türkiye'nin toplumsal yapısı

• turkiye nin toplumsal yapisini analiz ederken belli basli birtakim esaslarin uzerinde durmak zorundayiz. bu esaslarin olusumunu da gecmisten gunumuze incelemeli ve turkiye nin su anki toplumsal yapisi uzerindeki etkilerini belirlemeliyiz.
  
  turkiye, cumhuriyetin dogusundan gunumuze gecen 82 yillik sureye ragmen hala osmanli imparatorlugunun yapisindan birtakim izler tasimaktadir. bu nedenle uzerinde durmamiz gereken ilk esas osmanli imparatorlugundan gelen birikimdir. ele alacagimiz ilk birikim mali yondedir. osmanli imparatorlugu, zamaninin en buyuk gucuyken suphesiz ekonomisi de cok gelismisti. kazanilan savaslarla elde edilen ganimetler, duzenli uygulanan vergilendirme sistemi bunda cok onemli bir faktordu. ancak imparatorlugun gerileme ve cokus donemlerinde kaybedilen savaslar, bunlara bagli olarak yitirilen itibar ve vergilendirme sistemindeki yanlis politikalar; ekonominin hizla kotuye gitmesine neden oldu. ayrica capi genisletilen kapitulasyonlar ve alinan dis borclar cokusun ilk sinyallerini verdi. gunumuz turkiyesinde de ekonomide disa bagimlilik devam etmekte, dis borclar ekonomide onemli bir yer tutmakta ve bu da turkiye cumhuriyetindeki yasam standartlarini onemli bir olcude etkilemektedir. ele alacagimiz ikinci osmanli birikimi, toplumsal ve kulturel birikimdir. osmanli imparatorlugu temel olarak iki ana siniftan olusuyordu: askeri ve reaya. askeriyi padisahin temsilcileri olan askeriye ve ilmiye olusturmaktayken "reaya", tuccar ve koylu sinifindan meydana geliyordu. askeri sinifi osmanli imparatorlugunda onemli bir sekilde korunuyordu. ancak osmanli nin son zamanlarinda baslayan "batililasma" akiminin ve yapilan reformlarin da etkisiyle bu siniflar arasindaki ucurumlar ortadan kaldirilmisti. gunumuzde de boyle bir sinif ayrimi fiilen birtakim ozellikler gosterse de resmen yapilmamaktadir. ayrica osmanli imparatorlugunda dinin etkisi cok fazlaydi. her sey seriat yasalariyla hallediliyordu. padisah dahi seriata bagliydi. osmanli imparatorlugunun son yillarinda batililasma yolunda yapilan reformlarla dinin toplum uzerindeki etkisi de azaltilmistir. cumhuriyetin ilanindan gunumuze kadar olan surecteyse din, sadece toplumsal bir oge olarak kalmistir ve bu yonuyle de gunumuz islam ulkelerinden ayrilir. ele alacagimiz son osmanli birikimi ideolojik birikimdir. osmanli imparatorlugunda yuzyillarca bircok irk, millet bir arada yasamistir. ancak imparatorlugun son yillarinda turk-ulusculuk akimi hizla yayilmaya baslamistir. gunumuzde de turkiye cumhuriyeti farkli etnik kokenlerden bircok toplulugu bunyesinde barindirmasina ragmen genel olarak bir turk-ulus devleti olarak gorulur.
  
  turkiye nin toplumsal yapisini belirleyen esaslardan biri de "bagimsizlik savasi" ve "ataturk devrimleri"dir. mustafa kemal ataturk; yalnizca bagimsizlik savasini kazanan bir komutan degil, ayni zamanda yeni turk toplumunu bicimlendiren bir onderdir. birinci dunya savasindan sonra imparatorluklar yerlerini ulus-devlet anlayisina birakmisti. bagimsizlik savasiyla da bu anlayis turkiyede hizla yayildi. bu donemde ortaya cikan "ulusun egemenligi" fikri gunumuz turkiyesinin toplumsal yapisinin da temelini olusturmaktadir. ataturk devrimleri, bati tipi bir toplum yaratmaya yoneliktir. turkiye nin bugunku toplumsal yapisinin temelinde suphesiz ataturk'un alti ilkesi bulunur. ataturk ilkelerinden "cumhuriyetcilik" ve "ulusculuk" birbirlerine bagliydi. bu iki ilke turkiyede ulusal bilinci gundeme getirdi. "halkcilik" ilkesiyle siniflar arasi uzlasma gerceklestirilirken "devletcilik" ilkesiyle ekonomik kalkinma icin yeni yollar arandi. "laiklik" ilkesiyle modern demokrasi kavrami topluma asilanirken "devrimcilik" ilkesiyle ataturk'un gercekci ve sonuc alici eyleme donuk dusunce yapisi yeni nesillere aktarildi.
  
  turkiye nin toplumsal yapisini analiz ederken "dis dunya", "ideoloji" ve "sinifsal gelisim" gibi esaslara da basvurmak sarttir. bu olgulardan "dis dunya"yla olan iliskiler turkiye nin toplumsal yapisini her donemde etkilemistir. turkiye, gerek ekonomik alanda; gerek toplumsal, kulturel hayatta; gerekse tarihsel surecte dis dunyayla her zaman bir etkilesim icinde olmustur. bu nedenle "dis dunya"nin turkiye nin toplumsal yapisi uzerindeki etkisi yadsinamaz. ayni sekilde "sinifsal gelisimi" ve "ideoloji" olgulari da turkiye nin toplumsal yapisini analiz etmede basvurulacak onemli esaslardir. bu iki olgu birbirleriyle surekli bir etkilesim icindedir. ornegin beli bir ideolojinin etkisi altinda gelisen bir sinif, guclenince bu ideolojiyi degisiklige ugratabilir. turkiye nin toplumsal yapisini etkilemis ideolojilere ornek olarak "muhafazakarlik" gosterilebilir. ancak turk muhafazakarligini avrupa ulkelerindeki orneklerinden ayirmak gerekir.
  
  turkiye nin toplumsal yapisini analiz ederken basvurmamiz gereken esaslar yukarida belirttigim gibiyken suphesiz bu yapiyi etkileyen baska faktorlerden de soz etmemiz gerekir. ornegin; egitimin, kentlesmenin, ekonomideki gelismenin ve enflasyonun, sivil toplumlarin, turk insanin karakter yapisinin, bu topraklarda yasayan cesitli etnik gruplarin ve irklarin ve daha bircok degiskenin turkiye nin toplumsal yapisi uzerindeki etkisini gozardi etmek buyuk bir hata olur.