• azotu gübre olarak kullanmayı bulduğu tarihten itibaren dünya nufusu 3 kat artımıştır. bu yüzden sadece kimsal savaşın babası olarak kabul etmeyen, hatta bazı tartışmalarda o benim de babam diyenlerin bile çıkabileceği, kimya hocalarının anlatırken ağızlarından salyaların aktağı ancak nazilerle birlik ihanetinin kendi ailesini bile vurduğu söylenen yahudi bilim adamı. teknolojinin evrim sürecini bu adama bağlayanlar bile mevcut.
  • 1918 kimya nobel odulu almasinin sebebi, kankasi karl bosch ile beraber dunyaca unlu haber bosch process'i bulmasindan oturudur. tabii ki zamaninda bu verilen odul oldukca gurultu koparmi$tir, cunku belirtildigi uzere kimyasal silahlar uzerine dani$manlik yapmi$tir. gerci daha sonra kimyasal silahlarin yasaklanmasi icin cali$mi$ ve bu organizasyonun almanya kolunu yurutmu$tur.

    (bkz: haber bosch process)
  • albert einstein'ın yakın arkadaşlarından biridir. 1. dünya savaşında klor üzerindeki çalışmalarını kimyasal bir silah yapımına devşirip bunun savaş meydanında ilk kez kullanılmasına ve böylece siperlerinden boğulma şokuyla çıkan 5000 askerin ölümüne savaş alanında şahit olur. daha doğrusu savaş alanında silahın kullanılması emrini bizzat verir. ona göre kimya alanındaki bilgilerini savaş için kullanmak savaşı daha kısa süre içinde sonlandırma adına "insancıl"dır (ki bu düşünce atom bombası çalışmalarında kafa karıştırabilecek etik sorulara karşı epeyce tekrarlanacak bir bahane de olacaktır. beyin yoksunu truman her konuşmasında bunu dile getirmiştir, bizim melankolik çöl aşığı oppenheimer, los alamos'ta bomba üzerinde çalışırken) o sıralar odasından berlin sokaklarında yükselen alman milliyetçiliğini kaygıyla izleyen eski dostu einstein'a göre ise, fritz haber tam anlamıyla 'patolojik' vakadır:"tüm bu sözde teknolojik gelişmeler deli bir adamın elindeki bir baltaya dönüştü."
  • fritz haber 1868 yılında çok varlıklı ve tanınmış bir ailenin oğlu olarak prusya'da doğdu. babasının kimyevi madde fabrikasında çalışacağını düşünerek bugünkü ismi ile berlin teknik üniversitesinde kimya bölümünü bitirdi. ancak kısa sürede baba oğulun birlikte çalışamayacağı anlaşılınca ikisinin ortak kararı ile üniversiteye döndü.

    olağanüstü zeki, nüktedan ve başarılı olduğu için her türlü desteği aldı, zamanın en iyi bilim adamları ile birlikte çalıştı ve çok hızlı yükselerek 30 yaşında elektrokimya dalında profesör oldu. iki yıl sonra da kimya alanında doktora almış almanya'nın ilk kadın bilim insanı ile tanıştı ve büyük bir aşk yaşadılar, evlendiler.

    eşi clara ımmenwahr da çok zengin bir ailenin olağanüstü başarılı, güzel ve tanınmış kızı idi. clara aynı zamanda siyasi bir aktivist ve inanmış bir feministti dolayısıyla gerek bilim camiasında gerek entellektüel çevrelerde ve o dönemin sosyetesinde tanınmış, izlenen / özenilen bir çift oldular.

    fritz haber, araştırmalarında çığır açan sayısız buluşa imza atmıştır ama asıl olağanüstü büyük buluşu daha sonra suni gübre imal edilmesine yol açan 1910 yılında bulduğu haber-bosch prosesidir.

    haber'den önce avrupa, tarım rekoltesini arttırmak için peru ve şili'den kuş pisliğinden gübre ithal ediyordu. hatta bu iki ülke, kuşların pislediği kayalıklar için aralarında "gübre savaşı" adı verilen sıcak çatışmalara girmişlerdi. haber-bosch prosesi sonucu kısa süre içinde önce almanya sonra bütün avrupa'da -giderek bütün dünyada- ucuz ve büyük miktarlarda suni gübre üretildi ve kullanıldı. bu buluş sayesinde tahıl rekoltesi on yıllar içinde birkaç (çok) misli arttı, 20.yüzyılın ortalarında beklenen açlık tehlikesi teknik olarak ortadan kalktı. fritz haber'in insanlığa çok büyük bir iyilik yaptığı her kesimde kabul edildi.

    kendisine "havadan ekmek üreten adam" ismi takıldı. alman halkı haber'in buluşu ile çok onurlandı ve zenginleşti.

    bugün gerçekten dünyayı doyuran bu buluş olmasaydı bambaşka bir dünyada, ya doğardık ya da hiç doğmazdık çünkü dünya nüfusu açlıktan ve gıda için sürekli çatışmaktan bu rakamlara ulaşamaz idi. bu o kadar önemli bir buluştu ki aşağıda yazacaklarıma rağmen haber'e 1918 yılında nobel kimya ödülü verildi.

    gelelim ayın karanlık yüzüne;
    fritz haber birinci dünya savaşı başlar başlamaz savaş bakanlığına bir mektup ile başvurarak bir başka - savaş kazandıracak- buluşu olduğunu yazdı. haber fanatik bir almanya hayranıydı.

    ülkesi için yapamayacağı şey yoktu. (tabi ki kimilerine göre bu ölçüsüz bağlığının saygıdeğer bir yönü olabilir.) haber'e hemen görev verildi ve bilim adamı, bulduğu patlayıcılar ve zehirli gazlarla milyonlarca insanın vahşice öldürülmesinin yolunu açtı. 1915 yılının başlarında cephede denenen zehirli gazlar binlerce askeri büyük acılar içinde katletti.

    haber bu sefer "havadan silah üreten adam" diye anılmaya başlandı. laboratuarında bir savaş kahramanı olmuştu. ama savaş karşıtları -ve bu arada eşi clara- bu buluşu vahşi olarak nitelendirip isyan ettiler. clara ile fritz haber önce kendi aralarında sonra da açık açık her yerde tartışmaya başladılar.

    clara, eşini bilimi sapkınlık haline getirmekle suçluyordu. ama fritz haber kararlı idi "barış zamanında bir bilim adamının işi dünyaya hizmet etmektir ama savaş zamanında sadece ülkesi için çalışır" diyordu. geliştirdiği silahın çok öldürücü olduğu kanıtlanınca haber evlerinde bir kutlama yaptı.

    eşi ile o gece herkesin önünde yüksek sesle tartıştılar. haber son derece sert bir biçimde eşini "sen almanya'nın düşmanısın" diye suçladı ve clara'yı küçük düşürdü, kırdı. kadın önce odasına çekildi, sonra o gece bahçeye çıktı ve kendini göğsünden vurarak intihar etti. haber eşine o kadar kızgındı ki kendini öldürdüğünü görünce ertesi sabah cenaze ile ilgilenmek yerine cepheye gaz silahının kullanılışını izlemeye gitti. 13 yaşındaki oğulları annesinin son anlarına şahit olmuştu ve o günden sonra da kendine gelemedi.

    daha sonra babası ile yaşamak istemedi ve 1930 yılında da amerika'da intihar edecek kadar bunalımlı bir yaşam sürdü.

    sonra ne mi oldu?

    tabi savaşın ikinci yarısında müteffikler de zehirli gaz kullanmaya başladılar ve sonunda almanya savaşı kaybetti. bir kaç yıl sonra naziler iktidara geldiği zaman da ülkesini çok seven haber bir yahudi olduğu için itibardan düştü ve almanya'yı terk etmek zorunda kaldı.

    gittiği ülkelerde nobel ödüllü bir bilim adamı değil bir savaş suçlusu muamelesi gördü ve 1934 yılında bir otel odasında yalnız öldü. ölümünden 5-6 yıl sonra geliştirdiği zehirli gazlar ile naziler, haber'in dindaşı milyonlarca günahsız yahudiyi, romanı, muhalifi ve engelliyi vahşice katlettiler. tabi tarihn garip bir cilvesi; aralarında çok sayıda - haber gibi- katıksız alman vatanseverleri de vardı.

    savaştan sonra önce kimyasal silah kullanımı yasaklandı ve sonra da bütün dünya suni gübre ile üretime başladı. daha önce mucit cyrus mc cormick in buluşu biçer-döver makineleri ve daha sonra da amerika'da norman borlaug'un silolama ve ilaçlama metotları ile dünya, bugün konu dışındakilerin adından söz etmediği "the green revolution" (yeşil devrim) dönemine girdi. bu devrim tartışılmaz bir biçimde en az sanayi devrimi kadar - hatta belki de çok daha fazla- önemlidir.

    haber'in ölümünden sonra üniversite dönemlerdeki arkadaşı einstein onun hakkında söylenen iki sıfatı birleştirdi ve haber için; "havadan ekmek üretmenin yüceliğinden, barut üretmeye düşen adam" dedi.
    ------------
    ne yaman bir çelişki !
    hadi bakalım düşününüz; insanları yaşamlarının sonunda yaptıklarına göre iki kesin kategoriye ayıran öğretilere göre fritz haber nedir? kolay mı bunu söylemek ?

