they live

• elestirel bakis acisina sahip bir film..
  
  --- spoiler ---
  filmin marksist okumalari yapilabilir fakat filmin bir kac tane de acmazi vardir.. film, bas karakter nada'nin is aramasiyla baslar.. fakat bulabildigi is, kas gucune dayali bir istir, ve nada "somurulmektedir". sonrasinda frank'le tanisir, ve frank ona kalacak bir yer bildigini soyler.. gittikleri yer ise komun tarzinda bir yapidaki yerleskedir.. sonrasinda bir rahibin ve yasli bir adamin sistemin bir uydurmacadan ibaret oldugu, her seyin tuketime donuk olduguna dair duyumlar alir.. bu duyumlar gerek bizzat gerekse, bolunen tv yayinlari araciligi ile olur.. yayinin merkezi ise bir kilisedir.. iste filmin marksist okumasinin acmazi da burada yatar. cunku bilindigi uzere marksizmin dini yoktur ve marks'in tabiriyle "din, kitlelerin afyonudur." fakat burada, kilise ve rahip ikilisiyle, dine kuratarici bir yon atfedilir.. sonrasinda ise, polisler gelir ve bu yayini sona erdirir, ardindan da komun tarzi yapiyi yerle bir ederler..
  
  bunu atlarsak, filmde diger bir dunyadan gelen yaratiklar insan formundadir, ve bunlar insanlari tuketime, otoriteyi sorgulamamaya yoneltmektedir. nada, yerle bir edilen kilisenin enkazindaki kutulardan gunes gozlukleri bulur. bu gozlukler araciligiyla kimin insan, kimin soz konusu yaratik oldugunu anlayabilir ve de tuketim ve sonucta yok olma propagandasinin ayirdina varabilir.. sonrasinda ise bir kac aksiyon sahnesinden sonra, frank'i ikna etmeye calisir.. gozlukleri nihayetinde ona takar vs.. ardindan kendileri gibi olanlari bulmaya calisirlar.. basarili da olduklari soylenebilir fakat, bu insanlarla toplanti halinde olduklari sirada polisler tarafindan basilirlar.. bu arada bu kisilerin toplumda "komunist" diye ilan edildiklerini unutmayalim.. ardindan frank'le beraber nada, bu yaratiklarin toplumu bu sekilde yonlendirmelerine arac olan sinyalin yerini tespit ederler.. sonrasinda da bu sinyali kapatmaya dunyayi kurtarmaya calisirlar..
  
  filmin "liberal" okumasi (liberal derken ekonomik degil siyasal bir anlama isaret ediyorum) marksist okumasiyla paralel gidebilir.. fakat bu yonden de bir gedigi vardir.. filmde onemli bir konumda duran holly, yani kadin karakter, biraz "seytansi" gosterilir.. yani adem'in dostu gibi holly/seytan, nada ve nada gibilere yanasir, fakat aslinda kotu niyetler barindirmaktadir.. yani film muhafazakar filmlerin kodlamalarini barindirmaktadir.. kadin seytandir.. bununla birlikte holly filmin sonunda zenci karakter frank'i oldurur.. sinyalleri yok eden ise beyaz karakter nada olur.. evet, nada da olur fakat o, kahraman olarak hayatina veda etmektedir..
  
  bu soylediklerimin disinda, filmin matrix'i bir hayli etkiledigi de soylenebilir.. gunes gozlukleri belki, matrix'ten they live'e selam tasir.. belki de wachowski'lerin pastisci yonunu desifre eder.. iki filmde de, iki ayri dunya vardir.. ustune ustluk they live'deki ufo'lar (yani ucan, tanimlanamayan nesne manasinda kullaniyorum bu kelimeyi) matrix'teki sentinellerin selefidir.. nada ise bir neo.. fakat, nada'nin ayni zamanda morpheus yonu de vardir, cunku kendisi frank ve holly'ye gozlukleri taktirmaya ve gercek dunyayi gostermeye calisir.. gozluk takmadan yasadiklari dunya bir nevi matrixtir.. ayrica soyle bir baginti da kurulabilir, frank komun topluma, nada'yi davet eder.. fakat nada, frank'in pesi sira gitmektedir (yoksa nada 'beyaz tavsan'i mi takip etmektedir?). gittikleri yerde "gercek"in farkinda olan insanlar vardir.. burasi da bir nevi zion'dur.. yani sozun ozu carpenter usta, matrix'ten yillar evvel "what is matrix?"i coktan sorup cevaplamistir..
  --- spoiler ---