balfour deklarasyonu

• birinci dunya savasi doneminin ingiltere disisleri bakani lord arthur balfour tarafindan dunya siyonist orgutu lideri haim weizman'a iletilmek uzere lord rothschild'a verilmistir. iletilen bu son metin aslinda lord balfour taradindan yazilan ilk metnin degistirilmis bir halidir. lord balfour orijinal metni onaylanmak uzere kabineye sundugunda buna ilk itiraz eden kisi kabinedeki tek yahudi uye olan lord edwin montagu olmustu. gerekcesi ise filistinde bir yahudi devleti kuruldugu takdirde tum dunyadaki yahudilerin buraya surulmesi icin bahane olusacagi idi. filistin dunyanin gettosu olur diye itiraz etmisti. bu yuzden zengin yahudilerin, ve lord milner gibi ingiliz emperyal dis politikasinin derin sahsiyetlerinin araya girmesiyle metni ingiliz commonwealth politikasina uyar bir hale getirecek degisiklikler ve eklemeler yapildi.
  
  ilk versiyonunda "filistinin bir yahudi anayurdu olarak kurulmasi" seklinde olan cumle "filistinde bir yahudi yurdu kurulmasi" seklinde degistirildi. ayrica o donemde filistin olarak adlandirilan bir bolge resmi olarak mecut degildi. sadece kutsal kitaplarda vs. gecmekteydi. nitekim daha sonra baslangicta filistinin icerisinde olarak dusunulen urdun ayri bir tampon bolge yapilmistir. ayrica birinci dunya savasi sonrasi churchill gibi bazi politikacilar da yahudilerin bagimsizlik isteklerine bu maddeye dayanarak yahudi yurdu ayri bir devlet demek degildir seklinde cevaplar vermisti. ayrica yahudi yerlesimcilerin araplara karsi saldirganliklari ve ayrimciliklari arttikca bu maddeye dayanilarak filistine yahudi gocmen girisleri donem donem yasaklandi.
  
  ikinci degisiklik ise filistindeki yahudi olmayan halklarin ve dunyanin diger ulkelerindeki yahudilerin konumlarinin ve haklarinin korunmasina yonelikti. filistin sadece yahudilerin yasadigi bir ulus devlet haline gelirse diger ulkelerdeki yahudilerin hak istekleri ve mal varliklari zarar gorebilecekti. metin bu son haliyle hem yahudi zenginler hem de ingiliz emperyal politikacilari tarafindan kabul edilerek haim weizman'a iletildi.
  
  haim weizman 1906 yilinda rusyadan ingiltereye gocetmis bir kimyagerdi. burada dunya siyonist kongresinin baskanligina kadar yukseldi. birinci dunya savasi yillarinda calistigi ingiliz ordusu icin kimyasallar ureten sirkette aseton uretiminde devrim yapan bir yontem gelistirdi. bu arada patronu tarafindan lord balfour ile tanistirildi. balfour, llyod george gibi yahudilere sempati besleyen politikacilar ve ingiltere rothschild'lari gibi gec de olsa siyonist harete sempati duymaya baslamis onde gelen yahudiler araciligiyla siyonistler ingiltere disisleri ile pazarliklara basladilar. tabi siyonistlerin genel bir tarafsizlik gorusu de vardi o donemde. bir bolumu ingiltere ile gorusurken diger gruplar da almanlarla ve fransizlarla gorusmekteydi. hatta tarafsizlik gosterisi adina siyonist orgutunun merkezi kopenhaga tasinmisti. ingiltere disisleri ile gorusmelerin basladigi zaman siyonistlerin gizli sykes-picot antlasmasindan haberleri yoktu. gorustukleri disisleri gorevlisi mark sykes kendilerine oldukca sicak yaklasiyordu. ayni sekilde fransada gorustukleri picot'tan da olumlu yaklasimlar gorduler. bir sure sonra fransadaki siyonistler sykes-picot antlasmasini ogrendiler fakat bu siyonistlerin yaklasimini pek fazla etkilemedi. gizli antlasma aciga vuruldugunda da haliyle cok fazla sasirmamislardi. ingilizler fransizlara, araplara ve yahudilere birbiriyle celisen sozler veriyorlardi. siyonistler arasinda ingiltereye karsi soguklugun bir diger sebebi de ruslarla muttefik olmalariydi. rus carligi o donemde dunya yahudiliginin gozunde simdiki nazi devletiyle esdegerdi. rusyada yahudilerin zenginlesmesine, buyuk sehirlerde yasamalarina izin verilmiyor, mutemadiyen pogromlara maruz kaliyorlardi. bu yuzden siyonistler arasinda almanlara sempati duyan onemli bir kesim vardi. birinci dunya savasini almanya kazanirsa turkiye almanyanin uydusu olur, bize de filistini verirler seklinde dusunuyorlardi. bu yuzden turklerin dikkatini ortadogudan uzaklastirmak adina bazi siyonist sempatizani yahudiler osmanli icerisinde turkculuk ve turancilik akimlarini desteklediler. bu almanlarin rusyaya karsi orta asya politikalariyla da uyusuyordu. diger yandan da tabi ingilizler arap seyhlerini bagimsizlik vaadiyle kendi taraflarina cekmekle mesguldu.
  
  netice itibariyle birinci dunya savasi sonrasi yahudi yerlesimciler zaman zaman kesintiye ugratilsa da ingiliz mandasindaki filistine akmaya basladilar. araplara karsi oldukca dislayici politikalar izleyen siyonistlerin resmi olarak bagimsilik isteklerini ilk defa dile getirdikleri yil ise 1942 yili oldu.