dörtlü takrir
-
türkiye cumhuriyeti'nin çok partili döneme geçiş sürecini simgeleyen belgedir.
dörtlü takrir'e giden süreçte çiftçiyi topraklandırma kanunu ve 1945 yılı 7 aylık bütçe görüşmeleri önemlidir.
ilk olarak cumhurbaşkanı ismet inönü ve tarım bakanı şevket raşit hatipoğlu'nun girişimleriyle hazırlanan çiftçiyi topraklandırma kanunu tasarısı chp içinde büyük huzursuzluk yaratmıştır. bunun nedeni ise kanununun toprak sahibi olan milletvekilleri de olumsuz etkileyecek olmasıdır. örneğin o devirde büyük toprak sahibi olan aydın milletvekili adnan menderes bu kanun tasarısını ağır eleştirenlerden biriydi. meclis'teki tüm itirazlara rağmen cumhurbaşkanı inönü ve saraçoğlu hükümeti bu konuda kararlı davranış sergilemiştir.
adnan menderes'in kanun tasarısı hakkındaki eleştirileri
ikinci olarak meclis'te 1945 yılı 7 aylık bütçe tasarısı görüşmeleri de ağır tartışmalarla geçmiş, görüşmelerin sonunda başbakan şükrü saraçoğlu tbmm'den güvenoyu istemiştir. yapılan oylamada saraçoğlu hükümeti meclis'ten güvenoyu aldıysa da 7 fire vermiştir. karşıt oy verenler: yusuf hikmet bayur, recep peker, celal bayar, emin sazak, refik koraltan, adnan menderes, fuat köprülü idi. görüldüğü üzere çiftçiyi topraklandırma kanunu ve sonrasındaki 7 aylık bütçe görüşmeleri meclis'te ve parti içinde belli bir muhalefetin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
adnan menderes'in 7 aylık bütçe görüşmelerindeki eleştirileri
başbakan saraçoğlu'nun eleştirilere cevabı
güvenoyu vermeyen 7'liye dair meclis tutanağı
güvenoylamasından sonra başbakan ile muhalifler arasındaki sözlü düello
7 haziran 1945'te muhalifler arasından celal bayar, adnan menderes, refik koraltan, fuat köprülü bir takrir hazırlayarak chp meclis grup başkanlığı'na teslim etti. demokrat parti'nin kuruluşuna vesile olacak ilk belge olarak da kabul edilen bu önergeye tarihte dörtlü takrir adı verilmiştir.
takririn verilmesinden birkaç gün sonra çiftçiyi topraklandırma kanunu tbmm'de kabul edildi. 12 haziran 1945'te de chp grup toplantısı'nda dörtlü takrir reddedilmiştir.
takririn reddinden sonra imzacılardan adnan menderes ve fuat köprülü vatan gazetesinde muhalif yazılar yazmaya başlamıştır. bunun üzerine chp yüksek divanı eylül 1945'te adnan menderes'i ve fuat köprülü'yü partiden ihraç etti. daha sonra bu duruma itiraz eden refik koraltan da ihraç edilmiştir. celal bayar ise hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etmiştir.
partiden ayrılan bu dörtlü 7 ocak 1946'da demokrat parti'yi kurmuştur.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap