eugene o'neill

• abd’nin en önemli oyun yazarı. oyunları en çok oynanan ve en çok tercüme edilen yazar.
  1888 yılında new york’ta bir otel odasında doğup 1953 yılında boston’da bir otel odasında vefat eder.
  çocukluğu irlanda kökenli babası james o’neill ‘in gezici tiyatro topluluğu ile dolaşarak geçer.
  o’neill’in annesi varlıklı bir aileden gelmesine rağmen babası gezici tiyatroda oyunculuk yaptığı dönemlerde aile maddi açıdan parlak olmayan bir süreç yaşamıştır.
  ancak bu süreç o’neilll’in babasının shakespeare kariyerini bırakarak karlı bir iş olan “monte cristo kontu” rolünü kabul ettiğinde ve meşhur olduğunda sona ermiştir.
  çocukluğu otel odalarında geçer.
  o’neillll 6 sene “mt. st. vincent in the bronx” yatılı katolik okuluna ve 3 sene “betts academy”, stamford, connecticut’da eğitim görür.
  okumaya okul yıllarında ilgi duymaya başlar
  1906 da princeton üniversitesine girer ancak burada öğrenciliğe ara verir ve kendi tabiriyle “hayat tecrübesi” için denize açılır. denizci olarak güney amerika ve ingiltere’ye gider.
  1909 da altın avına çıkarak gemi ile honduras’ gider.
  biyografisinde denizin ona her zaman umut verdiğini ve durmadan heyecanla yaşadığını söyleyen o’neill denizdeki yaşamı sırasında hayatının önceliklerini alkol ve depresif yaşam alıyor.
  1911 senesinde alkol tüketimin zirvesinde intihara kalkışır.
  1913 yılında o’neill’i öncelikleri şu konu başlıklarında beliriyor:
  alkol yazı ve kadınlar.
  ailenin 2. cocuğu 2 yaşında öldüğü zaman o’neilll’in annesi morfin bağımlısı olmuştur.
  kardeşinin alkolden ölümü ile beraber o’neilll yeniden yazmaya başlar ve 24 yaşında new london telepraph gazetesinde iş bulur. ancak bu dönemde vereme yakalanır ve 6 ay sanatoryum’da kalır. bu dönemde sadece klasik drama değil, ibsen, wedekind ve strindberg’i okur.
  hastanedeyken yazdığı ve ölümü bekleyen bir denizcinin psikolojik durumunu anlattığı "doğu'ya caddiff'e doğru", iki yıl sonra princeton topluluğu tarafından sahnelenir.
  bu dönemden sonra o’neilll’in önceliği oyun yazmaktır. kendi tabiriyle “yeniden doğar” ve kısa oyunlar yazar.
  birkaç tek perdelik oyundan sonra "imparator jones" adlı tek kişilik dramı büyük bir sansasyon yaratır. sahne sanatının merkezinde ilk kez siyah bir oyuncunun yer aldığı bu oyunda eugene o'neill, diğer oyunlarında da sık sık yaptığı gibi, sokaktaki adamın kaba saba diline yer vermiştir. oyunun kahramanı siyah, iki kere cinayet işledikten sonra batı hint adalarının birine kaçıp burada imparatorluk ilan eder. oyunun yazarı hemen hemen hiçbir diyalog içermeyen bu oyunuyla insanın başına buyrukluğunu eleştirel biçimde gözler önüne sermeyi amaçlar.
  o’neill 1. evliliği 1909 1912 arası kathleen jenkins ile yapar.
  (bu evliliğinden olan oğlu 40 yaşında intihar eder.)
  1910’lu yıllarda arkadaş çevresinde amerika komünist partisi kurucusu john reed de vadır. o’neill’in, john reed’in karısı yazar louise bryant ile yakınlaşmasının yarattığı skandal ile adı duyulmuştur. (o’neill, john reed’i anlatan 1981 yapımı reds filminde jack nicholson tarafından oynanmıştı.)
  1914-15 bir tiyatro kritiği babasını ikna eder ve harvard üniversitesi’nde george pierce baker’ın meşhur oyun yazarlığı dersini alır ve 47 workshop’a katılır.
  1916 bir oyun yazarı olarak provincetown player’s la işbirliğine girişerek deneysel tiyatro akımına katılır. topluluk new york’a playwriters theatre adıyla gider.
  1916-1920 arasında bu grup, o’neill’in bütün tek perdelik deniz temalı oyunlarını oynar.
  1918 - 1929 arası 2. evliliğini agnes boulton ile sürdürür. bu evliliğinden 2 çocuğu daha olur.
  1920 senesinde “beyond the horizon” new york’ta oynandığı zaman yazar küçük bir ün sahibi olmuştur. bu oyun, ilk pulitzer ödülünü getirir.
  1920-1943 yılları arasında müthiş bir tempoda 20 uzun oyun yazar.
  1929’da yale üniversitesi onur doktoru payesini alır.
  1929’da o’neill 3. eşi carlotta monterey ile evlenip fransa’nın loire valley bölgesine taşınır.
  1931’de amerika’ya dönerek sea island, georgia, ‘da casa genotta olarak bilinen evde yaşamaya başlarlar.
  1936 da nobel edebiyat ödülünü alır ancak sağlığı elvermediğinden ödülü almaya gidemez.
  1937-1944 yılılaır arasında danville, california’da bugün “o’neill national historic site” olan tao house’da yaşarlar. (şu anda o’neilll müzesi olarak hizmet etmektedir)
  1943’te kızının evlenmesine karşı çıkar. 18 yaşındaki kızı charlie chaplin ile evlenmiştir. o olaydan sonra birbilerini görmezler.
  1943’te parkinson olur ve yazamamaya baslıyor.
  bir başkasına dikte ile yazmayı deneyen o’neill bu teknikte başarısız olur.
  1950 senesinde oğullarından biri alkol problemleri yaşar ve intihar eder.
  o’neill, 1953 yılında boston’da bir otel odasında ölür.
  son sözleri : “ bir otel odasında doğdum, lanet olsun, bir otel odasında ölüyorum”
• ırdelenmesi gereken ve bir filme konu olabilecek durumlardan biri 1939 ve 1927 arasi bir sessizlige burunmesidir. acaba bunun ekonomik buhranla ilintisi ne kadardir, ayni shakespeare'de oldugu gibi bu kayip donemlerde bu insanlar ne yaparlar?
  
  a long day's journey ınto night yani gunden geceye (diye cevrilmis, okumadim turkcesini) kendi ailesini anlatir, o'neill'in hayat hikayesini anlamak icin super bir eserdir. aile ici tartismalari, annesinin morfin bagimliligi, babasinin sanat hayatini paraya degismesi, kardesinin onu surekli kiskanmasi vs. daha nice psikolojik derinlikler barindiran detaylar. guzel oyundur ama aksiyon azdir, laf salatasina donusme ihtimali yuksektir. bu oyunu yazip karisina adar ancak oldukten 25 yil sonra sahnelenmesini ister, aile uyelerinin kendisi yuzunden utanmalarini istemez. karisi o kadar beklemez 6 yil sonra sahnelenir, bu gun hala daha amerikan tiyatrosunun sah eserlerinden biri olarak gosterilir.
  
  o'neill'in hayatindaki en onemli ozelliklerden biri ırlandali koyu bir katolik olarak yetistirilmis olmasidir. egitimi boyunca original sin yani insanin gunahla birlikte dogup butun hayati boyunca bu gunahi boynunda tasiyacagi inanci bu egitim en azap veren taraflarindan biridir. bu yuzden o'neill ozellike 1925 sonrasi oyunlarindaki karakterlerde benzeri bir arayis veya kacis gorulebilir. haddinden fazla oyun yazmistir ancak olgunluk donemi eserleri disindakiler neredeyse hem sahnelerde hem de akademilerde unutulmus gibidir. amerikan tiyatrosunu kuran adamdir, simdi hatirlamiyorum ama bir elestirmen onun icin antik yunan ile amerikan tiyatrosu arasindaki boslugu dolduran yazardir demisti ki bence cok buyuk bir ovgudur.
• 1888-1953 yılları arasında yaşamış olan, amerikan tiyatrosunun temelini atmış oyun yazarı. sayısı otusun üzerinde olan oyunlarıyla 1936'da nobel edebiyat ödülü'ne, dört kez de pulitzer ödülü'ne layık görülmüştür. amerikan tiyatrosuna 1920lerden itibaren farklı bir perspektif kazandırmış olan oneill, psikolojik derinlik taşıyan oyunlar yazarak iyi ve kötünün süregelen çatışmasını sergileyen ve klişeleşmiş şiirsel adaletle sona eren melodramın gerilemesine neden olmuş, yine melodramın getirdiği teatral katkıları kullanmayı bilerek oyunlarında dramatik kalityi yükseltmiştir.
  
  bir yazar olarak, oyunları inancını yitirmiş bir dünyada amerikan inanç arayışı biçiminde, hem sanatsal hem de felsefi yanıyla değer kazanmıştır. bir yazar olarak yapıtlarında tanrıyla insan ve insanla bölünmüş ruhu arasında bir uyum sağlamaya çaba göstermiştir. bu yüzden irlandalı katolikliği, new england puritenliği, mistik yanı ve hümanistliği karakterindeki dört önemli unsur olmuştur.
  
  oneill, william shakespeare'e bir çok açıdan benzetilir. o da shakespeare gibi çok verimli bir yazardır ve soneleri çok ünlüdür. yine shakespeare gibi bir çok türü ve akımı denemiştir. her iki yazar da çok iyi anladıkları insan psikolojisini, birbirlerinden farklı çizgilerde ve derinliklerde yarattıkları karakterlerde ince ve detaylıca incelemiştir.
• "simdi veya gelecek yoktur...
  sadece gecmis
  durmadan, simdi tekrarlanir."
  
  picler icin bir ay piyesinden
• tam adı "eugene gladstone o'neill". "günden geceye" "elektra'ya yas yaraşır" gibi oyunların yazarı. oyunlarında yunan tiyatrosuna kadar uzanan, tiyatro sanatının yetersiz olduğu noktalara dikkat çeken bir tarzı vardır.
• amerikan oyun yazarı
• (bkz: hairy ape)
• http://www.blackmask.com/…ge.php?do=page&cat_id=263 adresinden ebooklara ulaşılabilecek yazar.
• "i am far from being a pessimist ... on the contrary, in spite of my scars, i am tickled to death at life! i wouldn't 'go out' and miss the rest of the play for anything!" eugene o'neill
• (bkz: beyond the horizon)