• hakkındaki bir efsane de şudur:

    karadelik terimini kütleçekim sonucu çöküş yaşayıp tekillik gösteren yıdızlara layık görüp kullanan ilk kişidir. bu terim ingilizce hemen kabul görüp yaygın kullanıma girse de fransızcada büyük problem ortaya çıkar. fransızlar için 'kara delik' epey ahlaksız bir terimdir, bildiğin göt deliği anlamında kullanmaktadır. neyse bir süre sonra fransızlar da bu terime alışıp kullanmaya başlarlar, işte tam bu noktada wheeler bir teorem daha ispatlar, teoremin kısa tarifini ise şöyle yapar "a black hole has no hair" (kara deliğin kılı yoktur).
  • "evrendeki tüm elektronlar neden tamamen birbirinin aynıdır?" diye aslında hemen akla gelmesi beklenen, ama nedense kimsenin de aklına gelmeyen bi soru sormuş zamanında... cevaben de aslında tek bi elektronun zamanda sürekli bi ileri bi geri giderek, evrenin her tarafındaki elekron görünümlerini ortaya çıkarabileceğini iddia etmiş... doğru veya yanlış, adamın ufkunun genişliğine bak...

    (bkz: one-electron universe)

    sonra dünyayı niye amerika yönetiyor? yönetecek tabi amk, aşırma makaleli, çakma doktoralı mankafa hoca sürüsüyle biz mi yöneteceğiz?
  • "eğer gün boyunca garip bir şey bulamamışsanız, pek de dikkate değer bir gün olmamış demektir."

    demiştir.
  • "herhangi bir konuda en tuhaf şeyi bulun ve onu araştırın"
  • wheeler uzun yıllar aktif olarak çalışmış ve 96 yaşında hayata gözlerini yummuş ilginç bir teorik fizikçidir. ünlü (ve popüler) bilim adamı max tegmark, 2008 yılındaki ölümü sonrasında new york times'a verdiği bir röportajda "o benim için o son titan; ayakta kalan tek fizik süper kahramanıydı" demiştir. atom bombasını yapan, ama japonya'da yaşananlardan sonra çalışma arkadaşı diğer ünlü bilimadamları gibi pişman olmayan bir fizikçidir.

    "kara delikler" sözünün isim babasıdır. ayrıca daha birçok çarpıcı özlü sözü de vardır. birkaç örnek verelim:
    - etrafta birileri olmadan kimse birisi olamaz.
    - bilgi ancak olabildiğince hızlı hata yaparak ilerler.
    - cehalet deniziyle çevrili bir adada yaşıyoruz. bilgi adamız büyüdükçe cehaletimizin kıyısı da büyüyor.
    - herhangi bir alanda, en tuhaf şeyi bulun ve onu keşfedin.
    - cevabını bilene kadar asla hesaplama yapmayın.
    - yalnızca en derin sırların araştırılmasıyla bulunabilecek farklı bir mutluluk vardır.

    ancak kuantum mekaniği dünyasına attığı en önemli imza, belki de aşağıda anlatacağım deneydir.

    kuantum mekaniğine yakın olmayan suserlar için işi biraz baştan ele alalım.

    "ölçüm (bakış), gerçekliği var etmektedir" şeklindeki ortodoks kuantum yasası ve nobel ödülü sahibi bohr'un ortaya çıkarttığı üzere, kuantum parçacıkları (evrenin var edici pikselleri) bakıldıklarında bildiğimiz bilye benzeri parçacık olmakta ve evreni meydana getirmektedirler. ama bakılmadıklarında "her an, her yerde" diyebileceğimiz şekilde dalga (kuantum dalga fonksiyonu) gibi bir yapıdadırlar. bohr sadece bu gerçeği değil, bu gerçeğin bir ölçüm aleti ile de meydana geldiğini ünlü "çift yarık deneyi" ile ortaya çıkartmıştır. deneyde bir yarıktan dalga gibi olan (dalga fonksiyonunda olan) fotonları geçirmiş, yarıktan geçmiş fotonların bir ölçüm aleti tarafından algılandıklarında parçacığa (bilyeye) dönüştüğünü bulmuştur. deneyde bir yarık ve bir ölçüm aleti vardır. dalga olarak yarıktan geçen fotonlar ölçüm aleti varsa bilye olmakta, yoksa dalga olarak kalmaktadırlar!