    shakespeare, julius sezar oyununa şöyle bir replik yazmış; “the evil that men do lives after them; the good is oft interred with their bones.”“(insanların yaptıkları kötülükler onlardan sonra da yaşar; iyilikler ise çoğu zaman onların kemikleri ile birlikte gömülürler.
    ”eğer haber'in yaşamının karanlık yönü hiç olmasa idi ya da -bu yaşamı ile bile- almanya savaşı kazansa idi bugün dünyanın her yerinde fritz haber'in heykellerini görecektik. dünya ve tarih de haber hakkında karar veremedi ve onu unutmayı tercih etti. yaptığı olağanüstü kötü şeyler keşfettiği daha olağanüstü ve dev faydaları gölgeledi.

    onu hem vatanperver, ilkeli, çalışkan, tutarlı, değerleri olan, olağanüstü zeki ve faydalı bir bilim adamı olarak nitelendirenler var, hem de şeytan ruhlu, şöhret budalası, alkış için insan hayatını hiçe sayan, faşizm eğilimli, şoven, acımasız bulup, "suni gübre nasıl olsa eninde sonunda bulunacaktı" diyenler var. (tabi ki hazin bir gerçektir ki; her iki düşüncede olan kimileri için "yahudi" sıfatı her iki tarife de yakıştırılıyor.)
  • 1918 nobel ödüllü bilim adamı. haber prosesi ile amonyak üretiminde çığır açtı ve gübre üretimine sağladığı faydalar nedeniyle nobele layık görüldü. kimya mühendisliğinin de kurucularından, babalarından biri kabul edilir. buraya kadar her şey normal ve faydalı.

    ancak ürettiği amonyak aynı zamanda patlayıcı yapımında kullanıldı, ikinci dünya savaşı'nda kullanıldı. onun da ötesinde, klor gazını üretti ve kimyasal silah olarak kullanıp binlerce insanı zehirlenmesine yol açtı. savaş suçlusu ilan edildi. o dönemde avrupa'dan kaçan bilim adamlarını toplayan amerika, fritz haber'i yaptıkları nedeniyle kabul etmedi. tekrar edeyim, amerika bile (!) böylesine muhteşem bir kimya dehasını etik değerlere dayanarak kabul etmedi.

    ne olursa olsun, haber prosesi hala amonyak üretiminde kullanılıyor. ve böyle basit ve ucuz bir prosesle üretilen amonyak gazı, belki de ileride hidrojeni yakıt olarak kullanan arabalarda çevreyi kirletmeyen, karbon ayak izi olmayan bir hidrojen taşıyıcısı olarak kullanılarak küresel ısınmanın yavaşlamasına neden olacak.
  • 1868-1934 yillari arasinda yasamis nobel odullu bilim adami.

    haber'in buldugubamonyak sentezi tepkimesi ucuz patlayici uretimine yol acti. bu da 2. dunya savasinda almanya icin onemliydi. savastan sonra haber, kimya alanindaki bilgisini ulkesinin hizmetine sunarak savasin yaralarinin sarilmasini istedi ve deniz suyundan altin elde etmek icin ugrasti, sonuc husran.
    gecmisteki hizmetlerine karsin, nazi yonetimi 1933 yilinda, yahudi oldugu gerekcesiyle akademik calismalardan haber'i uzaklastirdi.
  • 1. dunya savasını kazansaydı almanlar büyük dahi kusursuz insan olucakken. tuttuğu taraf yenilince melek mi şeytan mı bilemiyoruza dönmüş iş. onun yardım ettiği devlet naziler değildi alman devletiydi. naziler 1. dünya savaşı yenilgisi sonrası başa geldi. 1. dünya savaşını almanya yenseydi yahudilere vs bir şey olmazdı. bir bakıma nazilerin gelmesini engellemeye çalıştı ama olmadı denebilir.
  • (bkz: kimyasal silahlar tarihi)
  • hidrojen ve nitrojenden amonyak üreterek, gübreleme ve dolayısıyla tarım konusunda ciddi bir buluşun sahibi bilim adamıdır. bu buluşundan dolayı zamanında kendisine gazetelerde "havadan ekmek yapan adam” lakabı takılmıştır.
  • amonyak sentezi buluşuyla 1918 nobel kimya ödülü'nü almış olan bilim adamı. 1. dünya savaşında binlerce fransız askerin klor gazıyla ölmelerine neden olmuştur.

    "haber, kimyasal silahların babası, bir kılıcın her iki yüzü, havadan yaşamı, aynı zamanda barutla ölümü getiren adam"
hesabın var mı? giriş yap