girit paradoksu

• zamaninda soylenmi$ ve en onemli paradokslardan bir olan bu paradoksun tam metni a$agidaki gibidir:
  butun giritliler yalancidir ve ben bir giritliyim.
  
  goruldugu uzere her iki onerme de birbirine paradoks olu$turur.
  
  tek cumlelik versiyonu icin ise:
  this statement is false / bu onerme yanli$tir,
  ornek verilebilir.
  
  (bkz: godel escher bach)
• "bütün giritliler yalancidir ve ben bir giritliyim" sözü asla bir paradoks olusturmaz. zira kisinin ikinci önermesi de yalan kabul edildiginde sahsin yalanci bir kahramanmarasli oldugu ortaya çikar. paradoks olan giritli birinin "bütün giritliler yalancidir/her daim yalan söyler" demesidir.
• "bütün giritlilerin her ama her sözü yalandır" şeklinde olsa ve epimenides veya başka bir giritli tarafından söylenmiş olsa gerçekten (kendi içinde) paradoks olacak söz.
  çokbilmişlik yapmak gibi olmasın; ama bence bu haliyle paradoks olamaz. çünkü yalancı her sözü yalan olan kişi demek değildir. çoğu sözü -özellikle kendine yarayacak durumlarda- yalan olan kişidir. haa, her sözü yalan olan yalancılar da olabilir; fakat konumuz bu değil ki!
• bütün giritliler yalancıdır..
  
  burda gözden kaçırılan ve yıllarca matematikçilere yanlış hesaplamalar yaptıran küçük bir püf noktası vardır ve o da şudur:
  
  -"bütün giritliler yalancıdır" önermesinin tersi
  -"bütün giritliler doğrucudur" değildir. doğrusu
  -"en az bir giritli vardır ki, doğrucudur" olması gerekmektedir
  
  her kelimesinin tersinin en az bir cümlesi olduğunun keşfinden sonra matematikdeki bu tıkanıklık aşılmış, ve aslında epimenides paradoksunun gerçekte bir paradoks olmadığı ortaya çıkmıştır.
  
  bu bilgi ışığında değerlendirdiğimizde, "bütün giritliler yalancıdır" önermesi yanlışsa, "en az bir giritli doğru söyler" önermesi doğrudurya şundadır ya bunda. bunlardan birinin epimenides olması mümkün olduğundan, paradoks ortadan kalkar.
• m.ö. 6. yy’da yaşamış olan giritli şair ve kahin epimenides’in söylediği ve en meşhur paradokslardan biri olan “girit paradoksu” ya da “giritli paradoksu” olarak da bilinen paradoks: ‘’bütün giritliler yalancıdır ve ben bir giritliyim.”
  
  bu paradoksa dayanarak dillenen bir rivayet ise şöyledir:
  
  osmanlılar zamanında bir gün padişah, sarayında sadrazamı ve vezirleriyle otururken dışarıdan gürültüler gelmeye başlar. böyle vızır vızır konuşup duran birileri vardır.
  
  sadrazama döner ve sorar “ne oluyor dışarıda?” diye.
  sadrazam da” giritliler padişahım” der, “yalan söylemek için sizden izin istiyorlar”.
  
  padişah durur, düşünür sadrazama tekrar sorar, “bu giritlilerin yalan söylemesinin hazineye bir zararı var mıdır?”
  
  sadrazamın “yoktur” demesi üzerine padişah tez elden bir ferman hazırlatır “giritliler yalan söyleyebilir”
  
  bu hikaye ege kasabalarında sık sık anlatılır.^*
• epimenidesin yok yere ortaya atmadığı paradoks. hatta, ekşi sözlük'ün refere ettiğinin aksine filozofun amacı bir paradoks yaratmak da değildir. olaylar şöyle gelişir:
  
  efendim, bundan iki buçuk milenyum önce, tam da epimenides'in yaşadığı sıralarda yunan dünyasındaki bir inanışa göre zeus eski zamanların bir kralı imiş, ölümünden sonra tanrılaştırılmış. hatta mezarı da girit'te imiş. bu inanış girit'te de pek yaygınmış; öyle ki giritliler antik yunan'ın ateistleri sayılır olmuşlar.
  