    wheeler ise 1970 yılına bu durumu test etmek ister. parçacıklar ölçüm yapıldığında (ölçümü yapan canlı gözü olmasa da) dalga halinden, parçacık haline geçmektedirler, yani kuantum lisanında "çökmektedir" (quantum wave collpse). ama fotonlara bir tuzak kurulsa, ölçüldükleri halde dalga fonksiyonunda yakalanabilir mi? fotonları dalga hallerinde yakalamak için ölçümü geciktirerek bir deney yapmaya karar verir. bu yüzden deneyin adlı (delayed choice experiment) "gecikmiş seçim deneyi"dir.

    düzeneği bohr gibi hazırlar. fotonların dalga olarak geçecekleri bir yarık vardır… ama işin üç kağıdı şuradadır: ölçüm; bohr'un deneyindeki gibi başta ve sonda değil; foton, ölçüm aleti yok diye yarıktan rahatça dalga olarak geçtikten sonra yapılacaktır! yani fotonların önce dalga olarak yarıktan geçmelerine izin verilecek, ölçüm ise tam bu noktada yapılacak ve fotonlar dalga olarak yakalanabileceklerdir.

    oysa deney sonrasında sonuç değişmez! ölçüm fotonlar yarıktan geçtikten sonra (geciktirilerek) yapılsa da, dalga olarak yakalanamamakta, bilyeye dönüşmektedirler.

    bu ilginç durum iki şekilde açıklanmaya çalışmaktadır:
    1 – fotonlar yarıktan dalga olarak geçtikten sonra ölçüleceklerini "fark etmekte", bu nedenle zamanda geri gidip bilye durumuna dönüşmekte ve yarıktan bilye olarak geçmektedirler.
    2 – fotonlar ölçüm yapılacağını yarıktan geçmeden "hissetmekte", bu nedenle yarıktan parçacık olarak geçmektedirler.

    bu demektir ki; fotonlar ya zamanda geri gidebilmektedirler… ya da bilinç diyebileceğimiz bir "algılama" özelliğine sahiptirler. (herms romijn'in "fotonlar bilinç taşıyıcılardırlar" başlıklı bir raporu da vardır. rapor )

    foton, sadece ışık değildir. ışık, elektromanyetik spektrumun ortasındaki, gözle görülebilir olan ve dar bir bölümdeki fotonlardır. tayfta çok farklı dalgaboylarında, çok farklı etkileri olan, gözün algılayamadığı fotonlar bulunur. wheeler'in deneyi ile ortaya çıkan durum fizik biliminde yasalaşırsa, dnada yıkım yapan gama dalgalarından, gsm telefonlarda kullandığımız radyo dalgalarına dek tüm fotonların ya bilinçli, ya da zaman yolcusu oldukları anlaşılacaktır.

    düşünülecek olursa bu durum belki de hakkında komplo teorileri yazılabilecek kadar ürkütücü sonuçlara gebedir.
  • amerikalı en büyük fizikçilerden biridir. kuantum fiziğine katkı sağlamış, everett ile birlikte paralel evrenler teorisini geliştirmiş, atom bombasının yapımına liderlik etmiştir. halen daha hayattadır.
  • "we live on an island of knowledge surrounded by a sea of ignorance. as our island of knowledge grows, so does the shore of our ignorance." şeklinde güzel bir laf etmiş.
  • "yaşamın başarılamadığı bir evren başarısız bir evrendir. içinde yaşam olmayacak şekilde kurulan bir evren, ilk planda var sayılamaz (gözleyici ilke)" demiş fizikçi.
  • atoma merak salmış fizikçi (bkz: john archibald wheeler)
  • 1911 dogumlu, kip thorne'un ve daha nicelerinin hocasi.
hesabın var mı? giriş yap