enver sedat

• cemal abdulnasir'dan sonra misir devlet baskani olmus kisi.
  
  nasir'in araplari birlestirme idealindeki politikalari bir kenara birakmistir. keza alti gun savasi'nda yenilen misir, bir yandan ekonomik sorunlarla ugrasirken, bir yandan da sovyetler birligi ekseninde oldugundan (savastan sonra tum askeri altyapisi sovyetler tarafindan yenilendiginden bu ulkeye iyice bagimli hale gelmistir), amerika tarafindan dislanmaktadir.
  
  hali hazirda israil ile suren savas hali ve israil'in zamanindaki askeri ve politik ustun konumu nedeniyle baris gorusmelerini agirdan almasi sebebiyle bir nevi koseye sikismis kisidir.
  
  kendisi aslinda nasir'in onculugunde misir'da devrim yapan "serbest memurlar" grubundandir. fakat nasir baskanken, sedat'in aslinda ne kadar da dalkavuk bir insan oldugundun dem vurulup, tez zamanda kendisinin yerine baskalarinin getirilecegi yorumlari yapilmakta iken, sedat devlet baskani olmustur.
  
  amerika'ya sirin gozukmek ve bu ulkenin baris gorusmelerinde aktif bir rol almasini saglamak amaciyla misir'daki sovyet askeri danismanlari ulkeden kovmustur. fakat bu hareket sanssizlik eseri 1972 munih olimpiyatlari'nda israilli sporcularin filistin'li gruplar tarafindan oldurulmesinden hemen once oldugu icin, amerikan halki'nin ve devletinin sempatisini kazanamamis, cabalari bosa gitmistir.
  
  iktidara ilk geldiginde, israil meselesindeki konumunu iyilestirmek uzere, suriye ile anlasarak bu ulkeye savas acmistir. sovyet askeri danismanlarin bu is en erken 4 gunde olur ve yuzde 50 kayip verilir dedigi olayi, misir ordularinin israil tarafindan isgal altinda tutulan suveys kanali'nin dogu kiyisina gecerek, sina yarimadasi'nda ilerlemis ve bir olcude askeri basari elde etmistir.
  
  asil amaci baris gorusmelerinde elini kuvvetlendirmek, israil'in aslinda tahmin edildigi kadar buyuk bir askeri guc olmadigini gostermek ve abd'nin kendileriyle daha fazla ilgilenmesini saglamak oldugundan bir sure sonra durmustur. bundan faydalanan israil ise oncelikle golan tepeleri'ne saldiran suriye ordusunu saf disi birakmis ve daha sonra ariel saron komutasindaki ordu ile misir birliklerini yenerek kanalin bati kiyilarina gecip kahire'yi vurus mesafesinde durmuslardir.
  
  buna ragmen sedat, bekledigi ilgiyi gormustur. ve amerika onculugunde camp david gorusmeleri baslamistir. bu arada o zamana kadar hic olmayan bir sekilde kendisi israil ile de baglantilarini guclendirmeye calismis ve 1979 yilinda bu ulkeye giderek knesset'te bir konusma yaparak baris temennisini dile getirmistir (bu olay cok fazla konusulmasa bile berlin duvarinin yikilmasi ile birlikte en onemli baris hareketlerinden biri olarak degerlendirilir).
  
  fakat bu arada ulkedeki ekonomik durum hic de iyiye gitmemektedir. yabanci sermayeyi cekmek icin nasir doneminde yapilmis olan devrimler geri cevrilerek, yabancilarin toprak almasina ve yatirim yapmalarina izin verilir. bir yandan sovyet ekseninden cikmaya calisan misir, sedat yonetiminde bir yandan da amerika'ya yakinlasma ve kapitalist duzene dahil olma cabasina girmistir.
  
  yabanci sermaye ise sanayi yerine yatirimlarini genelde geri donumu daha az olsa da daha az riskli olan insaat (ozellikle savas sirasinda yikilmis olan sehirlerin yeniden yapilandirilmasi) ve turizm (luks oteller) alanlarina yonlendirmislerdir.
  
  bu arada camp david gorusmelerinde bir baris yolu olusturulsa bile kullanilan muglak ifadeler, donemin israil lideri menahem begin'in avantajina olmustur. misir isgal altindaki bati seria ve gazze seridi'nin durumu icin herhangi bir ileri adim atamamis, bir anlamda israil'in sina yarimadasi'ndan cekilmesi pahasina o bolgeleri feda etmistir. (bu geri cekilme islemi abd ve misir'in protestalarina ragmen o kadar yavas ilerlemistir ki ancak 1983 yilinda tamamlanabilmistir.)
  
  zaten o basarinin saglanmasi ve amerika'nin dikkatinin cekilmesi ise buyuk olcude petrol ureten ulkelerin, ozellikle suudi arabistan'in petrol fiyatlarini artirmasi ve akabinde de amerika'ya olan petrol ithalatini suresiz olarak durdurmasi ile mumkun olmustur. (zaten araplarin elindeki bu kozun kendisine ne kadar buyuk tehdit olusturdugunu farkeden abd, bu noktadan sonra daha once oldugundan daha da fazla sekilde arap ulkelerinde ya kendisine dost ya da bagimli iktidarlar yaratmak eksenli politikasini iyice guclendirmistir.)
  
  cemal abdulnasir doneminde misir'in oynamak istedigi arap liderligi rolu, sedat doneminde kaybedilmistir. israil ile yapilan gorusmeler nedeniyle misir, once arap ligi'nden atilmis daha sonra da diger arap ulkeleri bu ulkeye petrol satislarini durdurmuslardir. umman ve sudan disindaki tum arap ulkeleri misir ile diplomatik iliskilerini kesmistir.
  
  dislanma, ekonomik kotulesme sonucunda sedat, misir icindeki popularitesini iyice yitirmeye baslamis, kendisi ve karisi cihan'in yasadigi batili yasam tarzi cifti iyice halktan uzaklastirmistir. bu durum ulke icindeki asiri dinci gruplardan musluman kardesler ve el cihad'in daha fazla taraftar bulmasina ve faaliyetlerini artirmalarina neden olmustur.
  
  1981 yilinda yapilan kutlamalarda, gecit torenindeki askeri araclardan biri sedat'in onune gelir. gecit torenlerinde yapildigi uzere, sedat araca selam verir fakat silahini sedat'a cevirmis olan arac, baskana ates acarak cevap verir. ulusal kutlamalarda gecit toreni sirasina onunde kendisine selam vermesi gereken askeri aractan acilan ates sonucu sedat olur ve donemi sona erer. saldiri el cihad uyelerinden orduya sizan birlikler tarafindan gerceklestirilmistir.
  
  enver sedat'tan sonra yerine yardimcisi husnu mubarek baskan secilir.