  derken bir gün, epimenides diğer giritlilerin halkın bir kesiminin benimsediği dini değerleri aşağılamasına artık dayanamaz; cretica diye bir kitap yazar. burada da giritlilere sövüp durur:
  
  "size bir mezar dikmeye bile kalktılar, yüce ve kutsal rab
  boş beyinli uğursuz yaratıklar, giritliler, her daim yalan konuşur."
  
  fakat, sonradan epimenides'e de hatırlatıldığı üzere kendisi de bir giritlidir ve bu durumda, yurttaşlarım, elimizde mükemmel bir paradoks vardır.
  
  zeus girit'te mi ölmüştür bilemiyorum orasını ama annesi rhea'nın babasından gizli onu doğurduğu ada yalancıların adası girit'ten başka bir yer de değildir.
• biraz önce paradoks merakı içinde olan yazar bir kardeşime bu paradoksu yönelterek bu paradoksun çözüme ulaşmasına yol açtım ve paradoksun tarihe gömülmesine vesile oldum.
  
  diyalog aynen şöyle gelişti.
  
  - bak şöyle bi paradoks var hani paradoksu kafanda tanımlaman açısından faydalı olur belki.
  -bütün giritliler yalancıdır ve ben bir giritliyim
  *ee?
  -ee'si bunu çözebilir misin ?
  *çözerim,sen yalancısın çünkü sen kütahyalısın.
  -
  -
  - :|
  
  vallahi bir şey diyemedim.
• "bütün giritliler her zaman yalan söyler" seklinde olsa ve bunu diyen kisi bir giritli bile olsa paradoks degildir. bu ifade tek kelimeyle yanlis bir ifadedir. cümleyi söyleyen giritli kardesimiz de en azindan "arada sirada yalan söyleyen bir giritli" klasmanina girer.
  
  cünkü "bütün giritliler her zaman yalan söyler" ifadesinin yanlis olmasi demek "bütün giritliler her zaman dogru söyler" demek degil, "bazi giritliler bazen dogru söyler" demektir.
  
  mantikta "bütün" ün tersi "en az bir" dir (tam bilimsel bir ifade olmadi gerci ama), yani "bütün" ile ifade edilen bir önermeyi cürütmek icin "en az bir" karsi örnek vermek yeterlidir. mesela meshur bir genellememiz olan "bütün fransizlar dallamadir" ifadesini ele alalim. eger gidip dallama olmayan en az bir fransiz bulup getirirsek bu ifadenin yanlis oldugunu ispatlayabiliriz. mesela "zinedine zidane dallama degildir, o zaman senin önermen yanlis" deriz. ifadenin yanlis olmasi icin tek tek tüm fransizlarin akilli olmalari gerekmez.
  
  gelelim bastaki önermeye: bu durumda bir giritli cikip da "bütün giritliler her zaman yalan söyler" dese, ben de ona ismi yorgo olan bir giritliyi getirip "benim adim yorgo" dedirttigim an önermenin yanlis oldugunu ispatlarim "bak bilader, sen bütün giritliler her zaman yalan konusur" diyorsun ama bu giritli kardesimiz az önce dogru bir laf etti, demek ki senin ifaden yanlis" derim.
• bu paradoks sayesinde dunya capinda "girit'ten adam cikmaz" yargisi olusmustur. biricik adalarinin yanlis tanitimindan rahatsiz olan genc girit'liler, "sozde girit paradoksuyla hukuksal mucadele" adinda bir dernek kurup insanlari bilgilendirmeye cabalasalar da pek bir basarili olduklarini soyleyemeyiz. lakin fransa'daki girit lobisinin baskilari sayesinde, isbu ulkede girit paradoksunun dogrulugunu iddia edenlere hukuki yaptirim uygulanmasi yonunde bir kanun cikabilecegi ajansimiza gelen son bilgiler dahilinde.
• sözlükle ilgili istekler başlığı altına "sözlük, isteklerimi yerine getirmesin" yazmak