cl versiyonlarındaki halini aldı.
  
  1 kasım 1981'de doğan modeli ile yelpaze genişledi. doğan, fiat 131 faz 2 supermirafiori'den ve ilk üretim 131 mirafiori special'in karması gibiydi. yonca yaprağı jantlar, siyah kapı kolları supermirafiori'den, kromaj çıtalı cam fitilleri, çift far, lastik bantlı kromajlı tamponlar, renkli camlar, siyah boyalı zeminli ve çerçeveli t stoplar (1976 fiat 131 racing modelinden alıntı), gösterge tablosu, kokpit ve koltuk formları, 1600cc motorve 5 vites ilk üretim fiat 131 special'den alıntı idi. kartal'ın çıkmasıyla birlikte araçların tüm arka plakaları kare formdan dikdörtgen forma o yıl geçti...
  
  1983'te şahin ve kartal'ın ön kapı camlarındaki kelebek camı kaldırıldı. zaten dünya üzerinde başka hiçbir 131 üretiminde bu üçgen camlar kullanılmamıştı. doğan'da kullanılan siyah plastik dikiz aynası yerini aldı. koltuk döşemeleri değiştirildi. nisan 1983'te doğan modeli, 81 baharında gerçekleşen fiat 131 facelift operasyonuna maruz kaldı. ancak motor ve yürüyen aksam 1974 üretimi ilk modelden beri değişmedi. stop lambaları, tamponları, kokpiti, koltukları ve ön panjuru değişen doğan 1978-81 yıllarında makyajlanan supermirafiori'nin bir karmasıydı. tamponların türkiye tasarımı olduğunu söylemekte yarar var. şahin o yıl son t stop üretimi olarak üretim bantlarındaydı.
  
  1984 yılında şahin'in t stopları, doğanlarda kullanılan yatay dikdörtgen tipe kavuştu. kartal versiyonları ise 14 inç jant ve çift yuvarlak fara kavuştu. doğan'da yenilik gerçekleşmedi.
  
  1985 baharında doğan'a yenilikler eklendi. bunlar yeni tasarım ön ve arka tampon, otomatik emniyet kemeri ile sınırlı kaldı. asıl kapsamlı değişiklik kartal modelinde gerçekleşti. kartal'ın arka tasarımı tamamiyle yeniden çizildi. daha yüksek yükleme eşiği oluşsun diye fiat 131 panaroma modellerindeki arkaya doğru alçalan tavan yükseltilip, bagaj kapağı, stoplar ve c sütunları yeniden tasarlandı.
  
  1986 model tüm modellerde koltuk tasarımları değiştirildi. şahin, doğan'ın ilk tiplerinde kullanılan yonca yaprağı formlu jantlarla donatıldı. kartal'ın jant tasarımı değişti. doğan'da son seri fiat 131'de aksesuar olarak seçmeli satın alınan alüminyum alaşım jantlar seri halde kullanılmaya başlandı.
  
  1987 model yılında şahin'in 1982'den beri ön tamponun alt kısmına yerleştirilen plakası, eski modellerdeki gibi plakanın üst kısmına monte edilmeye başlandı. kartal ve doğan modellerinde değişiklik mevcut değildi
  
  1987'nin kasım ayında, yıl içinde italya'da tasarlanan kapsamlı bir facelift operasyonu ile 131 serisi tamamiyle kabuk değiştirdi ve şahin, doğan, kartal isimleriyle üretimlerine 2002 yılına kadar türlü değişikliklerle devam ettiler.
  
  tofaş keşke fiat'ın zaman içinde kendi modellerinde öngördüğü tüm değişiklik ve geliştirmeleri murat modellerine de uygulayabilseymiş diye düşünüyorum. üstten çift egzantrikli performanslı ve ekonomik motorlar, otomatik vites ve klima seçenekleri, dayanıklı karoser yapısı ve emniyet donanımları bizim modellerimizde etkin değildi.
  
  |._||_q
• tofasin cok $ik bi araba modelidir, yeni kasa sahin/dogan cikarilarak oldurulmus olmasi icler acisidir.
• zamanı için çok yenilikçi bir tasarım olduğunu söylersek başımızı ağrıtmayacak olan güzel otomobil.
  
  70'lerin renault 12, murat 124 ve anadol üçlemesinden sonra yepyeni bir soluk olarak gelmiştir. fiat'ın 90'ların başlarına kadar sürdürdüğü tasarım anlayışının başlangıç noktası olduğu söylenebilir.
  
  italya'da satılan orijinalinin 1300 cc'lik olanı 80 hp verir ve bu, günümüz için bile çok iyi bir değerdir. türkiye'de satılan 1300'lerin 60 hp olduğu yönünde bir iddia vardır, doğru olup olmadığını ancak zamanın tofaş çalışanları söyleyebilir.
  
  76'da çıkan abarth modelinin 2 litrelik atmosferik motoru 139 hp ve 176 nm değerlerini verir ki bugünün teknolojisinde atmosferik yolla vtec mtec derken aynı hacimden 240 - 250 hp'yi düşük torkla çıkaran honda'nınkinden bile büyük bir başarı olduğunu kabul etmemiz gerekir.
• bi dönem hakkaten acayip karizma yapmış olan araba modeli. özellikle metalik grisinin yarattığı sansasyon, türkiyede piyanist şantör devrine denk gelir. öyle ki, banu alkanla hakan uralın iki zengin aile çocuğunu canlandırdığı bi filmde jön gencimiz, sevgilisi banuyu yalısının arkasından bu arabayla almaya gelir.
• eski türk filmlerinde kullanılanları özel üretimdir^*. 60'la gider gibiyken ııın diye birden durabilir mesela. o zamanların mercedeslerinde disk fren bile yok. kapıyı açıp, ayakla durduruyolardı onları, o derece. huoop...
• 25 sene once $10,000'dan biraz fazlaya satilan araba.
• ülkemizde 80 lerle ilgili dizi veya filmlerde görülmesi şart olan tofaş modeli.
• ispanya da seat 131 olarak uretilmis olan otomobildir.
• on beş yaş üstünde olanlarının kendine has bir kabin kokusu vardır.