kahramanın sonu

• ülkemizin en değerli isimlerinden ara güler‘i geçtiğimiz gün kaybettik ne yazık ki. ardında yüzlerce, hatta belki binlerce muhteşem anı, fotoğraf ve daha nicesini bırakan usta fotoğrafçıyı her zaman büyük bir özlemle anıyor olacağız.
  
  işimiz sinema, kaybettiğimiz insan sinemanın kardeşi fotoğrafın ustası olunca aklımız hemen onun yedinci sanatla olan ilişkisine gidiyor. onun, kendisine göre öyle olmasa bile, tek filmi olarak addedilen kahramanın sonu‘nun, bu yılın başında !f istanbul’da gösterilmiş olmasından mütevellit filmle ilgili hatıramız henüz taze. hoş, !f istanbul’u tam da ara güler’le birlikte kaybetmemiz ilginç bir tesadüf olsa gerek.
  
  ara güler’in 1975’te çektiği ve dünyada çok az gösterim olanağı bulmuş filmi kahramanın sonu, ı. dünya savaşı’nda ölüme mahkum edilen yavuz zırhlısı’nın hikâyesini anlatıyor. 16 mm olarak çekilen film, ilhan mimaroğlu’ndan ruhi su’ya, eklektik müzikle yaratılmış avangart kurgusu, arşiv fotoğrafları ve gerçeküstücü canlandırmalarıyla sinemamızın belki de en özel yapımlarından biri. gelgelelim filmin uğradığı hazin son, her ne kadar çok tanıdık gelse de diğer yandan bir o kadar üzücü.
  
  yavuz zırhlısı’nın hikâyesi, ilkokul tarih derslerinden hepinizin malumu. almanya’da üretilen ve 1911’de goeben ismiyle denize indirilen gemi, 1914’te çanakkale boğazı’ndan türkiye’ye giriş yapar. sonrasında hızlı şekilde osmanlı himayesine geçip yavuz ismini alan gemi, midilli’yle birlikte rus gemi ve limanlarını bombalayarak ülkenin savaşa girmesine önayak olur. zaman içerisinde donanmada kalmaya devam eden yavuz, 1938 yılında atatürk’ün naaşını istanbul’dan izmit’e taşımıştır ayrıca. takvimler 1973 yılını gösterdiğinde ise bir kahramanın sonu gelir: hurdaya çıkarılan gemi, jilet yapılmak üzere parçalanmaya başlar. ara güler, işte tam da bu noktada fotoğrafa giriyor.
  o sıralarda alman menşeili stern dergisinin türkiye muhabirliğini yapan ara güler, yavuz’un parçalanmasını takip etmesi için görevlendirilir. bu amaçla sökümün başlayacağı gün gölcük’teki yerini alan usta, bir yandan o günü fotoğraflarken diğer yandan paşa ve amirallerden geminin eski fotoğraflarını ister, yavuz’da askerlik yapanlarla konuşur. böylece hem işini yapar hem de tüm bunları bir belgesel yapma fikri ortaya çıkar.
  
  “bir düşünsenize, suları yara yara gelen yavuz hakkında şiirler, şarkılar yazılmış, tablolar yapılmış. yavuz’da askerlik yapanlar övünç duyarak anlatmış. sonra bu kahramanın parçalanışını görüyorsunuz. kaynak makineleriyle kesiyor, parçalıyorlar. üzüntülü bir durum, tam bir dram. acısını hissetmemek mümkün değil. ben de gayet milliyetçi bir herifim. röportajı yaparken elimde çok malzeme birikti. belgeselini yapmaya karar verdim. yavuz bu, kolay sökülmüyor. tam 10 yıl sürdü sökümü. bir kahramanı öldürüyorlar. bunun için adını kahramanın sonu koydum. 16 mm ile çekiyorum.” diyor büyük usta, nezih tavlaş’ın 2009 yılında yayımlanan foto muhabiri: ara güler’in hayat hikâyesi adlı kitabında.
  
  filmin tarihi, kaynaklarda 1975 olarak geçer ama sökümün başladığı tarih olan 1973’te ara güler’in orada bulunmasından dolayı çekimlerin o zamanlarda başladığını söyleyebiliriz. söküm 10 yıl sürse ve güler, süreci sonuna kadar takip etse de muhtemelen 1975 yılı civarında filmin kurgu süreci başlar. kurgu için fransa’ya gidilir ve orada güler’in yolu orson welles’in filminin kurgusunu yapan bir kadınla kesişir. bu kadının kim olduğunu tam olarak bilemiyoruz fakat yvonne martin olduğu fikrini yürütebiliriz. sonuç olarak kahramanın sonu’nun kurgusu onun ellerinden çıkar ve sıra sese gelir. bu iş için güler’in aklında yaptığı elektronik müziği çok sevdiği ilhan mimaroğlu vardır ve filmde onun hâlihazırda yapılmış müzikleri kullanılır.
  
  film, ilk olarak fazıl hüsnü dağlarca ve salah birsel’e izletilir ancak yönetmeninin beklediği tepkileri pek vermez bu ikili. daha sonra amerika’da, atlantic records’un sahibi ahmet ertegün’e sıra gelir. ertegün’ün ortaya çıkan işi beğenmesinin ardından güler’in de projeye olan inancı artar ve prodüksiyon devam eder. tabii tüm bu süreç uzun bir zaman alır.
  
  daha sonra 1973-1980 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan fahri korutürk ve dönemin deniz kuvvetleri komutanı, filmi izlemek ister. ama öncelikle sansür heyetinden onay alınması gereklidir. kahramanın sonu, ankara’daki kurula izletilir ve oradaki kişilerin filmi pek de kavrayamamasıyla gerekli onay çıkmaz. hatta filmin türkiye’de gösterilmesi yasaklanarak kopyasına el konulur. işin bu kısmını ara güler’in ağzından dinleyelim: “kurulda herkes filme iyi diyor. ama biri var. olmaz diye tutturuyor. milli eğitim bakanlığı’ndan bir görevli. takılmış filmde konuşma olmamasına. sadece elektronik müzik var filmde. sonra bu fransızca kopya diyerek itiraz ediyor. iyi de filmde söz yok! kurul sonunda bu film türkiye’ye giremez kararı verdi. filme el koyuldu.”
  
  filmin iş kopyaları ara güler’de kalır ve bu kopyalar uzun süre rafta bekleyip durur. daha sonra o kopyalar düzenlenip temizlenir ve kahramanın sonu, yeniden hayata döner böylece. uzun süre yasaklı olan film, daha sonra 2002’deki ankara film şenliği de dahil olmak üzere çeşitli yerlerde gösterilir.
  
  kaynak: filmloverss.com