michel de montaigne

• sokratın "evlenin, mutlaka evlenin. eşiniz iyi çıkarsa mutlu olursunuz,kötü çıkarsa filozof olursunuz" lafının bir örneği olan insan
• "insanlar basaklara benzer,
  icleri bosken baslari havadadir,
  doldukca egilirler"
  
  sozunun sahibi buyuk fransiz yazar.
• baska unlu bir sozu de " en cok inandigimiz seyler, en az bildiklerimizdir." olan buyuk usta.
• "insanlara en adil şekilde dağıtılan nimet akıldır.çünkü kimse aklından şikayetçi değildir"
  
  michel de montaigne
• "eğer biraz özgüvenim olsaydı, sonucu ne olursa olsun, bir tek kendi sözlerimi söylemek isterdim."
  
  montaigne'in bu itirafı yapmasının sebebi benim için çok dikkat çekicidir. denemeler'de birçok alıntı var- eski çağ filozoflarından, antik çağ şairlerinden- bunun sebebi montaigne'in alıntı meraklısı olmasından kaynaklanmıyor. montaigne, yazdığı denemelerin değer görmediğinin farkındaydı ve platon, cicero kadar kabul görmek istiyordu ama ne çare.. işte bu noktada alıntı yapmanın, eski düşünürlerin sözleriyle desteklenmiş metinlerin başkaları tarafından daha çok benimsendiğini fark etmişti. montaigne bunu entelektüel görünme çabası olarak yorumlamış, prestij kazanmak için sık sık eskilere vurgu yapılmasının bilgelikten çok şarlatanlık olduğunu düşünmüştür. ama kendisi de kabul edilme pahasına aynı çamura saplanmıştır. soktuğumun okur profili yüzyıllar geçse de aynı işte.
• montaigne'i çoğumuz özlü sözleriyle ve denemeleriyle tanırız. sanırım çok bilmediğimiz bir denemesi vardır ki sanırım türkçe'ye çevrilmemiş ya da ben bulamadım. bu da 1580 yılında yayımlanan denemeler'in ikinci cildinin 12. kısmında bulunan 'the apology for raymond sebond' adlı denemesidir. işte burada montaigne'in gerçeği bulma arayışındaki felsefi görüşleriyle karşılaşırız. yaklaşık 190 sayfa olması lazım.
  
  bunu yazma hikayesi ise baya ilginçtir. raymond sebond adındaki adamın "natural theology or the book of creature" adında bir kitabı var. şimdi bizim montaigne'in babası der ki oğlum sana zahmet şu kitabı fransızcaya çeviriver. tabii montaigne babasını kıramaz ve çevirir. ancak babası öldükten 1 yıl sonra çeviriyi yayınlayabilir. yayınlar yayınlamasına ama bir kere kıl olmuştur adama. dayanamaz ve buna savunmasını yazar ve 1976'da bitirir. adında apology yani özür geçmesinin sebebi ise aslında bunun sebond'a dilenen bir özür olması değil ancak bu terimin platonun diyaloglarında olduğu gibi bir savunma olmasıdır. yani adam babasını kırmayıp kitabı çevirmiş ama anlaşılan bu duruma da çok içerlemiş.
  
  'the apology for raymond sebond'a bakarsak montaigne'in aslında esaslı bir septik olduğunu görürüz. duyulara kesinlikle güvenmez ve neden güvenilmeyeceğini de güzel güzel açıklar. kendisi her şeyden şüphe ettiği için dolayısıyla mantığa da güvenmez. bunu da çeşitli argümanlarla uzun uzun açıklar. yani montaigne'e göre gerçeği bilemeyiz.
  
  etkileyici bulduğum bir düşüncesi vardır. özetle şöyle der: duyularımızı göz önüne aldığımda aklıma ilk gelen insanın doğanın tüm duyularına sahip olup olmadığıdır. sonuç olarak bazı hayvanlar vardır ki görememesine rağmen eksiksiz bir hayat yaşar. ve kim bilir belki de gerçeğin bilgisine ulaşmak için hala daha eksik olan bir ya da daha çok duyumuz vardır. bunu da asla bilemeyiz çünkü hiçbir duyumuzla başka bir duyuyu tespit etmemiz mümkün değildir. ve bu şekilde düşüncesini devam ettirir.
  
  son olarak montaigne ile ilgili söylemek istediğim bir şey daha var. ona ithaf edilen bazı sözlerin montaigne ile uzaktan yakından alakası yoktur. mesela ya burada ya da başka yerde gördüm bilemiyorum yaklaşık olarak şöyle bir şey vardı. insanlara en adil dağıtılan şey akıldır çünkü kimse ondan şikayet etmez. şimdi bunun montaigne ile alakası yok hatta bu söz tam olarak böyle olmasa da descartes'a aittir ve yöntem üzerine konuşmaların ilk cümlesidir.
• fransızca'da "nurullah atac" anlamına gelen kelime.
• "ölümden niye korkacağımki? ben varken o yoktur, o gelince de ben olmayacağım" demiş fransız filozof.
• ''insanlar bir solucan bile meydana getiremez,ama düzinelerce tanrı yaratır'' demiş
• "bizimle kendimiz arasında, en az bizimle başkaları arasındaki kadar fark vardır."
  
  - michel de montaigne -